Yıl: 2017 Cilt: 32 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 427 - 457 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI

Öz:
II. Mahmud devrinde yönetilenler için reaya yerine tebaa kavramı kullanılmaya başlanmıştır. Böylece yönetilenler arasındaki müslüman-gayrimüslim ayrımını ortadan kaldırmak hedeflenmiştir. Bu değişim padişahın/devletin tüm yönetilenlere eşit mesafede olduğunun ilanı olarak okunabileceği gibi Osmanlı yöneten-yönetilen ilişkisinin modernleşmeyle birlikte değişmeye başladığının da göstergesi olarak da kabul edilebilir. Söz konusu döneme dair devletin ya da padişahın bakış açısından tebaanın sosyal, iktisadî, askerî konumu hakkında çok miktarda belgeye/metne ve bu belgelerden/metinlerden yola çıkılarak hazırlanmış pek çok araştırmaya sahibiz. Ancak tebaanın, devrin padişahını ve yaşadığı devri nasıl algıladığı hakkında fazlaca bilgimiz bulunmamaktadır. II. Mahmud, pek çok tarihçi tarafından reformcu, aydın, merkeziyetçi bir padişah olarak kabul edilmektedir. Hatta onun reformlarının Cumhuriyet reformlarına zemin teşkil ettiği kanısı, tarihçiler arasında yaygındır. Bu çalışmada günümüz tarihçileri tarafından yukarıdaki şekilde tanımlanan II. Mahmud devri ve reformları bu reformlardan olumlu ya da olumsuz etkilenen tebaanın gözünden değerlendirilecektir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Siyasi Bilimler

Perception of Reforms by Mahmoud II by His Subjects

Öz:
During the reign of Mahmoud II, the word tebaa (subjects) began to be used instead of reaya for those being ruled. In this way, an attempt was made to eliminate the distinction between Muslims and non-Muslims among the subordinates. This change can be taken to mean a declaration that the sultan/state was at an equal distance to all the subordinates but it may also be regarded as an indication that the relationships between the ruler and his subordinates in the Ottoman state began to change. We possess numerous documents/texts belonging to the said period about the social, economic and military situation of the subjects from the standpoint of the state or the sultan and various researchers conducted on the basis of these documents/texts. However, we do not have much information about how the subjects perceived the sultan of the period and the period he lived in. Mahmoud II is regarded by many historians as a reformist, intellectual and centralist sultan. Indeed, the notion that his reforms served as a groundwork for the Republican reforms is common among historians. In this study, the period of Mahmoud II, which is described as stated above by today's historians, and his reforms will be evaluated through the perspective of his subjects who were affected positively or negatively by these reforms.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Siyasi Bilimler
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • 1-Defter Tasnifleri
  • a-Maliyeden Müdevver Defterler (BOA. MAD.)
  • 2-Belge Tasnifleri
  • a-Muallim Cevdet Tasnifi Askeriye Kısmı Belgeleri (BOA. C.AS.)
  • b- Muallim Cevdet Tasnifi Saray Maslahatı Kısmı Belgeleri (BOA. C.AS.)
  • c-Muallim Cevdet Tasnifi Sıhhiye Kısmı Belgeleri (BOA. C.SH.)
  • d-Hattı Hümayun Tasnifi Belgeleri (BOA. HAT)
  • 1-Başbakalık Cumhuriyet Arşivi Başbakanlık Muamelât Genel Müdürlüğü Evrakı Kataloğu (BCA. 030.10)
  • 2-Başbakalık Cumhuriyet Arşivi Bakanlar Kurulu Kararları Kataloğu (BCA. 030.18)
  • 3-Başbakalık Cumhuriyet Arşivi Diyanet İşleri Başkanlığı Kataloğu (BCA. 051..)
  • 4-Başbakalık Cumhuriyet Arşivi Milli Eğitim Bakanlığı Kataloğu (BCA. 180.9 )
  • Abdülhak Molla 2013 Abdülhak Molla, Târîh-i Livâ-Sultan II. Mahmud Portresinden Farklı Bir Kesit, haz. Mehmet Yıldız, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
  • Ahmed Cevdet Paşa, XII, 1303 Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, XII, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul.
  • Ahmed Efendi-Ârif Muhit Bey-Feyzullah Efendi, 2007 Ahmed Efendi-Ârif Muhit Bey-Feyzullah Efendi, Saray Günlüğü 1802-1809, haz. Mehmed Ali Beyhan, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
  • Ahmed Lütfi 1999 Ahmed Lütfi Efendi, Vak'anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, I / II-III /IV-V / VI-VII-VIII, Transkripsiyon: Yücel Demirel - Tamer Erdoğan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları - Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
  • Ahmed Rasim 1342 Ahmed Rasim, İstibdâd'dan Hâkimiyyet-i Milliye'ye, İstanbul Vatan Matbaası.
  • Akyıldız 1998 Ali Akyıldız, "Sened-i İttifak'ın İlk Tam Metni", İslâm Araştırmaları Dergisi, 2, İstanbul, s. 209-222
  • Akyıldız 2000 Ali Akyıldız, "Sultan II. Mahmud'un Hastalığı ve Ölümü", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 4, İstanbul, s. 49-84.
  • Amicis 2006 Edmonde de Amicis, İstanbul (1874), çev. Beynun Akyavaş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
  • Angiello 2011 Giovan Maria Angiello, Fatih Sultan Mehmed, çev. Pınar Gökpar, Profil Yayınları, İstanbul.
  • Arslan 2000 Mehmet Arslan, "Yeniçeriliğin Kaldırılmasına Dair Edebî Bir Metin: Aynî'nin Manzum Nusretnâme'si", Osmanlı EdebiyatTarih-Kültür Makaleleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s.319- 370.
  • Beydilli 2012 Kemal Beydilli, "II. Mahmud", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXVII, İstanbul, s. 352-357.
  • Câbî Ömer Efendi 2003 Câbî Ömer Efendi, Câbî Târihi (Târih-i Sultân Selim-i Sâlis ve Mahmud-ı Sânî) Tahlil ve Tenkidli Metin, I, haz. Mehmet Ali Beyhan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
  • Develioğlu 2001 Ferit Develioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, haz. Aydın Sami Güneyçal, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
  • Elçin 1966 Şükrü Elçin, "Tuz-Ekmek Hakkı Deyimi Üzerine", Reşit Rahmeti Arat İçin, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, s. 164-171.
  • Engelhardt 1999 Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, çev. Ali Reşad, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
  • Erdoğan 2009 Mehtap Erdoğan, "Yeniçeriliğin Kaldırılışına Dair Tarihî ve Edebî Bir Eser: Emâre-i Zafer", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 29, Konya, s. 71-107.
  • Guilday 1921 Peter Guilday,"The Sacred Congregation de Propaganda Fide (1622-1922)", The Catholic Historical Review,VI/4, Catholic University of America Press, pp. 478-494.
  • İnalcık 1994 Halil İnalcık, " 'Sultanizm' Üzezine Yorumlar: Marx Weber'in Osmanlı Siyasal Sistemi Tiplemesi", Dünü Bugünüyle Toplum ve Ekonomi Dergisi, çev. Kemal Aydın Akagündüz, VII, İstanbul, s. 5-26.
  • İnce 2009 Yunus İnce, "Tarihin Tahrifi ya da Yeniden İnşasına Örnek Bir Vaka: Yeniçeri Ocağının Kaldırılması", Kuruluşundan Günümüze Türk Ordusu. On İkinci Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri I (20-22 Mayıs İstanbul), Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara s.219-237.
  • Jouannin- Gaver 1840 Joseph Jouannin, Marie Gaver, M. Jules Van, Turquie, Paris M DCCC XL (1840).
  • Kavanin-i Yeniçeriyân Kavanin-i Yeniçeriyân-Yeniçeri Kanunları, haz. Harun Toroser, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
  • Kay 2009 James Ellswort De Kay, 1831-1832 Türkiye'sinden Görünümler, çev. Serpil Atamaz Hazar, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
  • Kaynar 1985 Reşat Kaynar, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara.
  • Keçecizâde İzzet Molla 2004 Keçecizâde İzzet Molla, Keçeci-zade İzzet Molla'nın Divanları: Bahar-ı Efkâr ve Hazan-ı Asar, haz. Ebubekir Sıddık Şahin, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
  • Koçu 1952 Reşad Ekrem Koçu, Tarihimizde Garip Vakalar, Varlık Yayınları, İstanbul.
  • Koçu 1962 Reşad Ekrem Koçu, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları, Ankara.
  • Kütükoğlu 1994 Mübahat Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili: Diplomatik, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları, İstanbul
  • Macfarlane 1829 Charles Macfarlane, Constaninople in 1828, II, London.
  • Mehmed Dâniş 1994 Mehmed Dâniş, Neticetü'l-Vekâyi'-Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı ve II. Mahmud'un Edirne Seyahati, haz. Şamil Mutlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
  • Moltke 1969 Feldmareşal Helmuth Von Moltke, Moltke'nin Türkiye Mektupları, çev. Hayrullah Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • Mustafa Kânî Bey 2010 Mustafa Kânî Bey, Telhîs-i Resâilât-ı Rumât (Okçuluk Kitabı), haz. Kemal Yavuz-.Mehmet Canatar, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
  • Öztelli 1997 Cahit Öztelli, Köroğlu-Dadaloğlu-Kuloğlu, Özgür Yayınları, İstanbul.
  • Pardoe 2004 Julia Pardoe, Şehirlerin Ecesi İstanbul: Bir Leydinin Gözüyle 19. Yüzyılda Osmanlı Yaşamı, çev. Banu Büyükbakkal, Kitap Yayınevi, İstanbul.
  • Pinguet 2009 Catherine Pinguet, İstanbul'un Köpekleri, çev. Saadet Özen, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
  • Esad Efendi 2000 Sahâflar Şeyhi-zâde Seyyid Mehmed Esad Efendi, Vak'a-nüvîs Esad Efendi Tarihi (Bahir Efendi'nin Zeyl ve İlâveleriyle) 1237- 1241/ 1821- 1826, haz. Ziya Yılmazer, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayını, İstanbul.
  • Esad Efendi 2005 Sahâflar Şeyhi-zâde Seyyid Mehmed Esad Efendi, Üss-i Zafer, haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2005
  • Samsakçı 2007 Mehmet Samsakçı, "Türk Kültür ve Edebiyatında Tuz ve Tuz Ekmek Hakkı", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXXVI/36, İstanbul, s.181-199.
  • Slade 1854 Sir Adolphus Slade, (Muchaver Pacha), Records of Travel Turkey, Greece etc And of Cruise in The Black Sea With The Capitan Pacha, London.
  • Shaw-Shaw, 2006 Standford J Shaw-Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye 1808-1975, II, E Yayınları, İstanbul.
  • Şehzade Korkut 2013 Şehzade Korkut, Hallu İşkâli'l- Efkâr fî Hilli Emvâli'l-Küffar/ İslâm'da Ganimet ve Cariyelik, Osmanlı Sistemine İçeriden Bir Eleştiri, haz. Âsım Cüneyt Köksal, çev. Osman Güman, İstanbul Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları, İstanbul
  • Şirvânlı Fatih Efendi 2001 Şirvânlı Fatih Efendi, Gülzâr-ı Fütûhât, haz. Mehmet Ali Beyhan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001.
  • Tayyâr-zâde Atâ III, 2010. Tayyâr-zâde Atâ, Osmanlı Sarayı Tarihi Târîh-i Enderûn, III, haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2010.
  • Trant 1830 Captain T. Abercromby Trant, Narrative of a Journey Through Greece, in 1830 with Remarks upon the Actual State of The Naval and Military Power of Ottoman Empire, London 1830.
  • Ünal 2011 Mehmet Ali Ünal, Osmanlı Tarihi Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2011.
  • Walsh 1836 Robert Walsh, A Residence at Constantinople During a Period Including The Commencement, Progress, And Termination of The Greek And Turkish Revolutions, II, London MDCCCXXXVI (1836).
APA İNCE Y (2017). II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. , 427 - 457.
Chicago İNCE Yunus II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. (2017): 427 - 457.
MLA İNCE Yunus II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. , 2017, ss.427 - 457.
AMA İNCE Y II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. . 2017; 427 - 457.
Vancouver İNCE Y II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. . 2017; 427 - 457.
IEEE İNCE Y "II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI." , ss.427 - 457, 2017.
ISNAD İNCE, Yunus. "II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI". (2017), 427-457.
APA İNCE Y (2017). II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. Tarih İncelemeleri Dergisi, 32(2), 427 - 457.
Chicago İNCE Yunus II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. Tarih İncelemeleri Dergisi 32, no.2 (2017): 427 - 457.
MLA İNCE Yunus II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. Tarih İncelemeleri Dergisi, vol.32, no.2, 2017, ss.427 - 457.
AMA İNCE Y II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2017; 32(2): 427 - 457.
Vancouver İNCE Y II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2017; 32(2): 427 - 457.
IEEE İNCE Y "II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI." Tarih İncelemeleri Dergisi, 32, ss.427 - 457, 2017.
ISNAD İNCE, Yunus. "II. MAHMUD DEVRİ REFORMLARININ TEBAA TARAFINDAN ALGILANIŞI". Tarih İncelemeleri Dergisi 32/2 (2017), 427-457.