II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ
Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 43 Sayfa Aralığı: 459 - 470 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-09-2019
II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ
Öz: Bu çalışma Osmanlı tarih yazıcılığının ne zaman ve niçin başladığını ortaya koymak için kalemealınmıştır. Çalışmanın kaynakları genel olarak El-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye gibiAnadolu Selçukluları dönemine dair bilgi veren bazı kaynaklar, Şikârî’nin Makrizî’nin veTagriberdî’nin eserleri gibi Osmanlılar ile birlikte Karamanoğulları, Timurlular gibi devletlerhakkında bilgi veren eserler bulunmaktadır. Yine Tevârih-i Âl-i Selçuk, Aşıkpaşazade Tarihi, OruçBey Tarihi, Behcetü’t-Tevârîh gibi erken dönem Osmanlı kronikleri ile Konstantin KonstatinoviçMihailović’inki gibi bazı hatıratlardan istifade edilmiştir. II. Murad devrinde Osmanlı tarihyazıcılığının başlamasında Osmanlılar ile Timurlular arasında yaşanan mücadelelerin etkili olduğugörülmektedir. Bu anlamda Ankara Savaşı (1402) Osmanlı Devletinin devlet anlayışının şekillenmesiaçısından önemli bir dönüm noktasıdır. Yıldırım Bayezid devrine kadar Osmanlı DevletiBalkanlar’da ve Anadolu’da rakiplerine üstünlük sağlamıştır. Askerî ve siyasî başarılar Osmanlılarıngeniş bir alanda hâkimiyet kurmasına neden olmuştur. Ancak 1402 yılında Ankara Savaşınınkaybedilmesi neticesinde Anadolu topraklarında kurulan birlik dağılmış ve eski beylikler tekrarcanlanmıştır. I. Mehmed devrinde elden çıkan toprakların büyük kısmı tekrar elde edilmiştir. TimurluHükümdarı Şahruh’un II. Murad’a “nesep” üzerinden yüklenerek, yüksek hâkimiyetini kabulettirmek istemesi Osmanlı tarih yazımının başlamasında önemli bir etken olmuştur. II. Murad,Yazıcızâde Ali’ye Osmanlı tarihine dair bir eser yazmasını emretmiştir. Yazıcızâde Ali, İbn Bibi’ninEl-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye adlı eserini bazı kısımları değiştirerek, ilaveler yaparakçevirmiştir. II. Murad’a ve Osmanlıların nesebine dair eklenen kısımlarda Âl-i Osman’ın nesepolarak Âl-i Cengiz’den daha yüksek bir mertebede bulunduğuna vurgu yapılmıştır. Şükrullah’ıneserinde devam eden bu anlayış daha sonraki Osmanlı kaynaklarında kendini gösteren veOsmanlıların soyunu Oğuz Kağan’a ve Hz. Nuh’a kadar eskiye götüren şecerelerde kendisinigösterir.
Anahtar Kelime: Konular:
THE EFFECT OF TIMURIDS ON THE START OF OTTOMAN HISTORIOGRAPHY DURING THE REIGN OF MURAD II
Öz: This article was written to demonstrate when and why Ottoman historiography began. The sources used in the study generally involve some informative sources belonging to the Anatolian Seljuk era like El-Evamirü’l-Alâ’iyyefi’l-Umûri’l-Alâ’iyye and works by such authors as Şikârî, Makrizî and Tagriberdî which provide information about states of the period like Karamaoglus and Timurids. Likewise, early Ottoman chronicles such as Tevârih-i Âl-i Selçuk, Aşıkpaşazade Tarihi, Oruç Bey Tarihi and Behcetü’t-Tevârîh and some memories such as those written by Konstantin Konstatinoviç and Mihailović were made use of. It is seen that the conflicts experienced between the Ottomans and the Timurids had a role in the start of Ottoman historiography during the reign of Murad II. In this sense, the Ankara War (1402) is a turning point in the formation of the concept of state in the Ottoman state. The Ottoman State had had the upper hand on its rivals in the Balkans and Anatolia until the sultanate of Yıldırım Bayezid. Military and political achievements had enabled the Ottomans to gain dominance over a large area. However, the unity established on Anatolian soil crumbled and former principalities were revived as a result of the loss of the Ankara War in 1402. A large majority of the land lost during the reign of Mehmed I was recaptured. The efforts by Timurid rule Shakhruh to exert his dominance over Murad II on grounds of “lineage” served as an important factor in the beginning of the Ottoman historiography. Murad II ordered Yazıcızâde Ali to write a book on Ottoman history. Yazıcızâde Ali translated İbn Bibi’s work entitled El-Evamirü’lAlâ’iyyefi’l-Umûri’l-Alâ’iyye by making some changes and additions to it. It was emphasized in the parts added with regard to the lineage of Murad II and the Ottomans that Âl-i Osman was higher than Âl-i Cengiz in terms of ancestry. This approach, which was maintained in Şükrullah’s work, manifested itself in lineages that appeared in subsequent Ottoman sources that took the bloodline of the Ottomans to Oghuz Khan and Noah.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- [Yazarı Bilinmiyor] (1989), Gazavat-ı Sultan Murad B. Mehemmed Han: İzladive Varna Savaşları (1443- 1444) Üzerinde Anonim Gazavatname, haz. Halil İnalcık-Mevlüd Oğuz, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- [Yazarı Bilinmiyor] Tercüme-i Şehname, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine. Nu.1518.
- AHMED OĞLU ŞÜKRULLAH (2010), Behcetü't Tevarih, haz. Ali Sözer, çev. Abdullah Almaz, İstanbul, Mostar Yayınları.
- AHMED OĞLU ŞÜKRULLAH (2012), Şükrullah'ın Risalesi ve 15. Yüzyıl Şark Musikisi Nazariyatı, haz. Murat Bardakçı, İstanbul, Pan Yayınları.
- AKÇA Gürsoy- İNCE, Yunus (2015), Klasik Osmanlı Çağında Tarih, Meşruiyet ve Rüya, Konya, Palet Yayınları.
- ÂŞIKPAŞAZÂDE (2013), Âşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı Tarihi (1285-1502)], haz. Necdet Öztürk, İstanbul, Bilge Kültür Sanat Yayınları.
- ATSIZ, H. Nihal (1961), Osmanlı Tarihine Ait Tarihi Takvimler, İstanbul.
- BEDR-İ DİLŞAD (1997), Murad-nâme, I, II, haz. Adem Ceylan, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- BOYACIOĞLU, Ramazan (2001), “Osmanoğullarının Karamanoğlu İbrahim Bey Aleyhine Aldığı Fetvalar”, Pax Ottomana Studies In Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, ed. Kemal Çiçek, HaarlemAnkara, Sota-Yeni Türkiye Yayınları, ss. 641-657.
- BROQUİERE, Bertrandon De La (2000), Bertrandon De La Broquiere’in Denizaşırı Seyahati, ed. Ch. Schefer, çev. İlhan Arda, İstanbul Eren Yayınları.
- ÇETİN, Abdülbaki (2014), “Sultan II. Murad’a Sunulan Tezkiretü’l-Evliya Tercümesi Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, Erzurum, s. 95-124.
- DAŞ, Abdurrahman (2004), “Ankara Savaşı Öncesi Timur ve Yıldırım Bayezid’in Mektuplaşmaları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15, Konya, ss. 141-167.
- DOUKAS, Michaèl (2008), Tarih Anadolu ve Rumeli 1326-1462, çev. Bilge Umar, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- FERİDUN AHMED BEY (1274), Mecmû‘â-iMünşeâ’t-ı Feridun Beğ, I, İstanbul.
- HASAN RUMLU (2006), Ahsenü’t-Tevârîh, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- İBN ARABŞAH (2012), Acâibu’l-Makdûr fî Nevâib-i Timûr (Bozkırdan Gelen Bela), çev. Ahsen Batur, İstanbul, Selenge Yayınları.
- İBN BİBİ (1996), El Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iyye (Selçukname), I, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
- İBN HALDUN (2007), Mukaddime, I, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul, Dergâh Yayınları.
- İBN-İ ŞERİF (2003), Yadigâr: 15. yüzyıl Türkçe Tıp kitabı, Yadigar-ı İbn-i Şerif, I, II, ed. Orhan Sakin, İstanbul, Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları.
- İDRÎS-İ BİTLİSÎ (2016), Selim Şah-Nâme, haz. Hicabi Kırlangıç, Ankara, Hece Yayınları.
- İMBER, COLİN (2005), “İlk Dönem Osmanlı Tarihinin Kaynakları”, çev Oktay Özel, Söğüt’ten İstanbul’a, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, ss. 39-72.
- İNALCIK, Halil (2005), “Osmanlı Tarihçiliğinin Doğuşu”, çev. Fahri Unan, Söğüt’ten İstanbul’a, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
- KÂŞİFÎ (2005), Gazânâme-i Rûm, haz. M. Ebrahim Esmail, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Ortaçağ Tarihi Programı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- KINALIZÂDE ALİ ÇELEBİ (2007), Ahlâk-ı Alâî, haz. Mustafa Koç, İstanbul, Klasik Yayınları.
- LOWRY W. HEAT (2010), Erken Dönem Osmanlı Devleti'nin Yapısı, çev. Kıvanç Tanrıyar, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- MAKRIZÎ (1972), Kitâbu’s-Sülûk li Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk, IV, 2. bölüm, haz. Said Abdulfettah Aşur, Kahire, Mısır Ulusal Kütüphanesi Yayınları.
- MÉNAGE (1981), V. L., “Sultan II. Murad’ın Yıllıkları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 33, İstanbul, s. 79-98.
- MÉNAGE, VİCTOR L. (2005) “Osmanlı Tarih Yazıcılığının İlk Dönemleri”, çev. Mehmet Öz, Söğüt’ten İstanbul’a, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, ss. 73-92
- MERAGÎ (2015), Makasıdu’l-Elhan Meragi’den II. Murad'a Müziğin Maksatları, haz. Recep Uslu, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- MİHAİLOVİĆ, Konstantin Konstatinoviç (2003), Bir Yeniçerinin Hatıratı, çev-haz. Kemal Beydilli, İstanbul, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
- MUHAMMED B. MUHAMMED EL- GAZALİ (2009), Nasayihü'l-Mülük İnceleme-Metin Dizin, çev. Turgut Tok, İstanbul, Bilgeoğuz Yayınları.
- MUHAMMED ŞÎRVÂNÎ (2012), Tuhfe-i Murâdî (Cevhernâme), haz. Mustafa Argunşah, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- NECMEDDİN DAYE (2010), Sufi Diliyle Siyaset İrşadü'l-Mürid ile'l-Murad fi Tercemeti Mirsa-dü'l- 'İbad, çev. Kâsım b. Mahmûd Karahisârî, haz. Özgür Kavak, İstanbul, Klasik Yayınları,
- SCHİLTBERGER, Johannes (1997), Türkler ve Tatarlar Arasında ( 1394-1427), çev. Turgut Akpınar, İstanbul, İletişim Yayınları.
- SÜMER, Faruk (1999), Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ŞİKÂRÎ (2005), Karamannâme, [Zamanının Kahramanı Karamanîler’in Tarihi], haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, İstanbul, Karaman Valiliği-Çekül Vakfı Yayını.
- ŞÜKRULLAH (2013), Behcetü’t-Tevârîh-Tarihin Aydınlığında, çev. Hasan Almaz, İstanbul, Mostar Yayınları.
- TAGRÎBERDÎ (1992), en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısır ve’l-Kâhire, XIV, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.
- TURAN, Osman (1984), İstanbul’un Fethinden Önce Yazılmış Tarihi Takvimler, Ankara.
- YAZICIZÂDE ALİ (2009), Tevârih-i Âl-i Selçuk [Selçuklu Tarihi], haz. Abdullah Bakır, İstanbul, Çamlıca Basım Yayın.
| APA | İNCE Y (2018). II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. , 459 - 470. |
| Chicago | İNCE Yunus II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. (2018): 459 - 470. |
| MLA | İNCE Yunus II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. , 2018, ss.459 - 470. |
| AMA | İNCE Y II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. . 2018; 459 - 470. |
| Vancouver | İNCE Y II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. . 2018; 459 - 470. |
| IEEE | İNCE Y "II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ." , ss.459 - 470, 2018. |
| ISNAD | İNCE, Yunus. "II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ". (2018), 459-470. |
| APA | İNCE Y (2018). II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(43), 459 - 470. |
| Chicago | İNCE Yunus II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.43 (2018): 459 - 470. |
| MLA | İNCE Yunus II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.43, 2018, ss.459 - 470. |
| AMA | İNCE Y II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2018; 0(43): 459 - 470. |
| Vancouver | İNCE Y II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2018; 0(43): 459 - 470. |
| IEEE | İNCE Y "II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ." Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.459 - 470, 2018. |
| ISNAD | İNCE, Yunus. "II. MURAD DÖNEMİ’NDE OSMANLI TARİH YAZICILIĞININ BAŞLAMASINDA TİMURLULARIN ETKİSİ". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 43 (2018), 459-470. |
