KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ
Yıl: 2014 Cilt: 0 Sayı: 24 Sayfa Aralığı: 179 - 207 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ
Öz: Abbâsî döneminde Kâim-Biemrillâhın hilâfeti (422-467/1031-1075), Şiî Bü- veyhîlerden Sünnî Selçuklu hâkimiyetine geçiş sürecine tanıklık etmiştir. Bu nedenle döneme mahsus bir idare ve yapılanma oluşurken, hilâfetin iç ve dış siyasetinde Şiî faaliyetlerle mücadele belirgin bir özellik olarak kendini göstermektedir. Selçuklular ile kurulan ittifakla güçlenen bu mücadele, Sünnî hilâfetin devamı açısında ayrı bir öneme sahiptir. Aynı zamanda Şiî Fâtımîlerin propagandalarına karşı Sünnî akidenin muhafazası için ilmî sahada izlenen siyaset, Sünnî mezhepler arasındaki rekabeti artırırken yeni düşüncelerin doğuşuna ve mevcut oluşumların gelişimine zemin hazırlamıştır. Bu makalede Kâim-Biemrillâhın Sünnî ve Şiî politikası iç ve dış siyaset kapsamında incelenip bu süreçte gelişen Sünnî mezhepler arasındaki rekabet ve çatışmalar değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
Sunni-Shiah Struggle for Power during the Caliphate of Qaim-Bi Amr Allah
Öz: Qaim-Bi Amr Allah s caliphate (422-467/1031-1075) in the Abbasid period, witnessed the process of transition from Shiah Buyids to Sunni Seljuqid authority. So the caliphate s struggles against Shiah activities in internal and foreign policy stands out as an apparent feature while period-specific administration and structuring is occuring. This struggle strengthened by alliance with Seljuks is relatively importance in terms of Sunni caliphate s continuation. At the same time the policy in scientific area for the protection of Sunni doctrine against the propaganda of Shia Fatimids, enhanced the rivality among Sunni sects, paved the way for the new thoughts and progress of the existing formation. In this article, Qaim-Bi Amr Allah s Sunni and Shia policy is analysed within the context of internal and foreign policy and the competition and conflicts among the Sunni sects in this period are evaluated.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdülazîm ed-Dîb, Cüveynî İmâmül-Haremeyn, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 141.
- Âşûr Saîd Abdülfettâh, Ezher, DİA, , İstanbul, 1995, XII, 53-63.
- Avcı, Casim, Muiz b. Bâdîs, DİA, İstanbul, 2006, XXXI, 95-96.
- Aybakan, Bilal, Şîrâzî, Ebû İshak, DİA, İstanbul, 2010, XXXIX, 184-186.
- Aykaç, Mehmet, Abbâsî Devletinin İlk Dönemi İdari Teşkilatında Divanlar(132-232/750- 847), Ankara, 1997.
- Bar Hebraeus, Ebul-Ferec (v.663/1265) Ebul-Ferec Tarihi, trc. Ö. Rıza Doğrul, T.T.K., Ankara, 1950, I-II.
- Başoğlu, Tuncay, Hicri Beşinci Asırda Fıkıh, İLAM Araştırma Dergisi, c. 3, sy. 2, (TemmuzAralık 1998), s. 113-140.
- Bedevî, Abdurrahman, Mezâhibul-İslâmiyyîn Beyrut, 1979.
- Bozkurt, Nebi- Küçükaşçı, Mustafa Sabri, Mekke DİA, İstanbul, 2010, XXVIII, 559-560.
- Cahen, Claude, Buwayhids or Buyids, E.I, 2.Ed, I, s.1352.
- Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Ankara, 1988.
- Demirci, Mustafa, Beytül-Hikme, İstanbul, 1996.
- Erünsal, İsmail E. , Dârulilim, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 539-541.
- Genç, Süleyman, Fâtımî-Abbâsî-Selçuklu Münâsebetleri ve Besâsirî İsyanı (DEÜSBEBasılmamış Dok. Tezi), İzmir, 1995.
- _____________ Halife el-Kâdir Döneminde Bağdatta Yaşayan Dinî-Siyasî Hadiseler Ve Onun Sünnî Siyaseti, Marife, 2004, sy. 2. , s. 219-243.
- Gibb, H.A.R. , Studies on the Civilisation of Islam, trc. Kadir Durak vd. , İstanbul, 1991.
- Güner, Ahmet, Büveyhîlerin Şiî-Sünnî Siyaseti, İzmir, 1999.
- ____________Büveyhîler Dönemi ve Çok Seslilik, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. XII, İzmir, 1999, s. 47-72.
- ____________Şiî Yüzyılında Yahut Büveyhîler Devrinde Bağdattan Bazı Yansımalar, Uluslararası İslâm Medeniyetinde Bağdat Sempozyumu, İstanbul, 2008.
- ____________ Sâbûr b. Erdeşîr, DİA, İstanbul, 2008, XXXV, 362.
- Hasan, Ali İbrahim, et-Târîhul-İslâmiyyil-Âm, Kahire, ts.
- Hasan, İbrahim Hasan, Târîhud-Devletil-Fâtımiyye fil-Mağrib ve Mısr ve Suriye ve BilâdulArab, Kahire, 1981.
- Hitti, Philip K. , Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, trc. Salih Tuğ, İstanbul, 2011.
- Holt, P.M. Lambton, A.K.S., Lewis, B., İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti, trc. Hamdi Aktaş ve ark. , İstanbul, 1997.
- Hüseyin el-Hâc Hasan, Hadâratül-Arab fî Asril-Abbâsî, Beyrut, 1994.
- Hüseyin Emin, Târîhut-Türk fil-Asril-Selçukî, Bağdat, 1965.
- Işş, Yûsuf, Târîhu Asril-Hilâfetil-Abbâsîyye, Dımaşk, 1990.
- İbn Asâkir, Ebul-Kâsım Ali b. Hasan b.Hibetullah, Tebyînu Kezibi'l-Müfterî, nşr. M. Zâhid elKevserî, Beyrut, 1979.
- İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (v.808/1405) Kitâbül-İber ve Dîvânül-Mübtede vel-Haber, Beyrut, 2001.
- İbn Hallikân, Ebul-Abbas Şemsud-Din Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr (v.681/ 1282), Vefeyâtül-Ayân ve Enbâü Ebnâiz-Zemân, thk. İhsan Abbas, Beyrut, I-VIII.
- İbn Kesîr, Ebul-Fidâ İsmail (v.774/1372) el-Bidâye ven-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Dârul-Hicr, (?), ts., I-XXI.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî, TahrîmunNazar fî Kütübi Ehlil-Kelâm, nşr. G.Makdisî, Cambridge, 1985.
- İbn Tağrîberdî, Ebul-Mehâsin Cemâlüddin Yûsuf (v.874/1470), en-Nücûmuz-Zâhire fî Mülûki Mısr vel-Kâhire, thk. Muhammed Hüseyn Şemsüddin, Beyrut, ts,, I-XVI.
- İbnul-İmâd, Ebul-Fellâh Abdulhayy b. el-İmâd el-Hanbelî, Şezerâtuz-Zeheb fî Ahbâri min Zeheb, Beyrut, 1979, I-VI.
- İbnül-Cevzî, Ebul-Ferec Abdurrahman b. Ali (v.597/1201) el-Muntazam fî Târîhil-Ümem vel-Mülûk, thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ-Mustafa Abdülkâdir Atâ, Beyrut, 1992, I-XIX.
- İbnül-Esîr, İzzüddin Ebul-Hasan Ali b. Muhammed (v.630/1232), el-Kâmil fît-Târih, thk. Ebul-Fidâ Abdullah, Beyrut, 1987, I-XI.
- İbnüt-Tiktakâ, Ebû Cafer Muhammed b. Ali b. Tabataba (v.660/1262), el-Fahrî fil-ÂdâbisSultaniyye ved-Düvelil-İslâmiyye, Dârul-Sadr, Beyrut, ts.
- Kabir, Mafizullah, The Buwayhid Dynasty of Baghdad (334/946- 447/1055), Calcutta 1964.
- Kallek, Cengiz, Ebû Yalâ el-Ferrâ, DİA, İstanbul, 1994, X, 254.
- Kamit, Maşide, Büveyhîlerden Selçuklu Hâkimiyetine Geçiş Süreci: Kâim-Biemrillâh Dönemi, (N.E.Ü.S.B.E. Basılmamış Y.L. Tezi, Konya, 2014)
- Kara, Seyfullah, Büyük Selçuklular ve Mezhep Kavgaları, İstanbul, 2009.
- Kaya, Mahmud, Dârülhikme, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 537-538.
- Kazvînî, Zekeriyya b. Muhammed b. Mahmud, Âsârul-Bilâd ve Ahbârul-Ibâd, Beyrut, ts.
- Koca, Ferhat, Hanbelî Mezhebî,İstanbul, 1997, XV, 525-547.
- Koçyiğit, Talat, Kelamcılarla Hadisçiler Arasındaki Münakaşalar, Ankara, 1984.
- Köymen, M. Altay, Tuğrul Bey ve Zamanı, MEB. , İstanbul, 1976.
- Kurevî, İbrahim Selman, el-Büveyhîyyûn vel-Hilâfetül-Abbâsiyye, Kuveyt, 1982.
- Küçükaşçı, Mustafa Sabri, Mekke-Medine Tarihi, İstanbul, 2007.
- Makdisî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed (v.390/1000), Ahsenüt-Tekâsîm fî Marifetil-Ekâlîm, Leiden 1967.
- Makrizî, Takıyyud-Dîn Ahmed b. Ali (v.845/1442), İttiâzul-Hunefâ bi Ahbâril-EimmetilFâtımiyyîn el-Hulefâ, Kahire, 1996, I-III.
- Marçais, G. , Zîrîler, İA, İstanbul, 1986, XIII, 576.
- Meriyzan Useyrî, el-Hayâtü'l-İlmiyye fi'l Irak fi'l Asri's-Selcukî, Mekketül-Mükerreme, 1987.
- Mez, Adam, Onuncu Yüzyıda İslam Medeniyeti, çev: Salih Şaban, İstanbul, 2000.
- Müeyyed Fid-Dîn, Hibetullah eş-Şirâzî (v.470/1077), Sîretül-Müeyyed fid-Dîn Dâid-Duât Tercemetü Hayâtihî bi Kalemihî, thk. Muhammed Kamil Hüseyin, Kahire, 1949.
- Öz, Mustafa Şerif el-Murtaza, DİA, İstanbul, 2010, XXXVIII, 586-588.
- Özaydın, Abdülkerim, Berâsâ DİA, İstanbul, 1992, V, 471-472.
- _____________ Müstansır-Billâh, DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 119-121.
- _____________Kündürî, DİA, XXVI, 554-555.
- Özdemir, M. Nadir, Bağdatta Türk Egemenliği, Konya, 2008.
- Özler, Mevlüt, Tuğrul Bey Dönemi Düşünce Hayatında Entelektüel Bir Kriz: Ehl-i Bidate Lanet Kampanyası I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler II.
- Safiyye, Seâde, Min Târîhi Bağdâd el-İctimâî: Tatavvuru Mensıbi Kâdılkudât fîl-Fetreteyn elBüveyhiyye ves-Selcûkiyye, Beyrut, 1988.
- Sevim Ali, Azimî Târihi (Selçuklular İle İlgili Bölümler H.430-538/M.1038-39-1143-44), T.T.K. , Ankara, 1988.
- Seyyid, Eymen Fuad, ed-Devletü'l-Fâtımîyye fî Mısr, Kahire, 1992.
- _____________ Fâtımîler, DİA, İstanbul, 1995, XII, 228-240.
- Sıbt İbnül-Cevzî, Şemsud-Dîn Ebul-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğlu (v. 654/1256), MirâtüzZamân fî Târîhil-Ayân, nşr. Ali Sevim, Ankara, 2011.
- Sourdel, Dominique, Kâim bi Amr Allâh, E.I. , 2. Ed. Leiden, 1978, IV, 457-458.
- ____________ Al-Kâdir, E.I. , 2, Ed. Leiden, 1978, IV, 378.
- Surur, Muhammed Cemaleddin, Siyâsetül-Fâtımîyyîn el-Hâriciyye, Kahire, 1976.
- Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdilkâfî, (v. 771/1370), Tabakâtüş- Şâfiiyyetil-Kübrâ, Kahire, 1918, I-X.
- Süyûtî, Ebul-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekr (v.911/1505) Târîhul-Hulefâ, thk: Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Mısır,1952.
- Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (v.310/922), Târîhul-Ümem vel-Mülûk, thk. Muhammed Ebul-Fadl İbrahim, Kahire, 1976, I-XI.
- Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti
- Uludağ, Süleyman, Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin, DİA, XXVI, 473-475.
- Üzüm, İlyas, Mezhep, DİA, Ankara, 2004, XXIX, 526-542.
- Yâkût el-Hamevî, Şihâbüddîn Yâkut b. Abdillâh (v.626/1229), Mucemül-Buldân.
- Yavuz, Yûsuf Şevki, Eşariyye, DİA, İstanbul, 1995, XI, 447-455.
- ____________ İbnu Furek, DİA, İstanbul,1999, XIX, 496.
- ____________ İbn Akîl Ebül-Vefâ, DİA, İstanbul, 1999, XIX, 301-304.
- Yazıcı, Tahsin-Uludağ, Süleyman, Herevî Hâce Abdullah, DİA, İstanbul, 1998, XVII, 222- 226.
- Yıldız, Hakkı Dursun, Abbâsîler, DİA, İstanbul,1988, I, 31-56.
- Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, (v.748/1347), Siyeru AlâminNubelâ, nşr. Şuayb el-Arnavud-Muhammed Naîm el-Araksûsî, Beyrut, ts. , I-XXV.
APA | KAMİT M (2014). KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. , 179 - 207. |
Chicago | KAMİT Maside KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. (2014): 179 - 207. |
MLA | KAMİT Maside KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. , 2014, ss.179 - 207. |
AMA | KAMİT M KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. . 2014; 179 - 207. |
Vancouver | KAMİT M KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. . 2014; 179 - 207. |
IEEE | KAMİT M "KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ." , ss.179 - 207, 2014. |
ISNAD | KAMİT, Maside. "KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ". (2014), 179-207. |
APA | KAMİT M (2014). KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. İstem, 0(24), 179 - 207. |
Chicago | KAMİT Maside KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. İstem 0, no.24 (2014): 179 - 207. |
MLA | KAMİT Maside KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. İstem, vol.0, no.24, 2014, ss.179 - 207. |
AMA | KAMİT M KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. İstem. 2014; 0(24): 179 - 207. |
Vancouver | KAMİT M KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ. İstem. 2014; 0(24): 179 - 207. |
IEEE | KAMİT M "KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ." İstem, 0, ss.179 - 207, 2014. |
ISNAD | KAMİT, Maside. "KÂİM-BİEMRİLLÂH'IN HİLÂFETİNDE SÜNNÎ VE ŞİÎ İKTİDAR MÜCADELESİ". İstem 24 (2014), 179-207. |