X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair

Yıl: 2018 Cilt: 10 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 85 - 100 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9737/hist.2018.572 İndeks Tarihi: 25-07-2019

X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair

Öz:
Bizans İmparatorluğu, VII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren özellikle Müslüman Arapların her yaz aylarında düzenlemiş olduğu akınların, özellikle Anadolu’daki olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için thema olarak adlandırılan idarî, askerî ve iktisadî temelli bir sistem kurmuştur. Bu sistem ile imparatorluk, doğu sınırlarını, themaların alt idarî ve askerî birimleri olan bandon, kleisoura ve tourma gibi idarî ve askerî strateji dâhilindeki garnizonlarla korumuştur. Böylece imparatorluk, hem Müslüman Arap saldırılarına karşı koymaya hem de siyasî, idarî, askerî ve sosyo-iktisadî olarak Anadolu’yu yeniden organize etmeye çalışmıştır. Bu garnizonların her biri, imparatorluk için bir amacı yerine getirmekteydi ve en önemlisi, “dağ geçitleri” anlamına gelen ve Bizans-İslâm kuvvetlerinin ilk kez karşılaştıkları bölgeler olan kleisouralardır. Dolayısıyla imparatorluk sınır savunma politikasının bir bölümünü teşkil eden kleisoura bölgeleri, hem Anadolu’nun idarî ve askerî hem de Bizans-İslâm ilişkileri tarihi açısından incelenmeye değerdir. Bu çerçevede X. yüzyıldakaleme alınan ve Askerî El Kitapları olan Taktikonlarda ayrıntılı bilgiler vardır. Bu çalışmanın amacı, örneklerle Taktikonlara göre kleisouraların kuruluş amacını ve Bizans-İslâm mücadelelerindeki idarî, askerî ve stratejik önemini tespit etmektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Siyasi Bilimler

First Encountering Areas of the Byzantine-Islamic Forces According to the Byzantine Tacticons in Xth Century: Kleisouras and On Military Tactics in the Kleisouras

Öz:
From the second half of the seventh century Byzantine Empire established an administrative, military and economic based system, which was called theme to remove damaging effects of Anatolia the raids that the Arabs have organized every summer. With this system, the Empire protected the eastern borders with garrisons including administrative and military strategies such as bandon, kleisoura and tourma which were the subordinate administrative and military units of theme. Thus, the Empire tried both to resist the Arab attacks and to organise Anatolia as politically administratively, militarily and socio-ally. Each of these garrisons performed a task for the Empire and the most important are the kleisouras called "mountain passes" and the regions that the Byzantine-Islamic forces met for the first time. Thus, the kleisoura districts which form part of the empire's frontier defense policy are worth examining in terms of history of both Anatolia's administrative and military and Byzantine-Islamic relations. In this context it contains detailed information on the Tacticons, which was received in the Xth century and is a Military Manual. The purpose of this work is to examine the administrative, military and strategic significance of the Kleisauras in the Byzantine-Islamic struggles and founding purpose of the establishment of the kleisouras according to the Tacticons.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Siyasi Bilimler
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Konst. Porph. (=Konstantinus Porphyrogenitus, De Cerimoniis Aulae Byzantinae) de caer. Kullanılan Metin ve Çeviri: De Cerimoniis Aulae Byzantinae, Ed. J.J.J. Reiskii, Vol. I, Bonnae 1829; Three Treatises on Imperial Military Expeditions: Introduction, Edition, Translation and Commentary, Ed. John F. Haldon, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1990.
  • De Re Militari (=Incerti Scriptoris Saeculi IX Liber De Re Military) Kullanılan Metin ve Çeviri: Incerti Scriptoris Saeculi IX Liber De Re Military, Ed. Rudolfus Vàri, Leipzig 1901; Three Byzantine Military Treatises, Text, Trans. George T. Dennis, DO 1985, s. 247-335.
  • DV (=De Velitatione) Kullanılan Metin ve Çeviri: Three Byzantine Military Treatises, Text, Translation and Notes by George T. Dennis, Dumbarton Oaks 1985, s. 137-239.
  • el-Belâzurî (=Ahmed b. Yahyâ el-Belâzurî, Fütûhu’l-Büldân) Kullanılan Metin ve Çeviri: Fütûhu’l-Büldân, Terc. Mustafa Fayda, İstanbul 2013.
  • İstahrî (=Ebû İshak İbrahim b. Muhammed İstahri, Mesâliku’l-Memâlik) Kullanılan Metin ve Çeviri: Ülkelerin Yolları, Çev. Murat Ağarı, Ayışığı kitapları, İstanbul 2015.
  • Nikep. Our. (=Nikephoros Ouranos, Taktika) Takt. Kullanılan Metin ve Çeviri: Sowing the Dragon’s Teeth: Byzantine Warfare in the Tenth Century, Texts, Trans. Comm. by Eric, McGEER, Dumbarton Oaks 1995, s. 88-163.
  • Prokop. aedi. (=Procopius, de aedificiis) Kullanılan Metin ve Çeviri: Buildings VII, Trans. H. B. Dewing, Harvard University Press 1954.
  • PM (=Nikephoros II Phokas, Praecepta Militaria) Kullanılan Metin ve Çeviri: Sowing the Dragon’s Teeth: Byzantine Warfare in the Tenth Century, Texts, Trans. Comm. by Eric, McGEER, Dumbarton Oaks Research Library, Washington 1995, s. 12-59.
  • Theop. Khr. (=Theophanis Confessor, Chronographia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Chronographia, Ed. Ioannııs Classeni, Bonnae 1839; Chronographia, Trans. Cyril Mango-Roger Scott, Oxfor 1997.
  • Theop. Sim. (=Theophylacti Simocattae, Historiae) Kullanılan Metin ve Çeviri: Historiae, Ed. Carolus de Boor, Lipsiae 1887.
  • VI. Leo Takt. (=VI. Leo, Taktika) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Taktika of Leo VI, Text, Trans and Comm. George Dennis, Dumbarton Oaks Researh Library, Washington 2010.
  • BONNER, D. Michael, The Emergence of the “Thughūr”: The Arab-Byzantine Frontier in the ‘Early Abbasid Age (Basılmamış Doktora Tezi), Princeton University 1987.
  • BONNER, D. Michael, “The Naming of the Frontier: ‘Awāsım, Thughūr, and the Arab Geographers”, School of Oriental and African Studies, Vol. 57, No. 1, 1994, s. 17-24.
  • BOWERSOCK, W. G., “Limes Arabicus”, Harvard Studies in Classical Philology, Vol. 80, 1976, s. 219-229.
  • COOPER, Eric, J.,- DECKER, J. Michael, Life and Society in Byzantine Cappadokia, Palgrave 2012.
  • DECKER, Michael, “Frontier Settlement and Economy in the Byzantine East”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 61, 2007, s. 217-267.
  • DECKER, Michael, Bizans Savaş Sanatı, Çev. A. Tunçer Büyükonat, Doruk Yayınları, İstanbul 2016.
  • DEMİRCİ, Mustafa “İslam-Bizans Mücadelesinde Bir Serhat Şehri: Maraş”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, C. I, Kahramanmaraş Belediyesi Yay., İstanbul 2005, s. 319-331.
  • EGER Asa, The Spacaes Between the Teeth: A Gazetter of Towns on the IslamicByzantine Frontier, Ege Yay., İstanbul 2012.
  • GELZER, Heinrich, Die Genesis der Byzantinischen Themenverfassung, Leipzig 1899.
  • GRAF, F. David, “The Saracens and the Defense of the Arabian Frontier”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 229, Şubat 1978, s. 1-26.
  • HALDON, J., Warfare, State and Society in the Byzantine World 565-1204, UCL Press 1999.
  • HALDON, J., Warfare, Byzantium at War, Osprey Publishing 2003.
  • HALDON, F. J.-KENNEDY, H., “The Arab-Byzantine Frontier in the Eighth and Ninth Centuries: Military Organisation and Society in the Borderlands”, Zbornik Radova, 19, 1980, s. 79-116.
  • HOWARD-JOHNSTON, D. J., “Thema”, in Maistor, Classical, Byzantine and Renaissance Studies for Robert Browning, Ed. A. Moffatt, Canberra 1984, s. 189- 196.
  • ISAAC, Benjamin, “The Meaning of the Terms Limes and Limitanei”, The Journal of Roman Studies, Vol. 78, 1988, s. 125-147.
  • KAEGI, E. Walter, “Some Reconsiderations on the Themes (Seventh-Ninth Centuries)”, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, XVI, 1967, s. 39-53.
  • KAZHDAN, A., “Bandon”, Oxford Dictionary of Byzantium, Ed. Alexander P. KazhdanAnthony-Alice-Mary Talbot, Vol. I, s. 250.
  • KAZHDAN, A, “Kleisoura”, Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, Oxford 1991, s. 1132.
  • KAZHDAN, A, “Limitanei”, Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, Oxford 1991, s. 1230.
  • KAZHDAN, A, “Strategos”, Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, Oxford 1991, s. 1964.
  • KAZHDAN, A, “Tourma”, Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, Oxford 1991, s. 2100.
  • KENNEDY, Hugh, The Armies of the Caliphs: Military and Society in the Early Islamic State Warfare and History, Routledge 2001.
  • KOÇAK, Talat, “The Struggle between the Caliphate and Byzantium for the City of Amorium (Amorion)”, Porphyra, Anno XIII, N. 25, 2017, s. 70-87.
  • KÜÇÜKAŞÇI, S. Mustafa, “Anadolu’da Arap-Bizans Mücadelesi ve “Saife” Seferleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 2, İstanbul 2000, s. 1-22.
  • LE STRANGE, Guy, Doğu Hilafetinin Memleketleri, Çev. Adnan Eskikurt-Cengiz Tomar, Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
  • LIDDELL, G. H.–SCOTT, R., Greek-English Lexicon, New York 1883.
  • LUTTWAK, N. Edward, Bizans İmparatorluğu’nun Büyük Stratejisi, Çev. M. Efe Tuzcu, Epsilon Yayıncılık, İstanbul 2012.
  • MAYERSON, Philip, “Saracens and Limes”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 262, Mayıs 1986, s. 35-47.
  • McGEER, Eric, Sowing the Dragon’s Teeth: Byzantine Warfare in the Tenth Century, Dumbarton Oaks 1995.
  • MITCHELL, Stephen, Geç Roma İmparatorluğu Tarihi M.S. 284-647, Çev. Turhan Kaçar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2016.
  • TAREK, M. MUHAMMED, “Had the Arabs Military Skills or Tactics during their Early Conquests of Bilād al-Shām?”, East and West: Essays on Byzantine and the Arab Worlds in the Middle Ages, Ed. Juan. P. Monferrer Sala, V. Christides, T. Papadopoullos, New Jersey 2009, s. 83-96.
  • OIKONOMIDÉS, Nicolas, Les Listes de Préséance Byzantine des IXe et Xe Siécles, Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, Paris 1972.
  • OSTROGORSKY, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
  • PAYDAŞ, Kazım “Emevîler ve Abbasiler Döneminde Önemli Bir Sugûr Şehri Tarsus”, AÜTAD, C. XXXI, S. 51, 2013, s. 165-199.
  • PERTUSI, A., “Nuova ipotesi sull’origine dei «Temi» bizantini”, Aeum, 28, 1954, s. 126- 150.
  • SHAHID, Irfan, Byzantium and the Sixty Century, Vol. I, Dumbarton Oaks 1995.
  • STRATOS, N. Andreas, Byzantium in the Seventh Century, Vol. I: 602-634, Trans. Marc Ogilvie-Grant, Adolf M. Hakkert Publisher, Amsterdam 1968.
APA GÜNEŞ C (2018). X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. , 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
Chicago GÜNEŞ Cüneyt X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. (2018): 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
MLA GÜNEŞ Cüneyt X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. , 2018, ss.85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
AMA GÜNEŞ C X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. . 2018; 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
Vancouver GÜNEŞ C X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. . 2018; 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
IEEE GÜNEŞ C "X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair." , ss.85 - 100, 2018. 10.9737/hist.2018.572
ISNAD GÜNEŞ, Cüneyt. "X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair". (2018), 85-100. https://doi.org/10.9737/hist.2018.572
APA GÜNEŞ C (2018). X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. History Studies, 10(1), 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
Chicago GÜNEŞ Cüneyt X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. History Studies 10, no.1 (2018): 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
MLA GÜNEŞ Cüneyt X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. History Studies, vol.10, no.1, 2018, ss.85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
AMA GÜNEŞ C X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. History Studies. 2018; 10(1): 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
Vancouver GÜNEŞ C X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair. History Studies. 2018; 10(1): 85 - 100. 10.9737/hist.2018.572
IEEE GÜNEŞ C "X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair." History Studies, 10, ss.85 - 100, 2018. 10.9737/hist.2018.572
ISNAD GÜNEŞ, Cüneyt. "X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair". History Studies 10/1 (2018), 85-100. https://doi.org/10.9737/hist.2018.572