Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü

Karaca, Anita; Kabacaoğlu, Cansu

doi:10.5222/jaren.2020.69885

Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü

Cansu KABACAOĞLU, (İstanbul Bilim Üniversitesi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Ebelik Yüksek Lisans Programı,İstanbul,Türkiye)

Anita KARACA (Biruni Üniversitesi,Sağlık Bilimleri Fakültesi,Hemşirelik Bölümü,İstanbul, Türkiye)

Journal of Academic Research in Nursing

49 4

Yıl: 2020 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 179 - 186 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5222/jaren.2020.69885 İndeks Tarihi: 25-11-2020

Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü

Öz:

Meme kanseri, birçok ülkede kadınlarda en sık görülen kanser türü ve ölüm nedenidir. Meme kanserinin kesin nedeni bilinmemekle beraber genetik, çevresel ve hormonal etkenlerin önemli rol oynadığı bildirilmektedir. Meme kanserine karşın kesin koruyucu hiçbir yöntem bulunmadığından dolayı korunmada hastalığın erken dönemde saptanması oldukça önemlidir. Meme kanserinin gelişimi, riski azaltacak ya da en aza indirgeyecek tutum ve davranışlar yoluyla önlenebilmekte, erken tanı ve etkili tedavi yöntemleriyle yaşam süresi ve kalitesi yükseltilebilmektedir. Bu nedenle, birincil ve ikincil korunma yöntemlerinin kadınlara öğretilmesi büyük önem taşımaktadır. Yüksek yağlı diyet, alkol tüketimi, fiziksel egzersiz eksikliği gibi yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin meme kanseri gelişimine etkisini gösteren kanıt temelli çalışmalar bulunmaktadır. Bu etkenlerin ortadan kaldırılması morbidite ve mortalitenin azalmasına katkıda bulunabilmektedir (birincil korunma). Klinik meme muayenesi, kendi kendine meme muayenesi, mamografi gibi tanı testlerini içeren ikincil korunma önlemler ise premalign veya subklinik kanserlerin tanımlanması ve tedavisinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca, kadınların meme kanseri ile ilgili bilinçlenmesi ve davranış deği-şikliklerinde bulunması meme kanseri insidansını azaltmada önemli ölçüde katkı sağlayabilmek-tedir. Bu konuda, ebe ve hemşireler kadınlara meme kanserinde yaşam tarzı değişiklikleri ve erken tanı yöntemlerine ilişkin eğitimler vererek meme kanserinde farkındalığın artmasında büyük rol oynayabilirler. Bu derlemenin amacı meme kanserinde birincil ve ikincil korunma önlemlerine ilişkin ebe ve hemşirelerin rol ve sorumlulukları hakkında bilgi vermektir.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. Özmen V. Türkiye’de meme kanseri. Türkiye Klinikleri Genel Cerrahi Özel Dergisi. 2013;6(2):1-6.
2. Erkin Ö, Ardahan M. Meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesinin pullardaki tarihi. Lokman Hekim Dergisi. 2014;4(3):22-8.
3. Eliyatkın N, Yalçın E, Zengel B, Akkuş S, Vardar E. Meme karsinomunda moleküler sınıflama: gelenekselden yeni döneme yolculuk. J Breast Health. 2015;11:59-66. [CrossRef]
4. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi Başkanlığı. 2014 Yılı Türkiye Kanser İstatistikleri. http://kanser.gov.tr/index.php/daire-faaliyetleri /kanser-istatistikleri/2106-2014-yılı-türkiye-kanser-istatistikleri. Aralık 20, 2017.
5. Özen B, Zincir H, Kaya Erten Z, Özkan F, Elmalı F. Genç kadınların meme kanseri ve kendi kendine meme mua-yenesi konusunda bilgi ve tutumları ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları. J Breast Health. 2013;9:200-4. [CrossRef]
6. American Cancer Society. Can breast cancer be preven-ted? https://www.cancer. org/cancer/breast-cancer/risk-and-prevention/can-i-lower-my-risk.html. Nisan 2, 2018.
7. Şen S, Aygin D. Kanserin etiyolojisinde çevresel kanse-rojenlerin rolü. Sakaryamj. 2014;4(3):109-14. [CrossRef]
8. Koç Z, Sağlam Z. Kadınların meme kanseri, koruyucu önlemler ve kendi kendine meme muayenesi ile ilgili bilgi ve uygulamalarının belirlenmesi ve eğitimin etkin-liği. Meme Sağlığı Dergisi. 2009;5(1):25-33.
9. Bulut A, Bulut A. Knowledge, attitudes and behaviors of primary health care nurses and midwives in breast cancer early diagnosis applications. Breast Cancer: Targets and Therapy. 2017;9:163-9. [CrossRef]
10. Karayurt Ö, Coşkun A, Cerit K. Hemşirelerin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesine ilişkin inançları ve uygulama durumu. Meme Sağlığı Dergisi. 2008;4(1):15-20.
11. Gençtürk N. Meme kanserinde korunma. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2007;10(4):72-82.
12. Union For International Cancer Control (UICC). Prevention: breast cancer risk factors and prevention. https://www.fredhutch.org/content/dam/public/labs-projects/ Science-Projects/bci2_5/pdf/UICC_Prevention_Risk_Factors_FA.pdf. Mart 28, 2018.
13. Kolak A, Kamińska M, Sygit K, Budny A, Surdyka D, Kukiełka-Budny B, et.al. Primary and secondary pre-vention of breast cancer. Ann Agric Environ Med. 2017;24(4):549-53. [CrossRef]
14. Coughlin SS, Smith SA. The impact of the natural, soci-al, built, and policy environments on breast cancer. J Environ Health Sci. 2015;1(3):1-7. [CrossRef]
15. American Cancer Society. Risk factors for breast can-cer. https://www.cancer.org/ cancer/breast-cancer/risk-and-prevention.html. Nisan 2, 2018.
16. American Cancer Society. Breast cancer signs and symptoms. https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/about/breast-cancer-signs-and-symptoms.html. Nisan 2, 2018.
17. Al-Amri AM. Prevention of breast cancer. J Family Community Med. 2005;12(2):71-4.
18. Cummings SR. Primary prevention of breast cancer: new approaches. Maturitas. 2007;57(1):39-41. [CrossRef]
19. Prentice RL, Caan B, Chlebowski RT, Patterson R, Kuller LH, Ockene JK, et al. Low-fat dietary pattern and risk of invasive breast cancer: the women’s health initiative randomized controlled dietary modification trial. JAMA. 2006;295(6):629-42. [CrossRef]
20. Malin AS, Qi D, Shu XO, Gao YT, Friedmann JM, Jin F, et.al. Intake of fruits, vegetables and selected micro-nutrients in relation to the risk of breast cancer. Int J Cancer. 2003;105(3):413-8. [CrossRef]
21. Cao Y, Willett WC, Rimm EB, Stampfer MJ, Giovannucci EL. Light to moderate intake of alcohol, drinking pat-terns, and risk of cancer: results from two prospective US cohort studies. BMJ. 2015;351:1-8. [CrossRef]
22. American Cancer Society. Breast cancer facts & figures 2017-2018. https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/ breast-cancer-facts-and-figures/breast-cancer-facts-and-figures-2017-2018.pdf. Nisan 9, 2018.
23. American Cancer Society. Guidelines for the early detection of cancer. https://www.cancer.org/healthy/find-cancer-early/cancer-screening-guidelines/ american-cancer-society-guidelines-for-the-early-detection-of-cancer.html. Mart 26, 2018.
24. American Cancer Society. Recommendations for the early detection of breast cancer. https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/screening-tests-and-early-detection /american-cancer-society-recommendations-for-the-early-detection-of-breast-cancer. html. Nisan 9, 2018.
25. American Cancer Society. Breast cancer facts & figures 2013-2014. https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/ breast-cancer-facts-and-figures/breast-cancer-facts-and-figures-2013-2014.pdf. Nisan 9, 2018.
26. Altunkan H, Akın B, Ege E. 20-60 yaş arası kadınların kendi kendine meme muayenesi (KKMM) uygulama davranışları ve farkındalık düzeyleri. Meme Sağlığı Dergisi. 2008;4(2):84-91.
27. Çadır G, Eksen M, Bütüner E, Tüzen H, Yetim H, Othan K ve ark. Muğla Merkez, Bayır, Yerkesik ve Yeşilyurt sağlık ocağı bölgelerinde yaşayan kadınların kendi ken-dine meme muayenesi konusundaki uygulama durum-larının belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 2004; 123-4.
28. Demir Yıldırım A, Özaydın AN. İstanbul / Moda’da otu-ran kadınların meme kanseri ile ilgili bilgileri, bilgi kay-nakları ve meme kanseri taramalarına katılımları. J Breast Health. 2014;10:47-56. [CrossRef]
29. Oyur Çelik G, Malak AT, Bektaş M, Yılmaz D, Sami Yümer A, Öztürk Z ve ark. Sağlık yüksekokulu öğrenci-lerinin sağlığı geliştirme davranışlarını etkileyen etmen-lerin incelenmesi. Anatol J Clin Investig. 2009:3(3):164-9.
30. Gür K, Kadıoğlu H, Sezer A. İstanbul’da bir mahallede yaşayan kadınların meme kanseri riskleri ve KKMM eğitiminin etkinliği. J Breast Health. 2014;10:154-60. [CrossRef]
31. Seçkinli S. Meme kanseri taramasında son yenilikler neler? TAF Preventive Medicine Bulletin. 2011;10(2):193-200. [CrossRef]
32. Özpolat F. Sağlığın korunması ve geliştirilmesinde hem-şirenin çağdaş rolü. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010; 1-5.
33. Güner İç, Tetik A, Gönener HD. Kadınların kendi kendi-ne meme muayenesi (KKMM) ile ilgili bilgi tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Gazianetp Tıp Dergisi. 2007; 55-60.
34. Akyolcu N, Altun Uğraş G. Kendi kendine meme mua-yenesi: erken tanıda ne kadar önemli? Meme Sağlığı Dergisi. 2011;7(1):10-4.
35. Beydağ KD, Yürügen B. The effect of breast self exami-nation (Bse) education given to midwifery students on their knowledge and attitudes. Asian Pacific J Cancer Prev. 2010;11(6):1761-4.
36. Erkoç A, Oran F, Yorulmaz H. Hemşirelik öğrencilerinin KKMM ile ilgili bilgi durumlarına eğitimin etkisi. Meme Sağlığı Dergisi. 2011;7(2):101-5.
37. Açıkgöz A, Çehreli R, Ellidokuz H. Hastanede çalışan kadınların meme kanseri konusunda erken tanı yön-temlerine yönelik bilgi ve davranışlarının belirlenmesi, uygulanan planlı eğitimin etkinliğinin değerlendirilme-si. J Breast Health. 2015;11:31-8. [CrossRef]
38. Koç Z, Çelebi P, Memiş A, Sağlam Z, Beyhan F. Hemşireler sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının meme kanseri erken tanı metotlarından yararlanma durumları üzeri-ne etkisinin belirlenmesi. J Breast Health. 2014;10:166-73. [CrossRef]
39. Kolutek R, Aydın Avcı İ. Eğitim ve evde izlemin, evli kadınların meme ve serviks kanseri ile ilgili bilgi düzey-lerine ve uygulamalarına etkisi. J Breast Health. 2015;11:155-62. [CrossRef]
40. Şen S, Başar F. Kütahya bölgesinde yaşayan kadınların kendi kendine meme muayenesi ve meme kanseri ile ilgili bilgi düzeyleri. Meme Sağlığı Dergisi. 2012;8(4):185-90.
41. Aker S, Öz H, Kaynar Tunçel E. Samsun’da yaşayan kadınların meme kanseri erken tanı yöntemleri ile ilgili uygulamaları ve bu uygulamaları etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. J Breast Health. 2015;11:115-22. [CrossRef]

APA	Kabacaoğlu C, Karaca A (2020). Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. , 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
Chicago	Kabacaoğlu Cansu,Karaca Anita Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. (2020): 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
MLA	Kabacaoğlu Cansu,Karaca Anita Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. , 2020, ss.179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
AMA	Kabacaoğlu C,Karaca A Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. . 2020; 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
Vancouver	Kabacaoğlu C,Karaca A Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. . 2020; 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
IEEE	Kabacaoğlu C,Karaca A "Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü." , ss.179 - 186, 2020. 10.5222/jaren.2020.69885
ISNAD	Kabacaoğlu, Cansu - Karaca, Anita. "Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü". (2020), 179-186. https://doi.org/10.5222/jaren.2020.69885

APA	Kabacaoğlu C, Karaca A (2020). Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. Journal of Academic Research in Nursing, 6(1), 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
Chicago	Kabacaoğlu Cansu,Karaca Anita Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. Journal of Academic Research in Nursing 6, no.1 (2020): 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
MLA	Kabacaoğlu Cansu,Karaca Anita Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. Journal of Academic Research in Nursing, vol.6, no.1, 2020, ss.179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
AMA	Kabacaoğlu C,Karaca A Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. Journal of Academic Research in Nursing. 2020; 6(1): 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
Vancouver	Kabacaoğlu C,Karaca A Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü. Journal of Academic Research in Nursing. 2020; 6(1): 179 - 186. 10.5222/jaren.2020.69885
IEEE	Kabacaoğlu C,Karaca A "Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü." Journal of Academic Research in Nursing, 6, ss.179 - 186, 2020. 10.5222/jaren.2020.69885
ISNAD	Kabacaoğlu, Cansu - Karaca, Anita. "Meme Kanserinde Birincil ve İkincil Korunma Önlemlerine ilişkin Ebe ve Hemşirenin Rolü". Journal of Academic Research in Nursing 6/1 (2020), 179-186. https://doi.org/10.5222/jaren.2020.69885