Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 45 Sayfa Aralığı: 193 - 217 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-06-2020

NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE

Öz:
Kaynağını ışıktan alan renkler, tabiattaki unsurları renklendirmenin yanı sıra toplumsal vekültürel alanda metaforlaşırlar. Bu bağlamda her toplum; kültürel, toplumsal, psikolojik, dinî, siyasî,ekonomik vb. değerlerine göre çağrışım yönünden renklere çok çeşitli manalar yükler. Üst bir dilleyaratılan edebî eserlerde ise renkler, belirli bir atmosfer oluşturmada, karakterlerin fiziksel ve ruhsaltasvirleri ile yazarın duygu ve ruh hâlini ifade etmede mühim bir rol oynar. Klasik Türk şiirininestetik anlayışı doğrultusunda Divan şairleri de, renklerin tasvirî ve metaforik özelliklerindenfaydalanarak şiirlerine derinlik kazandırırlar. Bu renklerden “siyah”, dünya mitolojilerinde ve pek çokkültürde boşluk, büyü, ıstırap, karanlık, keder, korku, kötülük, ölüm, üzüntü, tahribat, yas vb.çağrışımları ile olumsuz bir metafor olarak tanımlanır. Esasen tabiattaki bütün renkleri soğurupyutarak oluştuğundan, bilimsel olarak “siyah” renk bile sayılmamaktadır. Belki de ışığın veaydınlığın örtülmesiyle meydana gelmiş olması, ona atfedilen bütün bu olumsuz manaların en temelsebebidir.Klasik Türk edebiyatının 17. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden ve Sebk-i Hindî’ninkurucularından olan Nâ’ilî-i Kadîm de gerek yaratılışının bir dışavurumu olarak gerekse de bağlıbulunduğu üslûbun “ıstırap” temasının metaforu olarak “siyah”ı; kara bahtını, gamını, kederini,mutsuzluklarını ve ümitsizliklerini ifade etmede kullanmıştır. Çalışmada Nâ’ilî’nin Divan’ında yeralan gazeller, kavramsal metafor teorisi ışığında “siyah metaforu” bağlamında incelenecektir.
Anahtar Kelime:

“BLACK” METAPHOR IN NÂ’İLÎ’S GAZELLES

Öz:
The colours that take their source from the light, encolor the elements of nature and besides, they become a metaphor in the social and cultural context. In this context, every society associates colours with a variety of meanings according to their own cultural, social, psychological, religious, political and economic values. In literary texts written by a meta-language, colors play an important role in creating a certain atmosphere, expressing the physical and spiritual depictions of the characters and emotional mood of the author. In the context of the aesthetic understanding of the classical Turkish poetry, Divan poets also give depth to their poetry by benefitting from the depiction and metaphorical features of colors. “The black” from these colours is defined as a negative metaphor with its connotations of blank, magic, anguish, darkness, grief, fear, evil, death, sadness, destruction and mourning in world mythology and in many cultures. Scientifically, “the black” is not even counted as a colour since it consists of absorbing and swallowing all the colors in the natural world. Emergence with disappearance of enlightenment may be the most basic reason for all these negative meanings attributed to it. Nâ’ilî-i Kadîm, one of the most important representatives of Classical Turkish literature in the seventeenth century, also successfully used the “black” as the metaphor of manifestation of his creation and the theme of “anguish” in the expression of his misfortune, grief, sorrow, unhappiness and despair. In this study, the gazels in Nâ’ilî’s Divan will be scrutinized in the context of “black metaphor” and in the light of conceptual metaphor theory.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKSOY, Ömer Asım (2016), Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • ALTUĞ, Fatih (2004), “Nâ’ilî’nin Gazellerinde Şiirsel Öznellik-1”, Zinhar, S. 1, s. 2-5.
  • CEBECİ, Oğuz (2013), Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri, İstanbul: İthaki Yay.
  • CEBECİOĞLU, Ethem (2014a), “Nokta-i Süveydâ-3”, Altınoluk, S. 342, s. 26. http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d342s026m1 (16.11.2017)
  • CEBECİOĞLU, Ethem (2014b), “Nokta-i Süveydâ-1”, Altınoluk, S. 339, s. 26. http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yazarlar&yazar_no=189&MakaleNo=d339s026 m1&AdBasHarf=&limit=0-15 (01.12.2017)
  • ÇÜRÜK, Yasemin, (2017), “Türk Dilinde Renk Adları ve Renk Adlarına Gelen Ekler”, Renk Kitabı, edit. Emine Gürsoy Naskali, İstanbul: Kitabevi Yay., s. 201-230.
  • ÇORUHLU, Yaşar (2010), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yay.
  • ERKAL, Abdülkadir (2009), Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl), Ankara: Birleşik Yay.
  • İPEKTEN, Haluk (2007), Nâ’ilî (Hayatı, Sanatı, Eserleri), Ankara: Akçağ Yay.
  • İPEKTEN, Haluk (1970), Nâ’ilî-i Kadîm Divanı, İstanbul: MEB Yay.
  • LAKOFF, George, Mark Johnson (2015), Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil). çev. G.Y. Demir, İstanbul: İthaki Yay.
  • LAKOFF, George, Mark Johnson (2005), Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil), çev. Gökhan Y. Demir, İstanbul: Paradigma Yay.
  • ÖGEL, Bahaeddin (1984), Türk Kültür Tarihine Giriş VI, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
  • PALA, İskender (2003), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: L&M Yay.
  • PASTOUREAU, Michel (2016), Siyah / Bir Rengin Tarihi. İstanbul: Sel Yay.
  • ŞAHİN, Kürşat Ş. (2011), “Sevgilinin Güzellik Unsurlarından Saç ve Saçın Âşık Üzerindeki Etkisi”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/3 Summer, s. 851-1867.
  • ŞENÖDEYİCİ, Özer (2015), Nâilî Divanı Sözlüğü, İstanbul: Serüven Kitap.
  • ZAVOTÇU, Gencay (2013), Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü, İstanbul: Kesit Yay.
  • UÇAN EKE, Nagehan (2017), Klasik Türk Edebiyatında Metaforik Üslûp, Ankara: Akçağ Yay.
  • UÇAN EKE, Nagehan (2014), Nâ’ilî’nin Gazellerinin Şerhi ve Yapısalcılık Açısından İncelenmesi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yay.
  • UÇAN EKE, Nagehan (2011), “Nâ’ilî’nin Âfitâb Redifli Gazelinin Şerhi ve Yapısalcılık Açısından İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(30), 179-200.
  • ULUDAĞ, Süleyman (2005), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yay.
  • https://www.google.com.tr/search?ei=IBn3WdbkLKyX6AT8ybqwBA&q=siyah+nedir&oq=siyah+ne dir&gs_l=psy-b.3..0j0i22i30k1l9.1783.5154.0.5317.13.13.0.0.0.0.154.1316.0j11.12.0....0...1.1.64.psyab.. 1.12.1437.6..35i39k1j0i131k1j0i67k1j0i3k1j0i10k1.122.Sk4XrHSGd0w (30.10.2017)
  • https://www.google.com.tr/search?biw=1152&bih=616&ei=vCb3WcOmHIzg6ASMvIDgBw&q=kara +nedir&oq=kara+nedir&gs_l=psyab.3..0i7i30k1l10.307042.309049.0.309802.6.6.0.0.0.0.166.533.0j4 .4.0....0...1.1.64.psy-ab..2.4.531...0j0i67k1j0i131k1.0.ONMq1UrWQRQ (31.10.2017)
  • http://www.bilgiustam.com/insanlarda-nadir-gorulen-goz-renkleri-nelerdir/ (01.11.2017)
APA UÇAN EKE N (2019). NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. , 193 - 217.
Chicago UÇAN EKE Nagehan NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. (2019): 193 - 217.
MLA UÇAN EKE Nagehan NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. , 2019, ss.193 - 217.
AMA UÇAN EKE N NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. . 2019; 193 - 217.
Vancouver UÇAN EKE N NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. . 2019; 193 - 217.
IEEE UÇAN EKE N "NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE." , ss.193 - 217, 2019.
ISNAD UÇAN EKE, Nagehan. "NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE". (2019), 193-217.
APA UÇAN EKE N (2019). NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(45), 193 - 217.
Chicago UÇAN EKE Nagehan NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.45 (2019): 193 - 217.
MLA UÇAN EKE Nagehan NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.45, 2019, ss.193 - 217.
AMA UÇAN EKE N NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2019; 0(45): 193 - 217.
Vancouver UÇAN EKE N NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2019; 0(45): 193 - 217.
IEEE UÇAN EKE N "NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE." Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.193 - 217, 2019.
ISNAD UÇAN EKE, Nagehan. "NÂ’İLÎ’NİN GAZELLERİNDE “SİYAH” METAFORUNUN İZİNDE". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 45 (2019), 193-217.