Yıl: 2012 Cilt: 0 Sayı: 20 Sayfa Aralığı: 453 - 492 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches

Öz:
Hıristiyanlığın Karia'da egemen olmaya başladığı M.S 5. yüzyıldan itibaren Kedreai Adası'nda bir Hıristiyan yerleşimin varlığı -tarihi kaynaklarca desteklen-mese de - mimari kalıntılar ve diğer buluntular yardımıyla açıkça görülmektedir..Kedreai'de kiliseler, limanlar, hamamlar, bir sokak etrafında dükkânlar, konutlar ve sarnıçlardan oluşan önemli bir Bizans yerleşimi bulunmasına karşın, Bizans kent ve piskoposluk listelerinde adının geçmemiş olması şaşırtıcıdır. Kedreai uzun bir süre daha çok antik dönem eserleriyle önem kazanmış, Bizans dönemine ait yapıları, adayı inceleyen araştırmacıların yayınlarında kabaca yapılmış tanımlarla sınırlı kalmıştır. Adadaki Bizans yapılarıyla ilgili ilk ayrıntılı çalışma Ruggieri tarafından gerçekleştirilmiş ancak araştırmacı sadece üç kilise kalıntısını görmüş ve bunları değerlendirmiştir. Yoğun bitki dokusuna sahip olan adanın doğal yapısı birçok eseri gizlemektedir. 2008 yılı yazında adada yaptığımız yüzey temizliği sırasında bitki dokusu altında gizlenmiş yapıların büyük bir bölümü açığa çıkarılmıştır.Kedreai adasında bugün için tespit edilmiş beş kilise kalıntısı ve bir vaftizhane bulunmaktadır. Bunlardan dördü adayı çevreleyen Helenistik kent surlarının dışında yer alır. Surların dışında kalan dört kiliseden ikisi adayı ikiye ayıran kıstağın batı tarafında diğer ikisi ise antik yerleşimin olduğu kıstağın doğu tarafındadır. Surların içinde yer alan kiliselerden biri Apollon Kutsal Alanı üzerinde diğeri ise adanın kuzeybatısında konumlanır.Ada'da şu an için bilinen beş kilisenin üçü bazilikal, diğerleri tek nefli plan özelliği göstermektedir. İsim ve tarihleri konusunda yardımcı olacak yazıt ve yazılı kaynak bulunmadığından kiliselere boyutları, konumları ve planlarına bağlı adlandırmalar yapılmıştır.Ada üzerindeki üç bazilikal kilise mimari, litürjik ve dekoratif unsurlarıyla yalnızca Karia'da ve Anadolu'da değil aynı zamanda Ege ve Akdeniz çevresinde de çok yaygın olan özelliklere sahiptir. Bu kiliseleri daha belirleyici veriler olmaksızın bile, plan tipolojilerine baklarak kabaca 5- 6. yüzyıl içerisinde herhangi bir yere yerleştirmek yanlış olmayacaktır.Ada'daki ikinci yapı grubunu tek nefli örnekler oluşmaktadır. Bu plan tipindeki yapıların Erken Hıristiyanlıktaki varlıkları ile birlikte özellikle Orta Bizans dönemi içinde yaygınlaştıkları ve son Bizans döneminde de kullanıldıkları bilinmektedir. Ancak bu olgunun adadaki örneklerin tarihlemesinde sorun yarattığını söylemeliyiz. Duvar dokularının tarihlemede kullanılamaması yapılara ait diğer buluntulara yönelmeyi gerektirmiştir. Vaftizhanenin, konumu ve işlevi açısından bazilikal yapılarla aynı dönemden olduğu, kalıntıların içinden çıkan cam kandillerle de desteklenmiştir. Ada'nm diğer tek nefli yapısı olan Kıstak Kilise'nin yüzey buluntuları arasında tarihlemeye yönelik hiçbir bezeme unsura rastlanmamış olması yapının değerlendirilmesini güçleştirmektedir. Sonuç olarak şunu söyleye-biririz ki birçok dini ve sivil yapıyı barındırmasına karşın Bizans tarihindeki yeri tam olarak bilinmeyen bu küçük adada yapılacak kapsamlı kazı çalışmaları, yapıların tanınmasına ve bilinmeyenlerin aydınlatılmasına yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji

Kedreai'nin bizans dönemi:Kiliseler

Öz:
Although not attested by written sources, the archaeological data clearly indicate that the Christian settlement on the island of Kedreai gained importance in the 5th century AD, when Christianity gained importance in Karia. Even though representing an important Byzantine settlement including a harbour, storage buildings, baths, churches, houses and cisterns, Kedreai does not appear in the bishopric lists. Kedreai has been known for a long time by published materials which give general information about the remains. While the first detailed study by Ruggieri lists the remains of only three churches, a recent investigation of the island in 2008 has revealed five churches and a baptisterium. Four of these churches are situated outside the Hellenistic city walls which surrounds the island. Of the two intraurban churches, one occupies of the site of the sanctuary of Apollon; the second one is located on the northwestern part of the island.Three of the five known churches on the island are basilical and the other two are single nave planned. Due to lacking inscriptions or written documents mentioning the names and dates of these churches, they are named according to their sizes, locations and plans.The three basilical planned churches demonstrate features not only of the Karian but also of the Aegean and Mediterranean region with their architectural, liturgical and decorative elements. Observing the plan typologies, it is possible to date these churches to the 5th and 6th centuries.The second building group on the Island is the single naved halls. Since this building type existed throughout Lafe Antiquity and was common in the Middle and Late Byzantine period, a reliable dating of the buildings faces serious problems. Since the masonry does not yield data for the dating, other findings belonging to the structures need to be examined to support this data. The baptistery belongs to the same period as the basilical structures according to the location and function of the building, and this idea is supported by the glass lamps found in the remains. Due to lack of architectural and other materials found during the survey, no exact date is suggested for the single naved Isthmus Church of the Island. To appreciate the importance of Kedreai in late antique and byzantine history, future excavations would be desirable.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Anabolu 1965 Anabolu, M., Issız Bir Adacığın Koynunda Uyuyan Antik Şehir Kedreia", Belleten 29, 245-255.
  • Asano 2010 Asano, K.(ed), The Island of St. Nicholas Excavation and Survey of The Gemiler Island on Mediterranean Coast of Turkey, Osaka.
  • Alpaslan 2001 Alpaslan, S., "Antalya İli ve Likya Bölgesinde Bizans Dönemine Ait Taş Eserler 1999 Yılı Araştırmaları", AST 18, 107-114.
  • Atzaka 1994 Atzaka, P., "The Mosaic Pavements of the Aegean Island during the Early Christian Period", Corsi di cultura sull'arte ravennate e bizantina 38, 33-65.
  • Barsanti 1994 Barsanti, C., "Capitello bizantino", Enciclopedia dell'Arte Antica, Sec. Suppl. 1971-1994, Roma.
  • Bean - Cook 1957 Bean, G. E. - Cook, J. M., "The Carian Coast", The Annual of the British School at Athens LII, 76-77.
  • Berti 1983 Berti, F., T mosaici di Iasos'(ed. R.F. Campanati) II mosaic an- tico, III Colloquio internazionale sul mosaic antico (Ravenna 1980), Ravenna: Edizioni del Girasole, 235-246.
  • Boyd - Anderson 1974 Boyd, S. - Anderson, R., "The Church of The Panagia Amasgou, Monagri Cyrpus and Its Wallpaintings", DOP 28, 277-349.
  • Campbell 1991 Champbell, S. D., The Mosaics of Aphrodisias in Caria, Toronto.
  • Castelfranchi 1994 Castelfranchi, M.., "Amboni cari: un caso desueto", Boreas 17,49-52.
  • Castelfranchi 2005 Castelfranchi, M. F., "II Complesso Ecclesiale di Bargylia", Iasos e la Caria (ed. Macchiaroli), La Parola del Passato-Rıvısta di Studi Antich XL, 419-464.
  • Ceylan 2000Ceylan, B., Batı Anadolu Bölgesinde Bulunan Antik Dönem Anıtsal Yapılarından Dönüştürülmüş Bazilika Planlı Kiliseler (Hacettepe Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
  • Dagron 1977 Dagron, G., "Le Christianisme dans la ville Byzantine", DOP 31,1-25.
  • Darrouzes 1981 Darrouzes, J., Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopo- litanae, Institut français d'Etudes Byzantines, Paris.
  • Deichmann 1954 Deichmann, F. W., "Christianisierung", Reallexikon für Antike und Christentum II, 1228-1232.
  • Deichmann 1982 Deichmann, F. W., 'Frühchristliche Kirchen in antiken Heiligtümern', Rom, Ravenna, Konstantinopel, Naher Osten. Gesammelte Studien zur Spâtantiken Architektur, Kunst und Geschichte, Wiesbaden.
  • Diler 2007 Diler, A., Kedreaı (Sedir Adası), istanbul.
  • Diler 2010 Diler, A., "Pedesa 2008/2009", KST 32-4, 324-341.
  • Diler v.d. 2010 Diler, A. - Özer B. - Gümüş Ş. - Özcan H. - Elmas, M. Novaliç, A., "Bodrum Yarımadası Leleg Yerleşimleri, Adalar, Aspat, Kissebükü, Mylasa Damlıboğaz, Pilavtepe ve Sedir Adası Yüzey Araştırmaları 2009", AST 28-3,187-206.
  • Doğan 2004 Doğan, S., "Alanya Müzesi'ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri", AST 22-2, 71-77.
  • Elton v.d. 2007 Elton, E. - Schneider, E. E. - Wannagat, D., Temple to Church, The tranformation of religious sites from Paganism to Christianity in Cilicia, İstanbul.
  • Eyice 1994 Eyice, S., "Sarnıçlar", Istanbul Ansiklopedisi VI, 469-472.
  • Farioli 1968 Farioli, R. O., Corpus della Scultura Paleocristiana bizantina ed altomedioevale di Ravenna III, Roma.
  • Feld-Weber 1967 Fled, O. - Weber, H., "Tempel und Kirche über der Korykischen Grotte in Kilikien", Istanbuler Mitteilungen XVII, 256-266.
  • Freely - Çakmak 2005 Freely, J. - Çakmak, S., İstanbul'un Bizans Anıtları (Çev. F. G. Tanman), İstanbul.
  • Guidi 1921/1922 Guidi, G., "Viaggio di Esplorazione in Caria", Annales Archeologiques IV-V, 378-470.
  • Hasluck 1920 Hasluck, F.W., The Church of Lady of the Hundred Gates (Panagia Hekatontapyliani) in Paros, London.
  • Hayes 1992 Hayes, J.W., Excavations Saraçhane in İstanbul II, Princeton.
  • Heberdey - Wilhelm 1896 Heberdey, R. - Wilhelm, A., Reisen in Kilikien, Wien.
  • Işık 1997 Işık, F., "Patara 1996", KST 19-2, 53-81.
  • Jones 1966 Jones, A. H. M., The Decline of the Ancient World, Londra.
  • Kautzsch 1936 Kautzsch, T., Kapitellstudien. Beitrâge zu einer Geschichte des spâtantiken kapitells im Osten vom vierten bis ins sie-bente Jahrhundert. Studien zur spâtantiken kunstgeschichte 9, Berlin/Leipzig.
  • Krautheimer 1986 Krautheimer, R., Early Christian and Byzantine Architecture, the Yale University Press Pelican History of Art.
  • Khatchatrian 1962 Khatchatrian, A., Les BaptisteresPaleochretiennes: Plans, notices et bibliographie, Paris.
  • Kuppas 1892 Kuppas, P. D., "Peri Bizantinon dexamenon", Ho en Konstantinopolei Hellenikos Philologikos Syllogos, Parartema, XX-XXII, 47-53.
  • Lightfoot - Lightfoot 2007 Lightfoot, C. - Lightfoot, M., Amorium (trans. M. Lightfoot), Istanbul.
  • Love 1972 Love, I. C., "A Preliminary Report of the Excavations at Knidos 1971", AJA 76, 413-424.
  • Love 1973 Love, I. C., "A Preliminary Report of the Excavations at Knidos 1972", AJA 77, 393-405.
  • Mango 2006 Mango, C., Bizans Mimarisi(Çev. M. Kadıroğlu), İstanbul.
  • Mansi 1901-1927 Mansi, G. D., Sacrorum conciliorum nova et amplissima collection. Paris, Leipzig.
  • Megaw 2007 Megaw, A. H. S., Kourion: Excavations in the Episcopal Precinct, Washington.
  • Mercangöz 1996 Mercangöz, Z., "Milas Müzesindeki Bizans Ambonları", Sanat Tarihi Dergisi 8, 80-98.
  • Millingen 1912 Millingen,Van, A., Byzantine Churches in Constantinople, London.
  • Milistri 1997 'MAPMAPINOI riAAAIOXPETIANIKTOI AMBQNE2 AnO THN KQ AEATION TH2 XPI2TIANIKHE APXAIOAOriKHS ET AIPEIA2, A0HNAI.
  • Möllers 1994 Möllers, S., Die Hagia Sophia in îznik/ Nikaia, Alfter.
  • Niewohner 2005/2006 Niewohner, P., "Spaetantike Reliquienkapellen in Lykien", Jahrbuch Für Antike und Christentum 48-49, 77-113.
  • Olcay 1998 Olcay, B. Y., "Tarsus Cumhuriyet Alanı Kazısı Cam Buluntuları", AdalYa 3, 69-177.
  • Olcay 2001 Olcay, B.Y., "Hıristiyanlıkta Işık ve Işığın Kullanımına İlişkin Anadolu'dan Bazı Bulgular", Sanat ve İnanç II, 53-60.
  • Orlandos 1954 Orlandos, K., He xylostegos palaiochristianike Basilike tes mesogeiakes Lekanes, 2 vols. Athens.
  • Orlandos 1966 Orlandos, K., AYO IIAAAIOXPICTIANIKAI BACIAIKAITHC KOX
  • Ostrogorsky 1991 Ostrogorsky, G., Bizans Devleti Tarihi (Çev. F. Işıltan), Ankara.
  • Ötüken 1994 Ötüken, Y., "1993 Yılı Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı", KSt 16, 361-375.
  • Ötüken 1996 Ötüken, S. Y., Forschungen im Nordwestlichen Kleinasien, Antike und Byzantinische Denkmâler in der Provinz Bursa, İstanbuler Mitteilungen Beiheft 41, Tübingen.
  • Ötüken 1998 Ötüken, S.Y., "1996 Yılı Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı", KST 19-2, 541-567.
  • Özcan 2010 Özcan, Ö, H., 'Muğla İli ve İlçelerindeki Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemine Ait Taş Eserler', AST 27-2, 337-354.
  • Özet 2008 Özet, A., "Excavations in the Torba Monastery" (ed P. Pedersen), Halicarnassus Studies, Vol. V, 9-40, Denmark
  • Özgümüş 1992 Özgümüş, F., "Knidos'daki Bizans Eserleri", Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi XI, 5-19.
  • Paluka 1895 Paluka, B., "Eine unbekannte byzantinische Zisterne" Byzantinische Zeitschrift IV, 594-600.
  • Parman 2002 Parman, E., Ortaçağ'da Bizans Döneminde Frigya ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Eskişehir.
  • Peschlow 1975 Peschlow, U., "Byzantinische Plastik in Didyma", IstMitt XXV, 248-254.
  • Pertusi 1952 Pertusi, A., Costantino Porfirogenito. De Thematibus. Citta del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.
  • Pillinger - Kreşten 1999 Pillinger, R. - Kreşten, O., Efeso Paleocristiana e Bizantina, Wien.
  • Poulsen 2006 Poulsen, B., "Consideration on Motifs and Mosaic Work shops: The Case of Halikarnassos", III. Uluslar arası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri (ed. M. Şahin) Bursa, 101-110.
  • Raynaud 2009 Raynaud, M.P., Corpus of the Mosaics of Turkey, Xanthos, Part 1 The East Basilica, Istanbul.
  • Ristow 1998 Ristow, S., Frühchristliche Baptisterien, Jahrbuch Für Antike Und Christentum Ergânzungsband 27, Münster.
  • Rizza - Scrinaril968 Rizza, G. - Scrinari, V. S. M., II santuario sull'Acropoli di Gortina I, Roma.
  • Ruggieri 1990 Ruggieri, V., "La Chiesa di Küçük Tavşan Adası nella Caria bizantina", Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik 40, 345-373.
  • Ruggieri 1995 Ruggieri, V., L'architettura religiosa nell'impero bizantino (fine VI-IX secolo), Messina.
  • Ruggieri 1996 Ruggieri V.," A Historical Addendum to The Episcopal Lists of Caria", Revue des Etudes Byzantines 54, 221-234.
  • Ruggieri vd. 2001 Ruggieri, V. - Marinda, L. - Haris Reyes, F. A., "Affreschi in Caria, a Gündoğan e a Monastır Dağ", Orientalia Christiana Periodic^ 67, 5-19.
  • Ruggieri vd. 2002 Ruggieri, V. - Acconci, A. - Featherstone, J., "Gli amboni cari e la Vita Xenae seu Euebiae di Mylasasa", Orientalia Christiana Periodica 68, 37-88.
  • Ruggieri 2003 Ruggieri, V., II golfo di Keramos: dal terdo- antico al medio- evo bizantino, Rubbettino.
  • Ruggieri 2005 Ruggieri, V., La Caria Bizantina: topografia, archeologia ed arte, Rubbettino.
  • Ruggieri 2009 Ruggieri, V., 'Patara: due casi di architettura bizantina e la cantinuita urbana', Orientalia Christiana Periodica 75, 319-341.
  • Saldern 1980 Saldern, V. A., Ancient and Byzantine Glass From Sardis, London.
  • Serin 2004 Serin, U., Early Christian and Byzantine Churches at Iasos in Caria: An Architectural Survey, Monumenti di Antichita Cristiana, seri II. XVII. Citta del Vaticano: Pontificio Istituto di Archeologia Cristiana.
  • Serin 2005a Serin, U., "Iasos'daki Erken Hıristiyan ve Bizans Kiliseleri", Eskiçağ'in Mekanları Zamanları İnsanları (ed. L. Özgenel), 56-73, İstanbul.
  • Serin 2005b Serin, U., "Some Observation on the Middle Byzantine Church Outside the East Gate at Iasos", Iasos e la Caria (ed. Macchiaroli), La Parola del Passato-Rivista di Studi Antich XL, 156-178.
  • Sodini 1984 Sodini, J.P., 'Les dispositifs liturgiques dans les basiliques paleochretienne en Grece et dans les Balkans' Corsi di cultura sull'arte ravennate e bizantina 31, 441-473.
  • Sodini - Kolokotsas 1984 Sodini, J. P. - Kolokotsas, K., Aliki II: La basilique double. Etudes Thasiennes X, Atenas-Paris.
  • Severin - Grossmann 2003 Severin, H. G. - Grossmann, P., Frühchritliche und Byzantiniche Bauten im Südöstlichen Lykien, IstForsch 46, Tubingen.
  • Schneider 2008 Schneider, E. E., Elaiussa Sebaste, İstanbul.
  • Schwartz 1927-1984 Schwartz, E. (ed.), Acta Conciliorum Oecumenicorum. Berlin-Leipzig: Walter de Gruyter.
  • Spieser 1986 Spieser, J. M., "Lachristianisation de la ville dans I'Antiquite tardive", Ktema XI, 49-55.
  • Strube 1984 Strube, C., Polyeuktos Kirche und Hagia Sophia. Umbildung und Auflösung antiker Formen, Enstehen des Kâmferkapitelle, Miinchen.
  • Tezcan 1989 Tezcan, H., Topkapı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi, İstanbul.
  • Testini 1980 Testini, P., Archeologia Cristiana, Bari.
  • Tsuji 1995 Tsuji, S. (ed.), The Survey of Early Byzantine Sites in Ölüdeniz Area Lycia, Osaka.
  • Tunay 1984 Tunay, İ., Bizans Mimarisinde Taş ve Tuğla Tekniğine Göre Tarihleme (İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
  • Vemi 1989 Vemi, V., Les Chapiteaux ioniques a imposte de Grece a I'epoque palechretienne, Athenes.
  • Westphalen 2000 Westphalen, S., 'The Byzantine Basilica at Priene', DOP 54, 275-280.
  • Yalçın 1996 Yalçın, A. B., "Alcune osservazioni sul decoro scultoreo e musivo dele chiese protobizantine de Cnido in Caria", Bisanzio e l'Occidente: arte, archeologia, storia Studi in onore di Fernanda de' Maffei, Roma, 106-123.
  • Yalçın 2008 Yalçın, A. B., "İstanbul ve Boğaziçi Üniversitelerinde Bulunan Bazı Bizans Mimari Plastik Eserleri", Işın Demirkent Anısına, 299-312.
  • Yegül 1974 Yegül, F.K., "Early Byzantine Capital from Sardis: A Study on the Ionic Imposts Type", DOP 58, 265-274.
  • Zâh 2003 Zâh, A., Zur Typologie kirchlicher Architektur im siidwestli- chen Kleinasien, Maintal.
  • Zollt 1994 Zollt, T., Kapitellplastik Konstantinopoles vom 4. bis 6. Jahrhundert n. Chr. Mit einem Beitrag zur Untersuchung des ionischen Kampferkapitells, Bonn.
APA DİLER A, ÖZYURT ÖZCAN H (2012). Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. , 453 - 492.
Chicago DİLER ADNAN,ÖZYURT ÖZCAN HATİCE Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. (2012): 453 - 492.
MLA DİLER ADNAN,ÖZYURT ÖZCAN HATİCE Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. , 2012, ss.453 - 492.
AMA DİLER A,ÖZYURT ÖZCAN H Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. . 2012; 453 - 492.
Vancouver DİLER A,ÖZYURT ÖZCAN H Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. . 2012; 453 - 492.
IEEE DİLER A,ÖZYURT ÖZCAN H "Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches." , ss.453 - 492, 2012.
ISNAD DİLER, ADNAN - ÖZYURT ÖZCAN, HATİCE. "Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches". (2012), 453-492.
APA DİLER A, ÖZYURT ÖZCAN H (2012). Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. OLBA, 0(20), 453 - 492.
Chicago DİLER ADNAN,ÖZYURT ÖZCAN HATİCE Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. OLBA 0, no.20 (2012): 453 - 492.
MLA DİLER ADNAN,ÖZYURT ÖZCAN HATİCE Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. OLBA, vol.0, no.20, 2012, ss.453 - 492.
AMA DİLER A,ÖZYURT ÖZCAN H Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. OLBA. 2012; 0(20): 453 - 492.
Vancouver DİLER A,ÖZYURT ÖZCAN H Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches. OLBA. 2012; 0(20): 453 - 492.
IEEE DİLER A,ÖZYURT ÖZCAN H "Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches." OLBA, 0, ss.453 - 492, 2012.
ISNAD DİLER, ADNAN - ÖZYURT ÖZCAN, HATİCE. "Byzantine period in kedreai (sedir ısland): Churches". OLBA 20 (2012), 453-492.