Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği

UGURLU, MUSTAFA

Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği

Mustafa UĞURLU (Muğla Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Muğla, Türkiye)

Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi

13 0

Yıl: 2004 Cilt: 0 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 29 - 40 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği

Öz:

Bugün Türk Dünyasında tarihî ve siyasî sebeplerle ortaya çıkan birçok Türk lehçesi veya yazı dili kullanılmaktadır. Bunlar, çeşitli yönlerden birbirlerinden az veya çok farklılık göstermektedir. Kelime hazinesi, bu bakımından en dikkate değer kısmı teşkil etmektedir. Türk lehçelerinin kendilerine mahsus kelime hazineleri vardır. Ancak bu kelime hazineleri, belli bir oranda "temel lehçe" düzeyinde; bundan daha az bir oranda da "Genel Türkçe" düzeyinde birbiriyle örtüşürler. Türk lehçelerinin kelime hazinelerinin örtüşmesinde, kaynak bakımından aynı gruba girmenin yanı sıra, tarih boyunca toplulukların kendi aralarında kurdukları iktisadî, kültürel münasebetlerin ve dinî, siyasî yönlerden maruz kaldıkları yabancı etkilerin de önemli rolü vardır. "Kelime eş değerliği" terimiyle, iki ayrı lehçede bulunan kelimelerin birbirlerine "kavram alanı" bakımından denk olma durumu ifade edilmektedir. Türk lehçelerinin kelime hazinelerinin tam örtüşmemesi, kelime eş değerliği konusunun önemini arttırmaktadır. Çünkü Türk lehçeleri arasında yapılacak aktarmaların başarılı olabilmesi, "kaynak lehçe"deki bir kelimenin "hedef lehçe"deki eş değerinin bilinmesi ve kullanılmasına bağlıdır. Kelime eş değerliği yönünden; "bire bir", "bire çok" ve "bire hiç" durumu söz konusudur. Başarılı bir aktarma için bilhassa, bir kelimeye birden fazla kelimenin eş değer olduğu duruma özen göstermek gerekir; zira böyle kelimeleri aktarırken hata yapma ihtimali yükselmektedir.

Anahtar Kelime: türk dili kelime eşdeğerliği türk lehçeleri anlamsal eşdeğerlik çeviri dilbilim sözvarlığı türkçe sözcük türk dilleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

AKSAN, D. (1978), Anlambilimi ve Türk Anlambilimi -Ana Çizgileriyle-, (=Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları 217), Ankara.
AKSAN, D. (1982), Her Yönüyle Dil -Ana Çizgileriyle Dilbilim- III, (= Turk Dil Kurumu Yayınları 439), Ankara.
ARAT, R. R.- A. Temk (1976), "Türk Şivelerinin Tasnifi", Türk Dünyası El Kitabı, (= Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 45), Ankara, s. 305-327.
BUBMANN, H (1983), Lexicon der Sprachwissewchaft, (=Kröners Taschenausgabe 452), Stuttgart.
ERCELASUN, A. B. {1993 a), "Türk Dünyasının Dil Birliği Mes'elesi", Türk Dünyası Üzerine Makaleler-İncelemeler, (= Akçağ Yayınları 93), Ankara, s. 65-75.
ERCILASUN, A. B. (1993 b), "Türk Lehçelerinin Anlaşılmasında Dikkat Edilecek Noktalar", Türk Dünyası Üzerine Makaleler-İncelemeler, (= Akçağ Yayınlan 93), Ankara, s. 76-99.
JOHANSON, L. (1993), "Zur Geltung türkischer Schriftsprachen und Schriftsysteme", Türk Kültürü Araştırmaları 30, s. 165-178.
KOLLER, W. (1987), Einführung in die Ubersetzungswissenschaft, (=Quelle und Meyer, Uni-Taschenbücher 189), Heidelberg-Wiesbaden.
LS = ERCILASUN, A. B. ve diğerleri (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, (= Kültür Bakanlığı Yayınları 1371), Ankara.
ORALTAY, H. ve diğerleri [Çeviren] (1984), Kazak Türkçesi Sözlüğü, (= Türk Dünyası Araştırmalan Yayınları 8), İstanbul.
RESULOV, A. (1995), "Akraba Diller ve "Yalancı Eş Değerler" Sorunu", Türk Dili 524 (Ağustos 1995), s. 916-924.
TAYMAS, A. [Çeviren] (19943 a), Kırgız Sözlüğü I, (= Türk Dil Kurumu Yayınları 93), Ankara.
TAYMAS, A. [Çeviren] (19943 b), Kırgız Sözlüğü II, (= Türk Dil Kurumu Yayınları 121), Ankara.
TEKİN, T. (1991), "A New Classification of the Turkic Languages", Türk Dilleri Araştırmaları l991,s.5-lS.
TS = PARLATIR, İ. ve diğerleri (1998), Türkçe Sözlük, (= Türk Dil Kurumu Yayınları 549), Ankara.
LS = ERCILASUN, Ahmet Bican - Alaeddin Mehmedoğlu ALİYEV - Almas SAYHULOV - Erden Zadaulı KAJIBEK - Kadirali KONKOBAY UULU - Berdak YUSUF - Cebbarmehmet GÖKLENOV -Valeriy Uyguroğlu MAHPİR - Ali ÇEÇENOV (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, (= Kültür Bakanlığı Yayınları 1371), Ankara.
ORALTAY, Hasan - Nuri YÜCE - Saadet PINAR [Çeviren] (1984), Kazak Türkçesi Sözlüğü, (= Türk Dünyası Araştırmaları Yayınları 8), istanbul.
TS = PARLATIR, İsmail - Nevzat GÖZAYDIN - Hamza Zülfikar - Tezcan AKSU -Seyfullah TÜRKMEN - Yaşar YILMAZ (19989), Türkçe Sözlük, (=Türk Dil Kurumu Yayınları 549), Ankara

APA	UGURLU M (2004). Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. , 29 - 40.
Chicago	UGURLU MUSTAFA Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. (2004): 29 - 40.
MLA	UGURLU MUSTAFA Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. , 2004, ss.29 - 40.
AMA	UGURLU M Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. . 2004; 29 - 40.
Vancouver	UGURLU M Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. . 2004; 29 - 40.
IEEE	UGURLU M "Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği." , ss.29 - 40, 2004.
ISNAD	UGURLU, MUSTAFA. "Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği". (2004), 29-40.

APA	UGURLU M (2004). Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0(29), 29 - 40.
Chicago	UGURLU MUSTAFA Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.29 (2004): 29 - 40.
MLA	UGURLU MUSTAFA Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.29, 2004, ss.29 - 40.
AMA	UGURLU M Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2004; 0(29): 29 - 40.
Vancouver	UGURLU M Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2004; 0(29): 29 - 40.
IEEE	UGURLU M "Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği." Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.29 - 40, 2004.
ISNAD	UGURLU, MUSTAFA. "Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği". Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 29 (2004), 29-40.