Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü

Kaya, Çağlar; Altınkurt, Yahya

Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü

Çağlar KAYA, (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye,)

Yahya ALTINKURT (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye,)

Eğitim ve Bilim

7 1

Yıl: 2018 Cilt: 43 Sayı: 193 Sayfa Aralığı: 63 - 78 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü

Öz:

Bu araştırmada, öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkide, psikolojik ve yapısal güçlendirmenin rolünün belirlenmesi amaçlanmaktadır. İlişkisel tarama modelinde desenlenen araştırmanın örneklemini, 2015- 2016 Eğitim-Öğretim yılında Muğla ilinde görev yapmakta olan 374 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında, "Psikolojik Sermaye Ölçeği", "Psikolojik Güçlendirme Ölçeği", "Yapısal Güçlendirme Ölçeği" ve "Maslach Tükenmişlik Ölçeği" kullanılmıştır. Gizil değişkenler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi için Pearson korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. Oluşturulan model, Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile test edilmiştir. Araştırma bulgularına göre psikolojik sermaye ile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma arasındaki ilişkide, psikolojik ve yapısal güçlendirme tam aracılık rolüne; psikolojik sermaye ile kişisel başarısızlık duygusu arasındaki ilişkide, psikolojik ve yapısal güçlendirme kısmi aracılık rolüne sahiptir. Oluşturulan model doğrultusunda elde edilen sonuçlara göre, öğretmenlerin duygusal tükenmelerinin azaltılmasında psikolojik sermaye ile birlikte psikolojik ve yapısal güçlendirmenin etkili olduğu belirlenmiştir. Psikolojik sermaye, öğretmenlerin tükenmişliğinin azaltılmasında özellikle psikolojik güçlendirmeye ihtiyaç duymakla birlikte yapısal güçlendirmeye de ihtiyaç duymaktadır. Sonuç olarak, öğretmenlerde duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık duygusu belirtilerinin görülmemesi veya azaltılabilmesi için psikolojik sermayeye ek olarak psikolojik ve yapısal güçlendirmeye ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelime:

Konular: İşletme Psikoloji Davranış Bilimleri

Öz:

Bu araştırmada, öğretmenlerin psikolojik sermayeleri iletükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkide, psikolojik ve yapısalgüçlendirmenin rolünün belirlenmesi amaçlanmaktadır. İlişkiseltarama modelinde desenlenen araştırmanın örneklemini, 2015-2016 Eğitim-Öğretim yılında Muğla ilinde görev yapmakta olan374 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma verilerinintoplanmasında, “Psikolojik Sermaye Ölçeği”, “PsikolojikGüçlendirme Ölçeği”, “Yapısal Güçlendirme Ölçeği” ve “MaslachTükenmişlik Ölçeği” kullanılmıştır. Gizil değişkenler arasındakiilişkilerin belirlenmesi için Pearson korelasyon katsayılarıhesaplanmıştır. Oluşturulan model, Yapısal Eşitlik Modeli (YEM)ile test edilmiştir. Araştırma bulgularına göre psikolojik sermayeile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma arasındaki ilişkide,psikolojik ve yapısal güçlendirme tam aracılık rolüne; psikolojiksermaye ile kişisel başarısızlık duygusu arasındaki ilişkide,psikolojik ve yapısal güçlendirme kısmi aracılık rolüne sahiptir.Oluşturulan model doğrultusunda elde edilen sonuçlara göre,öğretmenlerin duygusal tükenmelerinin azaltılmasında psikolojiksermaye ile birlikte psikolojik ve yapısal güçlendirmenin etkiliolduğu belirlenmiştir. Psikolojik sermaye, öğretmenlerintükenmişliğinin azaltılmasında özellikle psikolojik güçlendirmeyeihtiyaç duymakla birlikte yapısal güçlendirmeye de ihtiyaçduymaktadır. Sonuç olarak, öğretmenlerde duygusal tükenme,duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık duygusu belirtileriningörülmemesi veya azaltılabilmesi için psikolojik sermayeye ekolarak psikolojik ve yapısal güçlendirmeye ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelime:

Konular: İşletme Psikoloji Davranış Bilimleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akçay, V. H. (2012). Pozitif psikolojik sermayenin iş tatmini ile ilişkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 123-140.
Altınkurt, Y., Ertürk, A. ve Yılmaz, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 4(2), 166-187.
Armstrong, K. ve Laschinger, H. (2006). Structural empowerment, magnet hospital characteristics, and patient safety culture, making the link. Journal of Nursing Care Quality, 21(2), 124-132.
Avey, J., Wernsing, T. ve Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. The Journal of Applied Behavioral Science, 44(1), 48-70.
Avey, J. B., Luthans, F. ve Youssef, C. M. (2010). The additive value of positive psychological capital in predicting work attitudes and behaviors. Journal of Management, 36(2), 430-452.
Aydın, A., Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2013). Positive psychology in educational administration. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1470-1490.
Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
Brouwers, A. ve Tomic, W. (2000). A longitudinal study of teacher burnout and perceived self-efficacy in classroom management. Teaching and Teacher Education, 16(2), 239-253.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (10. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2. bs.). New York: Routledge.
Cambridge Dictionary. (2016). “Burnout”. 18 Nisan 2016 tarihinde http://dictionary.cambridge.org/dictionary/turkish/burnout adresinden erişildi.
Carless, S. A. (2004). Does psychological empowerment mediate the relationship between psychological climate and job satisfaction?. Journal of Business and Psychology, 18(4), 405-425.
Cemaloğlu, N. ve Erdemoğlu Şahin, E. D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
Chang, M. L. (2009). An appraisal perspective of teacher burnout: Examining the emotional work of teachers. Educational Psychology Review, 21(3), 193-218.
Conger, J. A. ve Kanungo, R. N. (1988). The empowerment process: Integrating theory and practice. Academy of Management Review, 13(3), 471-482.
Çalışkan, A. ve Hazır, K. (2012). Psikolojik güçlendirmenin iş tatminine etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 49-77.
Çavuş, M. F. ve Demir, Y. (2010). Personel güçlendirme ve tükenmişlik: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. H. Kırılmaz (Ed.) II. uluslararası sağlıkta performans ve kalite kongresi: 28 Nisan-1 Mayıs 2010–bildiriler kitabı içinde (s. 216-222). Ankara: Performans Yönetimi ve Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı.
Çetin, F. ve Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdare Dergisi, 45(1), 121-137.
Çetin, F., Şeşen, H. ve Basım, H. N. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: Kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 95-107.
Demir, K. (2011). Editörden: Pozitif örgüt araştırmaları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 1(2). http://ebad-jesr.com/ adresinden erişildi.
Dorman, J. (2003). Testing a model for teacher burnout. Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, 3, 35-47.
Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. ulusal psikoloji kongresi bilimsel çalışmaları: 22-25 Eylül 1992-Hacettepe Üniversitesi içinde (s. 143- 154). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
Garden, W. D. (1987). Depersonalisation: A valid dimension of burnout?. Human Relations, 40(9), 545- 560.
Gilbert, S., Laschinger, H. K. ve Leiter, M. (2010). The mediating effect of burnout on the relationship between structural empowerment and organizational citizenship behaviours. Journal of Nursing Management, 18(3), 339-348.
Grayson, J. L. ve Alvarez, H. K. (2008). School climate factors relating to teacher burnout: A mediator model. Teaching and Teacher Education, 24(5), 1349-1363.
Hoelter, J. W. (1983). The analysis of covariance structures: Goodness-of-fit indices. Sociological Methods & Research, 11(3), 325-344.
Hu, L-T. ve Bentler, P. M. (1995). Evaluating model fit. R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications içinde (s. 76-99). Thousand Oaks, CA: Sage.
Huberman, A. M. ve Vandenberghe, R. (2009). Introduction - Burnout and the teaching profession. R. Vandenberghe ve A. M. Huberman (Ed.), Understanding and preventing teacher burnout: A sourcebook of ınternational researchand practice. UK: Cambridge University.
Iliman Püsküllüoğlu, E. ve Altınkurt, Y. (2017). Development of Teachers’ Structural Empowerment Scale (TSES): A validity and reliability study. Üniversitepark Bülten, 6(1), 118-132.
Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (4. bs.). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Kanter, R. (1993). Men and women of the Corporation (2. bs.). New York: Basicbooks.
Kelekçi, H. ve Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayeleri ile yeterlik inançları arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 992-1007.
Kinman, G., Wray, S. ve Strange, C. (2011). Emotional labour, burnout and job satisfaction in UK teachers: The role of workplace social support. Educational Psychology, 31(7), 843-856.
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3. bs.). New York: The Guilford Press.
Laschinger, H. K. S., Finegan, J. E., Shamian, J. ve Wilk, P. (2001). Impact of structural and psychological empowerment on job strain in nursing work settings: Expanding Kanter’s model. Journal of Nursing Administration, 31(5), 260-272.
Laschinger, H. K. S., Finegan, J. E., Shamian, J. ve Wilk, P. (2003). Workplace empowerment as a predictor of nurse burnout in restructured healthcare settings. Longwoods Review, 1(3), 2-11.
Laschinger, H. K. S., Wong, C. A. ve Greco, P. (2006). The impact of staff nurse empowerment on person‐ job fit and work engagement/burnout. Nursing Administration Quarterly, 30(4), 358-367.
Luthans, F. (2002). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23(6), 695-706.
Luthans, F. ve Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143- 160.
Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B. ve Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60(3), 541- 572.
MacKinnon, D. P. (2008). Introduction to statistical mediation analysis. New York: Lawrance Erlbaum.
Maslach, C. (1981). The burnout syndrome. J. W. Jones (Ed.), Burnout: A social psychological analysis içinde (s. 30-53). London: London House.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied Social Psychology Annual, 5, 133-153.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1986). Maslach burnout inventory manual. Ca: Consulting Psychologist.
Merriam-Webster Dictionary. (2016). “Burnout”. 18 Nisan 2016 tarihinde http://www.merriamwebster.com/ dictionary/burnout adresinden erişildi.
Meyerson, S. L. ve Kline, T. J. B. (2008). Psychological and environmental empowerment: Antecedents and consequences. Leadership & Organization Development Journal, 29(5), 444-460.
O'Brien, J. L. (2010). Structural empowerment, psychological empowerment and burnout in registered staff nurses working in outpatient dialysis centers (Yayımlanmamış doktora tezi). Rutgers University, Graduate School, Newark. 27 0cak 2016 tarihinde https://rucore.libraries.rutgers.edu/rutgerslib/27205/ adresinden erişildi.
Oxford Dictionaries. (2016). “Burnout”. 18 Nisan 2016 tarihinde http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/burnout adresinden erişildi.
Peng, J., Jiang, X., Zhang, J., Xiao, R., Song, Y., Fang, X. ve Miao, D. (2013). The impact of psychological capital on job burnout of chinese nurses: The mediator role of organizational commitment. Plos One, 8(12), 1-7.
Polatcı, S. ve Özçalık, F. (2013). Yapısal ve psikolojik güçlendirmenin işyeri nezaketsizliği ve tükenmişliğe etkisi. Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi, İşletme Bilimi Dergisi, 1(1), 17-34.
Seligman, M. E. P. (2006). Learned optimism: How to change your mind and your life. New York: Vintage Books.
Skaalvik, E. M. ve Skaalvik, S. (2009). Does school context matter? Relations with teacher burnout and job satisfaction. Teaching and Teacher Education, 25(3), 518-524.
Skaalvik, E. M. ve Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26(4), 1059-1069.
Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. The Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465.
Sürgevil, O., Tolay, E. ve Topoyan, M. (2013). Yapısal güçlendirme ve psikolojik güçlendirme ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri. Journal of Yasar University, 8(31), 5371-5391.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (M. Baloğlu, Çev.) (6. bs.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Thomas, K. W. ve Velthouse, B. A. (1990). Cognitive elements of empowerment: An “interpretive” model of intrinsic task motivation. Academy of Management Review, 15(4), 666-681.
Tolay, E., Sürgevil, O. ve Topoyan, M. (2012). Akademik çalışma ortamında yapısal ve psikolojik güçlendirmenin duygusal bağlılık ve iş doyumu üzerindeki etkileri. Ege Akademik Bakış, 12(4), 449- 465.
Vacharakiat, M. (2008). The relationships of empowerment, job satisfaction, and organizational commitment among Filipino and American registered nurses working in the USA (Yayımlanmamış doktora tezi). George Mason University, Fairfax VA
Wright, T. A. ve Bonett, D. G. (1997). The contribution of burnout to work performance. Journal of Organizational Behavior, 18, 491-499.
Yılmaz, K. (2014). The relationship between the teachers’ personality characteristics and burnout levels. The Anthropologist, 18(3), 783-792.
Yılmaz, K., Altınkurt, Y., Güner, M. ve Şen, B. (2015). The relationship between teachers’ emotional labor and burnout level. Eurasian Journal of Educational Research, (59), 75-90.
Zhang, Q. ve Zhu, W. (2008). Exploring emotion in teaching: Emotional labor, burnout, and satisfaction in Chinese higher education. Communication Education, 57(1), 105-122.
Zhao, X., Lynch Jr, J. G. ve Chen, Q. (2010). Reconsidering Baron and Kenny: Myths and truths about mediation analysis. Journal of Consumer Research, 37(2), 197-206.
Zimmerman, M. A. (1990). Taking aim on empowerment research: On the distinction between individual and psychological conceptions. American Journal of Community Psychology, 18(1), 169- 177.

APA	Kaya Ç, Altınkurt Y (2018). Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. , 63 - 78.
Chicago	Kaya Çağlar,Altınkurt Yahya Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. (2018): 63 - 78.
MLA	Kaya Çağlar,Altınkurt Yahya Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. , 2018, ss.63 - 78.
AMA	Kaya Ç,Altınkurt Y Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. . 2018; 63 - 78.
Vancouver	Kaya Ç,Altınkurt Y Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. . 2018; 63 - 78.
IEEE	Kaya Ç,Altınkurt Y "Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü." , ss.63 - 78, 2018.
ISNAD	Kaya, Çağlar - Altınkurt, Yahya. "Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü". (2018), 63-78.

APA	Kaya Ç, Altınkurt Y (2018). Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. Eğitim ve Bilim, 43(193), 63 - 78.
Chicago	Kaya Çağlar,Altınkurt Yahya Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. Eğitim ve Bilim 43, no.193 (2018): 63 - 78.
MLA	Kaya Çağlar,Altınkurt Yahya Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. Eğitim ve Bilim, vol.43, no.193, 2018, ss.63 - 78.
AMA	Kaya Ç,Altınkurt Y Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. Eğitim ve Bilim. 2018; 43(193): 63 - 78.
Vancouver	Kaya Ç,Altınkurt Y Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü. Eğitim ve Bilim. 2018; 43(193): 63 - 78.
IEEE	Kaya Ç,Altınkurt Y "Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü." Eğitim ve Bilim, 43, ss.63 - 78, 2018.
ISNAD	Kaya, Çağlar - Altınkurt, Yahya. "Öğretmenlerin Psikolojik Sermayeleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkide Psikolojik ve Yapısal Güçlendirmenin Rolü". Eğitim ve Bilim 43/193 (2018), 63-78.