Yıl: 2018 Cilt: 11 Sayı: 24 Sayfa Aralığı: 336 - 359 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.12981/mahder.485997 İndeks Tarihi: 29-02-2020

BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA

Öz:
Klasik Türk edebiyatının son temsilcilerinden olan Keçeci-zâde İzzet Molla (1786-1829), edebî eserleri ve bu eserlerdeki mizahi üslubu yanında hazırcevaplığı, nüktedankişiliği ile döneminin şiir meclislerinin aranan bir ismi olarak tanınmaktadır. Renkli birkişilik olduğu nakledilen İzzet Molla, “devrinin en dikkate değer romanı” olarak nitelenenhayatı boyunca yeri geldiğinde sözünü çekinmeden sarf etmiş ve her türlü cezayı gözealarak gördüğü yanlış ve hataları hicvetmekten kendini alamamıştır. İzzet Molla’danbahseden kaynakların pek çoğu onun eserlerinden örneklerin yanında kişiliği etrafındaoluşmuş mizahi anlatılara ve hicivlere de yer vermişler, bunların bir araya getirilmesininfaydalı olacağına işaret etmişlerdir. Kaynakların bazen sadece tarihî bir olay veya hiciv,nükte, fıkra, anekdot gibi farklı kayıtlarla yer verdiği bu anlatılar, şairin eserlerine yansıyanmizahi kişiliğinin yanında içinde bulunduğu çevreyi, dönemin edebî muhitlerini ve mizahanlayışını somutlaştırmaktadır. Bu çalışmada, Keçeci-zâde İzzet Molla hakkında bilgi veeserlerinden örnekler veren kaynaklar taranarak şairin etrafında oluşan mizahi anlatılar biraraya getirilmiş ve 41 farklı metin tespit edilmiştir. Bu metinler, Prof. Dr. Dursun Yıldırım’ınTürk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları adlı eseri esas alınarak incelenmiş; edebiyat bilimiaçısından bu anlatıların niteliği ile edebiyatımızda mevcut fıkra tipleri içinde Keçeci-zâdeİzzet Molla’nın bir fıkra tipi olarak kabul edilip edilemeyeceği araştırılmıştır. Tespit edilenmetinler, kültür tarihi ve edebiyat alanlarında yapılacak araştırmalarda kaynak olarakkullanılmak üzere çalışmanın sonuna eklenmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri

KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA AS A JOKE TYPE

Öz:
Keçeci-zâde İzzet Molla (1786-1829), one of the last representatives literary works and repartee of Classical Turkish Literature, besides his humorous style in these works, is recognized with his witty personality as one of the most popular persons in the poetry meetings. İzzet Molla, described as a colorful personality, spent his entire life, which is defined as “the most remarkable novel of his time”, spoke without any hesitation, and could admit all sorts of punishment and could not afford to misrepresent any kinds of misdeeds and misunderstandings he saw. Many of the sources mentioning İzzet Molla, along with examples from his works, have also included humorous narratives and satires around his personality, and pointed out that it would be useful to bring them together. These narratives, which include different historical events, satires, humor or anecdote, embody the environment where the poet lived, the literary environments of the period and the sense of humor, besides the humorous personality of the poet. In this study, the humorous narratives formed around Keçeci-zâde İzzet Molla were collected by reviewing the scattered resources where they were included and 41 different texts were identified, these works have been studied by basing on the work of “Bektashi Jokes in Turkish Literature” by Professor Dr. Dursun Yıldırım, the nature of these narratives has been investigated in terms of literature, and whether Keçeci-zâde İzzet Molla could be accepted as an item of joke in the joke types present in our literature. The texts identified were added to the end of this study to be used as a source of research in the fields of cultural history and literature.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • ABDURRAHMAN ŞEREF (1339). Tarih Musahabeleri. İstanbul: Matbaa-yı Âmire.
  • AHMET CEVDET PAŞA (1301). Tarih-i Cevdet. Dersaadet: Matbaa-yı Osmaniye. C. 12.
  • ALİ FUAD (TÜRKGELDİ) (1927a). “Tarihî Fıkralar 10: Hâlet Efendi Fıkarâtı” Serveti Fünûn. İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası. C. 36. S. 1633-159. s. 43,46.
  • ALİ FUAD (TÜRKGELDİ) (1927b). “Tarihî Fıkralar 10: Hâlet Efendi Fıkarâtı” Serveti Fünûn. İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası. C. 36. S. 1634-160. s. 58-59.
  • ALİ FUAD (TÜRKGELDİ) (1927c). “Tarihî Fıkralar 11: Keçeci-zâde İzzet Molla Fıkarâtı” Servet-i Fünûn. İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası. C. 36. S. 1635-161. s. 74-75.
  • ALİ FUAD (TÜRKGELDİ) (1927d). “Tarihî Fıkralar: Keçeci-zâde İzzet Molla Fıkarâtı Mâ-ba’d” Servet-i Fünûn. İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası. C. 36. S. 1636-162. s. 91, 106-107.
  • ALİ ULVİ (1303). Gel Keyfim Gel. İstanbul: Şirket-i Mürettebiyye Matbaası.
  • ALTUNEL, İbrahim (1990). Anadolu Mahallî Fıkra Tipleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme ve Metinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ARGUN, Hüsnü ve KARASU, Şadan (1943). Tarihin En Güzel Fıkraları. İstanbul: Marifet Basımevi.
  • BAYAT, Ali Haydar (1988). Keçecizade Fuat Paşa’nın Nesirleri Şiirleri Nükteleri Hakkında Yazılan Şiirler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
  • BAYRAK, M. Orhan (1981). Osmanlı Meşhurlarından Fıkralar. İstanbul: Veli Yayınları.
  • BORATAV, Pertev Naili (2017). Folklor ve Edebiyat II. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
  • BULUT, Süleyman (2003). Nüktedan Ünlü Nükteler Nükteciler. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
  • CEYLAN, Ömür - YILMAZ, Ozan (2007). Bir Sürgün Şaheseri Mihnetkeşân Keçecizâde İzzet Molla, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
  • ÇABUK, Vahit (2006). Osmanlı Tarihinden Fıkralar. İstanbul: Emre Yayınları.
  • ÇALIŞKAN, Yaşar (2015). Lâmi’î Çelebi Latîfeler Kitabı Letâif-i Lâmi’î. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
  • ÇAPAN, Pervin (2012). “XVIII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şaka, Takılma ve Alay Düşkünlüğü Üzerine”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları. S. 5. s. 109-122.
  • ÇORUK, Ali Şükrü (2016). Hâfız Hızır İlyas Ağa Letâif-i Vekâyi’-i Enderûniyye. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • DURSUN, Aysun (2018). “İnsan Neden, Nasıl, Neye Güler?: Keloğlan Hiç Alıyor Masalında Gülmece”. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. S. 6/12. s. 38-48.
  • EFE, Necdet Rüştü (2013). Türk Nüktecileri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
  • ELÇİN, Şükrü (1998). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican - AKKOYUNLU, Ziyat (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • EREN, Hasan (1997). “Handjeri, Alexandre” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. C. 15. s. 550.
  • ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. C. II.
  • GÖKŞEN, Cengiz (2013). Mehmet Tevfik Hazîne-i Letâif. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
  • GÖVSA, İbrahim Alâettin (1946). Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyatı
  • HİSAR, Abdülhak Şinasi (1997). Geçmiş Zaman Fıkraları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
  • İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). haz. Müjgan Cunbur. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 1.
  • İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (2000a). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). haz. M. Kayahan Özgül. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 2.
  • İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (2000b). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). haz. Hidayet Özkan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 3.
  • İŞPİRLİ, Memet (1988). “Abdülvehhab Efendi, Yasincizade”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • KEÇECİ-ZÂDE REŞAD FUAD (1332), “Keçeci-zâde İzzet Molla”. Tarih-i Osmânî Encümeni Mecmuası. C. 7. S. 41. s. 285-297. (http://isamveri.org/pdfosm/D02076/1332_41/1332_41_FUATR.pdf)
  • KORTANTAMER, Tunca (2007). Temmuzda Kar Satmak Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı. haz. Fatih Ülken-Şerife Yalçınkaya. Ankara: Phoenix Yayınları.
  • KUTLU, Şemsettin (1958). Eski Türk Hayatı. İstanbul: Varlık Yayınları.
  • KUTLU, Şemsettin (1978). Eski İstanbulun Ünlüleri. İstanbul: Hürriyet Yayınları.
  • KÜÇÜK, Serhat ve GÜNDEŞ, Mehmet Akif (2013). Fâik Reşad Külliyât-ı Letâif. İstanbul: Kesit Yayınları.
  • LEVEND, Agâh Sırrı (1970). “Türk Edebiyatında Fıkra”. Türk Dili Dergisi. S. 231. s. 212-214.
  • ÖĞÜT EKER, Gülin (2014). İnsan Kültür Mizah Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
  • ÖZCAN, Ömer (2002). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Hiciv ve Mizah (Yergi ve Gülmece). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • ÖZYILDIRIM, Ali Emre (2002). Keçeci-zâde İzzet Molla’nın Mihnet-keşân’ı ve Tahlili. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı (Eski Türk Edebiyatı) Anabilim Dalı.
  • PAKALIN, Mehmet Zeki (1946). Tarihe Malolmuş Fıkralar, Nükteler. Ahmet Halit Kitabevi: İstanbul.
  • SAKAOĞLU, Necdet (1994). “Keçecizadeler”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 4 s. 514-515.
  • SAKAOĞLU, Saim (1987). “Konyalı Nüktedan Tayyip Ağa’nın Fıkra Tipleri İçindeki Yeri”, Türk Kültürü Araştırmaları. 25 (2). Ankara. 105-112.
  • SEVGİ, Ahmet - ÖZCAN Mustafa (1996). Prof. Dr. Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. İstanbul: Sözler Yayınları.
  • SÜLEYMAN FÂİK EFENDİ. Mecmua. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. nr. T 9577.
  • ŞAHİN, Ebubekir Sıddık (2004). Keçeci-zâde İzzet Molla’nın Dîvânları: Bahâr-ı Efkâr ve Hazân-ı Âsâr. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • ŞİMŞEK, Selami (2010). “Süleyman Fâik Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 38. s. 65-86.
  • TANPINAR, Ahmet Hamdi (2001). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
  • YAKAR, Fahri (2013). Mizahın Gücü Başlangıçtan Günümüze Kadar Türk ve Dünya Edebiyatında Mizah. İstanbul: Kastaş Yayınevi.
  • YARDIM, Mehmet Nuri (2016). Tarihimizin Güleryüzü. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • YILDIRIM, Dursun (1999). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • YILMAZER, Ziya (2008). Şânî-zâde Mehmed Atâ’ullah Efendi Şânî-zâde Târîhi II (1223-1237 / 1808-1821). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
  • www.mushaf.org
APA Tanç N (2018). BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. , 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
Chicago Tanç Nilüfer BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. (2018): 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
MLA Tanç Nilüfer BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. , 2018, ss.336 - 359. 10.12981/mahder.485997
AMA Tanç N BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. . 2018; 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
Vancouver Tanç N BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. . 2018; 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
IEEE Tanç N "BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA." , ss.336 - 359, 2018. 10.12981/mahder.485997
ISNAD Tanç, Nilüfer. "BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA". (2018), 336-359. https://doi.org/10.12981/mahder.485997
APA Tanç N (2018). BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(24), 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
Chicago Tanç Nilüfer BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 11, no.24 (2018): 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
MLA Tanç Nilüfer BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, vol.11, no.24, 2018, ss.336 - 359. 10.12981/mahder.485997
AMA Tanç N BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2018; 11(24): 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
Vancouver Tanç N BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2018; 11(24): 336 - 359. 10.12981/mahder.485997
IEEE Tanç N "BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA." Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11, ss.336 - 359, 2018. 10.12981/mahder.485997
ISNAD Tanç, Nilüfer. "BİR FIKRA TİPİ OLARAK KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA". Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 11/24 (2018), 336-359. https://doi.org/10.12981/mahder.485997