Yıl: 2015 Cilt: 15 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 283 - 296 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık

Öz:
Ortaçağ'ın önemli devletlerinden biri olan Memlûkler , siyasî ve askerî alanlarda gösterdiği önemli başarıları ilmî alanda da gösterebilmişlerdir. Memlûkler dönemindeki yoğun imar faaliyetleri ilmin gelişimine önemli katkı yapmıştır. Bu dönemde Mısır ve Şam, önde gelen kültür merkezleri hâline gelmiştir. Bu merkezlerin her birinde çok sayıda âlim temayüz etmeyi başarmıştır. Memlûkler döneminde aklî ilimlerdeki genel durağanlığa rağmen tıp alanında önemli gelişimler yaşanmıştır. Bu çalışma, tabipler tarafından üstlenilen reîsületıbbâlık müessesesi ile ilgilenmektedir. Çalışmada öncelikle reîsületıbbâ kavramının mahiyeti üzerinde durulacaktır. Daha sonra Memlûkler'den önce reîsületıbbâlık müessesesinin ortaya çıkışı ve gelişimi ile ilgili genel bir değerlendirmeye yer verilecektir. Ardından Bahrî Memlûkler döneminde reîsületıbbâlık müessesesinin ortaya çıkışı ve reîsületıbbâlar hakkında kronolojik bilgi verilecek, reîsületıbbâlık görevine gelebilmek için sahip olunması gereken özellikler ve reîsületıbbâların görevleri tespit edilmeye çalışılacaktır. Böylece, kaynakların verdiği imkânlar çerçevesinde bu müessesenin işleyişi ile ilgili bilgiler sunulacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Chief Physician Institution in the Bahri Mamluk Period (648-784/1250-1382)

Öz:
Chief Physician Institution in the Bahri Mamluk PeriodThe Mamluks , was being one of the most important nation in medieval period, they were proved their success not only in military field as well as in area of scholarship. The intensive reconstruction activities were contributed in great deal to development of the scholarship in the Mamluk period. In that age, Egypt and Syria were became pioneer of the center of culture and prosperity. Every one of these centers, there was great number of distinguished scholars were succeeding in their educations. During the Mamluk time despite the stagnation of the social science, there were important developments in the science of physic. There was evidence, some physics' that had great contribution to the science of physic, were not only concentrated on writing activities also concentrated on education of the science of physic. Mainly concentrates on chief physician institution, which was undertaken by physicians. First of all, concentrates on nature of the concept chief physician. Second of all, try to evaluate in general about advent of the chief physician institution and its development. Then, try to present some chronological information regarding advent of chief physician institution, necessary features for the chief physician profession and try to find out duty of the chief physician. Thus, in the framework of facilities, which was provided by the sources, try to provide some information regarding operation of this institution.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Akpınar, Cemil, "Hekimbaşı", DİA, XVII (İstanbul 1998), s. 160-161.
  • Ayalon, David, "Bahrî Mamlûks, Burjî Mamlûks-Inadequate Names for the Two Reigns of the Mamlûk Sultanate", Târîh, I (Philadelphia: Annenberg Research Institute 1990), s. 3-53.
  • Ayaz, Fatih Yahya, Türk Memlûkler Döneminde Saray Ağalığı: Üstâdârlık (1250-1382), İstanbul: İFAV Yayınları, 2008.
  • Behrens-Abouseif, Doris, "The Image of the Physician in Arab Biographies of the Post-Classical Age", Der Islam, LXVI (1989), s. 331-343.
  • ------, Fath Allah and Abu Zakariyya. Physicians under the Mamluks, Kahire:Institut Français d'Archeologie Orientale, 1987.
  • Buharalı, Eşref, "Üç Türk Hükümdarının Yaptırdığı Üç Sağlık Kurumu: Tolunoğulları, Zengiler ve Memluklerde Sağlık Hizmetleri", Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV/40 (Ankara 2006), s. 29-39.
  • Çetin, Altan, "Memlûkler Döneminde Kârimî Tüccarları", Tarih Araştırmaları Dergisi, XXII/35 (Ankara 2004), s. 71-87.
  • ------, "Selçuklu Teşkilâtı'nın Memlûklere Tesiri", Belleten, LXVIII/251 (Ankara 2004), s. 105-131.
  • Firüzâbâdî, Muhammed b. Ya'kub b. Muhammed (ö. 817/1415), Kâmûsü'l-Muhit, Beyrut: Müessesetü'rRisâle, 2008.
  • Goitein, S. D., A Mediterranean Society: The Jewish Communities of The Arab World as Portrayed in The Documents of The Cairo Geniza, II, Berkeley: University of California, 1971.
  • Güner, Ahmet, Biyografilerle Adudi Hastanesi Tarihi: İslâm Tıbbı ve Hastaneleri Tarihine Bir Katkı, İzmir 2005.
  • İbn Ebî Usaybia, Muvaffakuddîn Ebü'l-Abbâs Ahmed b. el-Kâsım (ö. 668/1269), Uyûnü'l-enbâ fî tabakâti'l-etibbâ (nşr. Nizâr Rıza), Beyrut: Dârü'l-Mektebeti'l-Hayat, t.y,.
  • İbn Fazlullah el-Ömerî, Şihâbeddin Ahmed b. Yahya (ö. 749/1349), Mesâlikü'l-ebsâr fî memâliki'l-emsâr: terâcimü'l-hükemâ ve'l-felâsife (nşr. Bessâm Muhammed Barud), IX, Abudabi:el-Mecmaü'sSekafî 2003.
  • İbn Habîb, Bedreddîn Hasan b. Ömer (ö. 779/1377), Tezkiretü'n-nebih fî eyyâmi'l-Mansûr ve benih (nşr. Muhammed Muhammed Emin), I-III, Kahire: Dârü'l-Kütüb, 1976-1986.
  • İbn Hacer, Ebü'l-Fazl Şihabeddin Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö. 852/1449), ed-Dürerü'l-kâmine fî a'yâni'lmieti's-sâmine, I-IV, Beyrut 1993.
  • ------, İnbâü'l-gumr bi-enbâi'l-umr (nşr. Hasan Habeşi), I-IV, Kahire: Lecnetu İhyai't-Türasi'l-İslâmi 1998. İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), el-Bidâye ve'n-nihâye (nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki), I-XXI, Cize:Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr 1998.
  • İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed (ö. 711-1311), Lisânü'lArab, Kahire: Dârü'l-Meârif, I-LV, t.y
  • İbn Tağrîberdî, Ebü'l-Mehâsin Cemâleddîn Yusuf (ö. 874/1470), el-Menhelü's-sâfî ve'l-mustevfi ba'de'lvâfî (nşr. Muhammed Muhammed Emin), I-VIII, Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'lKitâb 1984.
  • İbnü'l-Furât, Nâsırüddîn Muhammed b. Abdürrahim b. Alî (ö. 807/1405), Târîhu İbni'l-Furat (nşr. Necla İzzeddin, Kostantin Züreyk), VIII, Basra: Matbaatu Haddâd 1967.
  • İbnü'l-Kıftî, Alî b. Yûsuf b. İbrâhîm (ö. 646/1248), Târîhü'l-hükemâ (nşr. Julius Lippert), Leipzig 1903.
  • İbnü'l-Uhuvve, Ziyâüddîn Muhammed b. Muhammed b. Ahmed (ö. 729/1329), Meâlimü'l-kurbe fî ahkâmi'l-hisbe, Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, 1976.
  • İbnü's-Sukâî, Fazlullah b. Ebi'l-Fahr (ö. 726/1326), Tâlî Kitâbi Vefeyâti'l-a'yân (nşr. Jacqueline Sublet), Dımaşk 1974.
  • İsa, Ahmed, Mucemü'l-etibbâ, Mısır 1942.
  • ------, Târîhü'l-bîmâristânât fî'l-İslâm, Kahire 2011.
  • Kahya, Esin, "İbn Rıdvân, Ali", DİA, XX (İstanbul 1999), s. 250-252.
  • ------, "İbnü'n-Nefîs", DİA, XXI (İstanbul 2000), s. 173-176.
  • Kalkaşendî, Ahmed b. Alî (ö. 821/1418), Subhu'l-a'şâ fî sınâati'l-inşâ (nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin), I-XV, Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1987.
  • Kallek, Cengiz, "Hisbe", DİA, XVIII (İstanbul 1998), s. 133-143.
  • Kaya, Mahmut, "Buhtîşû b. Curcîs", DİA, VI (İstanbul 1992), s. 378.
  • ------, "Sâbit b. Sinân", DİA, XXXV (İstanbul 2008), s. 356.
  • ------, "Sinân b. Sâbit", DİA, XXXVII (İstanbul 2009), s. 239-240.
  • Kırbıyık, Kasım, "Ba'lebekkî", DİA, V (İstanbul 1992), s.11
  • ------, "Dahvâr", DİA, VIII (İstanbul 1993), s. 419-420
  • Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Alî (ö. 845/1442), Kitâbü'l-mukaffa'l-kebîr (nşr. Muhammed Ya'lâvî), IVIII, Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî 1991.
  • ------, Kitâbü's-sülûk li-ma'rifeti düveli'l-mülûk (nşr. Muhammed Mustafa Ziyade), I/3, Kahire: Lecnetü'tTelif ve't-Terceme, 1970.
  • Northrup, Linda, "Qalawun's Patronage of the Medical Sciences in Thirteenth-Century Egypt", Mamluk Studies Review, V (Chicago 2001), s. 119-140.
  • Nuaymî, Abdülkadir b. Muhammed b. Ömer (ö. 927/1521), ed-Dâris fî Târîhi'l-Medâris (nşr. İbrahim Şemseddin), I-II, Beyrut 1990.
  • Nüveyrî, Ahmed b. Abdülvehhâb (ö. 733/1333), Nihâyetü'l-ereb fî fünûni'l-edeb (nşr. el-Baz el-Arini, Abdülazîz Ehvânî), XXXI, Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, 1992.
  • Özaydın, Abdülkerim, "Menşur", DİA, XXIX (İstanbul 2004), s. 148-149.
  • Öztürk, Levent, İslâm Toplumunda Hıristiyanlar: Asr-ı Saadet'ten Haçlı Seferlerine Kadar, İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
  • ------, On İkinci Yüzyıla Kadar İslâm Dünyasında Hastaneler, İstanbul 2007.
  • Safedî, Selahaddîn Halîl b. Aybeg (ö. 764/1363), A'yânü'l-asr ve a'vânü'n-nasr (nşr. Ali Ebû Zeyd, v.dğr.), IVI, Dımaşk:Dârü'l-Fikr,1998.
  • ------, el-Vâfi bi'l-vefeyât (nşr. Sven Dedering), I-XXX, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag 1962-2004.
  • Sato, Tsugitaka, Sugar in the Social Life of Medieval Islam, Leiden 2014.
  • Şeşen, Ramazan, "Eyyûbîler Devrinde Tıp Eğitimi", İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, IX (İstanbul 1995), s. 221-242.
  • Terzioğlu, Arslan, "Bîmâristan", DİA, VI (İstanbul 1992), s. 163-178.
  • Tomar, Cengiz, "Kılıçtan Kaleme: Memlûkler ve Entelektüel Hayat", Türklük Araştırmaları Dergisi, XII (İstanbul 2002), s. 249-255.
  • ------, "Nâzır", DİA, XXII (İstanbul 2006), s. 449.
  • Yiğit, Fatma Akkuş, "Emir ve Devlet: Dımaşk Nâibi Emir Tengiz'in Hayatı", Gazi Türkiyat, XIV (Ankara 2014), s. 127-144.
  • Yiğit, İsmail, Siyâsî-Dini-Kültürel-Sosyal İslâm Târîhi: Memlûkler, VII, İstanbul 1991.
APA YALÇIN M (2015). Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. , 283 - 296.
Chicago YALÇIN MEHMET FATİH Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. (2015): 283 - 296.
MLA YALÇIN MEHMET FATİH Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. , 2015, ss.283 - 296.
AMA YALÇIN M Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. . 2015; 283 - 296.
Vancouver YALÇIN M Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. . 2015; 283 - 296.
IEEE YALÇIN M "Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık." , ss.283 - 296, 2015.
ISNAD YALÇIN, MEHMET FATİH. "Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık". (2015), 283-296.
APA YALÇIN M (2015). Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 15(2), 283 - 296.
Chicago YALÇIN MEHMET FATİH Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 15, no.2 (2015): 283 - 296.
MLA YALÇIN MEHMET FATİH Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, vol.15, no.2, 2015, ss.283 - 296.
AMA YALÇIN M Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2015; 15(2): 283 - 296.
Vancouver YALÇIN M Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2015; 15(2): 283 - 296.
IEEE YALÇIN M "Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık." Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 15, ss.283 - 296, 2015.
ISNAD YALÇIN, MEHMET FATİH. "Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 15/2 (2015), 283-296.