10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand
Yıl: 2018 Cilt: 10 Sayı: 10 Sayfa Aralığı: 131 - 144 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9737/hist.2018.695 İndeks Tarihi: 26-07-2019
10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand
Öz: Seyahatnameler milletlerin siyasi, sosyal ve kültürel yapısı hakkında bilgi sahibi olabildiğimiz,vermiş olduğu bilgiler sayesinde tarihe ışık tutan temel kaynaklar arasındadır. İpek Yolu üzerinde veMaveraünnehir’in en verimli topraklarından birisi olan Zerefşan Vadisin’de kurulmuş olanSemerkant, 2500 yıllık tarihiyle kadim bir şehirdir. İslam’ın bu coğrafyada yayılmasıyla birlikte 10.ve 12. yüzyıllarda arasında Arap seyyahların ilgisini çeken Semerkant hakkında seyahatnamelerdeşehir planları, ticaret, ekonomi ve sosyal hayat hakkında oldukça sık bilgilere rastlanmaktadır. Türktarihinde önemli bir yere sahip olan Semerkant, Timurlu Devleti’nin başkenti olmuş ve özellikle 15.yüzyılda altın çağını yaşamıştır. Timur’un Osmanlı Devletine karşı Ankara Savaşı’nı kazanmasındansonra batılı devletler de Timurlulara karşı bir merak uyanmıştır. Bu sebeple özellikle 15. yüzyıldaTimurlu topraklarında Avrupalı seyyahların sayısı oldukça artmıştır. Gelen seyyahların birçoğutüccar olarak veya elçilik heyetleriyle birlikte gelmişlerdir. Yapılan seyahatler sonunda Türk tarihininönceki dönemlerini anlatan kaynaklarda ve Timurlu kroniklerinde bulunmayan kültürel yaşam,şehircilik ve ticaretle ilgili detaylar seyahatnamelerde yer almakta ve tarihe ışık tutmaktadır. Buçalışmada özellikle Türklerin İslam’ı kabul etmesiyle birlikte 10. yüzyıldan itibaren Semerkantşehrine gelen seyyahların eserlerinde Semerkand ile ilgili anlattıkları incelenecektir.
Anahtar Kelime: Konular:
Travellers Impressions of Samarkand Between 10 and 15th Centuries
Öz: Travelogues are among basic sources for revealing history, with the information they contain about political, social and cultural structures of nations. Samarkand, being on the Silk Road and founded in Zarafshan Valley, one of the most fertile lands of Transoxiana, is an ancient city with its 2500 years of history. After the expansion of Islam in this region, Samarkand attracted interest of Arab travelers in 10th to 12th centuries and lots of information about city plans, trade, economy and social life can be found in travelogues. Samarkand, which has an important place in Turkish history, was also the capital city of the Timurid Empire and lived its golden age in 14th century. After Tamerlane had won the Battle of Ankara against Ottoman Empire, a curiosity aroused among Western states over Tamerlane and Timurid Empire. For this reason, number of European travelers in the lands of the empire considerably increased during 14th and 15th centuries. Many of the travelers has come as traders or along with envoys. As a result of these travels, many details about cultural life, urbanization and trade, which are not covered in Timurid chronicles or other sources on previous periods of Turkish history, appear on these travelogues and shed light on history. In this study, travelogues of Arab and Western travelers, who went to Samarkand especially after Turks converted to Islam beginning from 10th century, will be examined.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Adler, M.N, The Itinerary of Benjamin of Tudela, Oxford University Press, London 1907.
- Alpargu, Mehmet, “Sefaretnamelerin Bilgileri Işığında Timurlular Zamanında İpek Yolu”, Uluslararası “İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası Bilgi Şöleni, Türk Ocağı Genel Merkezi, Ankara 2013.
- Alyılmaz, Cengiz, “Eski Türk Şehirleri ve Semerkant”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 20, Erzurum 2002, s.303-311
- Aydınlı, Osman, “Semerkant”, DİA, 36, Diyanet Vakfı Yayınları, 2009, s. 481-484.
- Aydınlı, Osman, Fethinden Samaniler’in Yıkılışına Kadar Semerkant Tarihi, Basılmış Doktora Tezi, İstanbul 2001.
- Babur, Babürname, Çeviren. Reşit Rahmeti Arat, Kabalcı Yayınları İstanbul 2006.
- Bartold, W., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Hakkı Dursun Yıldız (hzl.), Kervan Yayınları, İstanbul 1981.
- Belenitskiy, A., Bentoviç, İ., Bolşakov, O., Srednevokıi Gorod Sredney Azii, Nauka, Leningrad 1973.
- Bretschneider, M.D., Medıaeval Researchers from Eastern Asiatic Sources, Vol. I, London 1881.
- Bilici, K.Z., “Asya Rönesansı: Timurlu Çağı’nın Mimarlık Mirasını Anlamak”, Ankara Ünv. Sosyal Bilimler Dergisi, 2018, 9 (2). s.5-13.
- Burton, A., “Son Kervan Ateşleri”, Timur’un Vaha Kenti: Bir İmparatorluğun ve Bir Rönesansın Kalbi Semerkand 1400-1500, Derleyen: Vincent Fourniau, Çev: Ali Berktay, İstanbul 2005, s.93-106.
- Chavannes, E., Documents Sur Les Tou-kiue (Turks) Occidentaux. Petersburg 1903.
- Chavannes, E., Batı Türkleri, Çev: Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2013.
- Clavijo, Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a Seyahat, Çev:Ömer Rıza Doğrul, Köprü Kitapları, İstanbul 2016.
- Curtıus, Q, Historıe Van Alexander Den Grooten, Amsterdam 1764.
- Çandarlıoğlu, Gülçin, Orta Asya’da Timuriler, Çin’de Ming Münasebetleri Ch’en Ch’eng Elçilik Raporları, İstanbul Üniversitesi Matbaası, İstanbul 1995.
- Çelik, M.B., 1800-1865 Yılları Arasında Buhara Emirliği, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi. Sakarya 2009.
- Çeşmeli, İbrahim, “odglularda Sosyo-Kültürel Yapı ve Sanat”, Mimarlık Dekorasyon Dergisi, 2007, s.130-142.
- Çeşmeli, İbrahim, Semerkand Şehrinin Antik Dönemden 19. yüzyıla Kadar Olan Fiziksel
- Gelişimi, Sanat Tarihi Yıllığı, İstanbul Ünv. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2002, XV.s.57- 90.
- Dani, A.H. –P. Bernard, P., “Alexander and His Successors İn Central Asia”, History of Civilization of Cental Asia, Vol. II, Unesco Publishing, 1996, s.66-94.
- Du Hwai http://www.silk-road.com/artl/srtravelmain.shtml.
- Eberhard, W.,“Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbi Asya Halklarının Medeniyeti”, Türkiyat Mecmuası, C.VII-VIII, sa.1, İstanbul 1940-42, s.125-189.
- Ekrem, N. H., Çin Elçisi Chang Ch’ien’in Seyahatnamesine Göre Orta Asyada’ki Etnik Gruplar, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1999.
- Ekrem, E., Hsüang-Tsang Seyahatnamesi’ne Göre Türkistan, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2003.
- Fourniau, Vincent, “Yeni Bugün, Yeni Geçmiş”, Timur’un Vaha Kenti: Semerkand, İletişim Yayınları, İstanbul 2005, s.9-15.
- Green. N., Writing Travel İn Central Asian History, İndiana Unv. Press. 2014.
- Gömeç, Saadettin, “Divanü Lügat-it-Türk’de Geçen Yer Adları”, A.Ü. Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C:28, Sayı:46, 2009, s.1-34.
- Güven, İ.H., Hsüan-Tsang’ın Seyahatnamesi, Basılmamış YL. Tezi, Çanakkale 2011.
- Hudud Al-Alem, Translate: Minorsky, London 1937.
- İbn Arabşah, Acaibü’l-Makdur, Çev: Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2012.
- İbn Battuta Seyahatnamesi, Çev: Sait Aykut, YKY, İstanbul 2000.
- İbn Havkal, Suret El-Arz, çev Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2015.
- İbn Hurdazbih, Yolların ve Ülkelerin Kitabı, Çev: Murat Ağarı, Kitabevi Yay., İstanbul 2008.
- İbn Fakih, Kitab’ül Buldan, Ortaçağ Müslüman Coğrafyacılarından Seçmeler, Haz: Yusuf Ziya Yörükan, Ötüken Yay. İstanbul 2013.
- İstahri, Mesaliku’l- Memalik Ülkelerin Yolları, Çev: Murat Ağarı, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2015.
- Josaphat Barbaro, Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, Çeviren: Tufan Gündüz, Yeditepe Yay. İstanbul 2016.
- Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügati’t Türk, Tercüme: Besim Atalay, C.III, Ankara 1985.
- Kazvini, Asaru’l Bilad ve Abharu’l-İbad, Beyrut.
- Kehren, Lucien, “Semerkand’da Bir İspanyol”, Timur’un Vaha Kenti: Semerkand, İletişim Yayınları, İstanbul 2005, s. 29-46.
- Kütükoğlu, M.S., Tarih Araştırmalarında Usul, İstanbul: Kubbealtı Yayınları 1998.
- Maden,S., “Türk Edebiyatında Seyahatnameler ve Gezi Yazıları”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 37. Erzurum 2008, s.147-158.
- Marco Polo, Geziler Kitabı, Çev:Ömer Güngören, Yol Yay. İstanbul 2017.
- Mızrak, E.Ç., “Yüeh-Chih’lerin Kökenleri ve Göç Süreçleri”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 7, Sayı XIX, 2014, ss.371-404.
- Mukaddesi, Ahsenü’t- Takasim, Selenge Yay., İstanbul 2015.
- Özcan, Altay Tayfun, "Timur'un Elçisi Sultaniyeli Johannes ve Libellus de Notitia Orbis Adlı Eserinden Bazı Parçalar," DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 33, s. 55, Ankara 2014, s. 122-162.
- Rachewiltz, I., The Hsı-Yu Lu By Yeh-Lü Ch’u-Ts’aı, Vol.21, Taylor&Francis, 1962, 1- 128.
- Schilterberger, Johannes, Türkler ve Tatarlar Arasında, Çev. Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul 1995.
- Schuyler, Eugene, Türkistan, Paradigma Yayınları, İstanbul 2007.
- Semerkandi, A., Matla-ı Sa’deyn ve Mecma’i Bahreyn, (Ed. A.Kayumov M.Ali)(trc. Asaniddin Urunbayev), Taşkent: Özbekistan 2008.
- Strabo, The Geography of Strabo, V, Çeviren: (H.L. Jones), Harward Unv. Press. 1961.
- Strange, G. L., Doğu Hilafetinin Memleketleri, Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
- Ükten, Selim Serkan, “16-18. Asırlarda Buhara Hanlığı’na Gelen Batılı Seyyahlar ve Seyahatnameleri”, Eskişehir O.G.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 2017, 18(2), s.137-164.
- Yakubovsky, A., Semerkand, Yay. Haz.: İlyas Kemaloğlu, TTK, Ankara 2018.
- Yakut el-Hamevi, Mu’cemü’l-Buldan, III, Daru’s Sadır, Beyrut.
- Yıldırım, K. “Türk Menşeli Çin Aileleri-II”, Türkiyat Mecmuası, C.25/Güz, 2015. s.359- 371.
- Yüksel, Musa Şamil, “Timur’un Yükselişi ve Batı’nın Diplomatik Cevabı 1390-1405”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2005, Sayı 18, s.231-243.
- Zeren, M., Çin Kaynaklarına Dayanarak Batı Gök-Türkleri Hakkında Bilgiler, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2004.
- Yule, H. - Cordier, H., Cathay and the Way Thither, Being a Collection of Medieval Notices of China, Vol. I, London 1915.
| APA | Gökçe M, TOMBULOĞLU T (2018). 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. , 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| Chicago | Gökçe Mustafa,TOMBULOĞLU Tuba 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. (2018): 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| MLA | Gökçe Mustafa,TOMBULOĞLU Tuba 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. , 2018, ss.131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| AMA | Gökçe M,TOMBULOĞLU T 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. . 2018; 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| Vancouver | Gökçe M,TOMBULOĞLU T 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. . 2018; 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| IEEE | Gökçe M,TOMBULOĞLU T "10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand." , ss.131 - 144, 2018. 10.9737/hist.2018.695 |
| ISNAD | Gökçe, Mustafa - TOMBULOĞLU, Tuba. "10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand". (2018), 131-144. https://doi.org/10.9737/hist.2018.695 |
| APA | Gökçe M, TOMBULOĞLU T (2018). 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. History Studies, 10(10), 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| Chicago | Gökçe Mustafa,TOMBULOĞLU Tuba 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. History Studies 10, no.10 (2018): 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| MLA | Gökçe Mustafa,TOMBULOĞLU Tuba 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. History Studies, vol.10, no.10, 2018, ss.131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| AMA | Gökçe M,TOMBULOĞLU T 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. History Studies. 2018; 10(10): 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| Vancouver | Gökçe M,TOMBULOĞLU T 10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand. History Studies. 2018; 10(10): 131 - 144. 10.9737/hist.2018.695 |
| IEEE | Gökçe M,TOMBULOĞLU T "10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand." History Studies, 10, ss.131 - 144, 2018. 10.9737/hist.2018.695 |
| ISNAD | Gökçe, Mustafa - TOMBULOĞLU, Tuba. "10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand". History Studies 10/10 (2018), 131-144. https://doi.org/10.9737/hist.2018.695 |
