MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR

Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 64 Sayfa Aralığı: 43 - 59 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-04-2020

MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR

Öz:
Türkoloji araştırmaları nedeniyle fikri anlamda güç kazanan vePanslavizm ile Pangermenizm akımlarına karşı alternatif bir akım olarakilk kez Macaristan’da ortaya çıkan Turancılık akımı, XIX. yüzyılınsonlarından XX. yüzyılın başlarına giden süreçte etkili olarak MacarlarınTürk dünyası ile iletişime geçebileceği bir dayanak oldu. MacarTurancıları 1910 yılında Turan Derneği’ni (Magyar Turáni Társaság)kurarak Turán adlı bir dergi yayınlamaya başladılar. Bu fikir akımıOsmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne giden yolda her ikitoplumu yakınlaştıran kültürel bir köprü vazifesi gördü.Macar Turancıları Anadolu’da emperyalizme karşı verilen bağımsızlıksavaşını desteklediler. Turan Haber Ajansı’nı kurarak Türklerin MilliMücadelesinin haklılığı konusunda yoğun bir propaganda yaptılar. TuranDerneği ise I. Dünya savaşı yıllarında yaşanan göçler ve Ermenilerin bugöçlerin kurbanı olduğu iddialarının Macar kamuoyunda da tartışıldığıMilli Mücadele dönemi ve sonrasında, bu iddiaların karşısında tavıralarak bunların Türkiye’ye karşı bir iftira kampanyasının parçası olduğuyönünde çalıştı. Bosna Hersek’in Avusturya Macaristan tarafından ilhakı nedeni ile buradakiMüslümanların dini görevleri ile ilgilenmek üzere Macar Hükümetinin talebidoğrultusunda 1910 yılında Osmanlı Hükümeti tarafından Macaristan’agönderilen İmam Abdüllatif Efendi de Turan Derneği’nin faaliyetleri içindeaktif olarak yer aldı. Milli Mücadele döneminde Mustafa Kemal Paşa veTürklerin Macaristan’daki sesi oldu. Avrupa kamuoyunun Ermeni meselesinedair izlediği haksız tutumu açıklamak için etkili bir basın kampanyasıyürüttü. Abdüllatif Yayınevi tarafından 1923 yılında Budapeşte’de İngilizleriniftira kampanyasını yalanlamaya yönelik kanıtlar içeren Macarca bir broşüryayınlandı.Bu çalışmada orijinal adı “Bizonyitékok az Angol Rágalmak Cáfolatához”(İngiliz İftiralarının Yalanlanması Üzerine Kanıtlar) başlığını taşıyan vehenüz Türkçeye çevrilmemiş olan bu eserden hareketle, Turan dergisi veMacar arşiv belgeleri kullanılarak bu broşürün önemi, Macar Turan Derneğiile bağlantılı olan İmam Abdüllatif Efendi’nin faaaliyetleri bağlamında elealınarak, dönemin Türk-Macar ilişkileri çerçevesinde değerlendirilecektir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

HUNGARIAN TURAN ASSOCIATION, IMAM ABDULLATIF EFENDI AND A HUNGARIAN PAMPHLET ON THE ARMENIAN ISSUE

Öz:
Pan-turanianism, which gained intellectual relevance due to Turcology research and emerged for the first time in Hungary as an alternative movement against Panslavism and Pangermenism movements, became a basis for the Hungarians to communicate effectively with the Turkish world from the late 19th century to the early 20th century. In 1910, the Hungarian followers of Turanism founded the Turan Association (Magyar Turani Társaság) and began publishing a magazine called Turán. This intellectual movement served the function of a cultural bridge that brought the two communities closer on the path starting from the Ottoman Empire to the Turkish Republic. Hungarian Turanists supported the war of independence against imperialism in Anatolia. They founded the Turan News Agency and made intensive propaganda regarding the rightfulness of the Turkish National Struggle. During and after the National Struggle period, during which discussions were conducted about migrations and the alleged victimization of Armenians in these migrations taking place in World War I, the Turan Association stood against these claims and tried to prove that all of these were part of a campaign of slander against Turkey. Imam Abdüllatif Efendi, who was sent to Hungary by the Ottoman Government in 1910 at the request of the Hungarian Government in order to deal with the religious duties of the Muslims here due to the annexation of Bosnia and Herzegovina by the Austro-Hungarian Empire, also actively took part in the activities of the Turan Association. He became the voice of Mustafa Kemal Paşa and the Turks in Hungary during the National Struggle period. He conducted an effective press campaign to explain the unfair attitude of the European public towards the Armenian issue. In 1923, a Hungarian pamphlet was published by the Abdüllatif Publishing House in Budapest with evidence to disprove the British slander campaign. In the current study, on the basis of this pamphlet, of which original name is ‘‘Bizonyitékok az Angol Rágalmak Cáfolatához ’(Evidence on Disproving the English Slander) and which has not been translated to Turkish yet, and by making use of the Turanian Journal and Hungarian archive documents, the importance of this pamphlet is discussed within the context of the activities of Imam Abdüllatif Efendi concerning the Turanian Association and within the framework of Turkish-Hungarian relationships.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • MOL (Magyar Országos Levéltár): Macar Milli Arşivi, K 28, 54. Tétel, 14. Csomó Budapeşte/MACARİSTAN
  • Országgyűlés Könyvtára: Parlamento Kütüphanesi
  • Bizonyítékok az angol rágalmak cáfolatához, Mr. Yowell rágalmainak okai és céljai, Eredeti franciából az angorai sajtó iroda meghagyásábol készült fordítás 1338-(1922), Kiadó: Abdul Latif, Budapest 1923.
  • Çolak, Melek. “Macaristan’da Türk Dünyasına İlgi, Tarihi Arka Plan ve Avrasya Gerçeği.” İçinde Uluslararası Sosyal bilimler Kongresi: Türkistan Forumu III, Küreselleşme sürecinde Türk Dünyasının Geleceği Bildiri Kitabı. (Türkistan/KAZAKİSTAN, Nisan 2017): 147-156.
  • Çolak, Melek. “Macar Türkolog Vámbéry’nin Türkistan Seyahatinde “Büyük Oyun’un” İzleri-Orijinal Fotoğraflarla Birlikte.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 45 (Nisan 2019): 13-27.
  • Çolak, Melek. “Macar Turancıları ve Atatürk (Macar Kaynaklarına Göre).” Türk Yurdu 31, Sayı: 290 (Ekim 2011): 94-101.
  • Çolak, Melek. “Macaristan’da Müslümanlık ve İmam Abdüllatif Efendi (1909-1946).” İçinde 38. Uluslar arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS) Bildiriler III (Ankara 2012): 1021-1049.
  • Demirkan, Tarık. Macar Turancıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Haziran 2000.
  • Horváth, Béla. “A turáni eszme és a török-magyar kapcsolatok az utolsó évszázadban.” Turán, XXII. Évfolyam, VI. Szám (1939): 119-122.
  • Turán, I. Évfolyam, 1. Szám, 2. Szám, 3. Szám, 1913.
APA Colak-Atmaca M (2019). MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. , 43 - 59.
Chicago Colak-Atmaca Melek MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. (2019): 43 - 59.
MLA Colak-Atmaca Melek MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. , 2019, ss.43 - 59.
AMA Colak-Atmaca M MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. . 2019; 43 - 59.
Vancouver Colak-Atmaca M MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. . 2019; 43 - 59.
IEEE Colak-Atmaca M "MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR." , ss.43 - 59, 2019.
ISNAD Colak-Atmaca, Melek. "MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR". (2019), 43-59.
APA Colak-Atmaca M (2019). MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0(64), 43 - 59.
Chicago Colak-Atmaca Melek MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. Ermeni Araştırmaları Dergisi 0, no.64 (2019): 43 - 59.
MLA Colak-Atmaca Melek MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. Ermeni Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.64, 2019, ss.43 - 59.
AMA Colak-Atmaca M MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2019; 0(64): 43 - 59.
Vancouver Colak-Atmaca M MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR. Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2019; 0(64): 43 - 59.
IEEE Colak-Atmaca M "MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR." Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0, ss.43 - 59, 2019.
ISNAD Colak-Atmaca, Melek. "MACAR TURAN DERNEĞİ, İMAM ABDÜLLATİF EFENDİ VE ERMENİ MESELESİNE DAİR MACARCA BİR BROŞÜR". Ermeni Araştırmaları Dergisi 64 (2019), 43-59.