• ÖZ

Bu çalışma yabancılara Türkçe öğretiminde sesli metinlerin dinlenebilirliğini etkileyen faktörleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada dil ve sunum özelliklerinin metinlerin dinlenebilirliğine etkisi incelenmiştir. Araştırma, ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. B1 düzeyindeki 76 öğrenciye 11 metin dinletilmiş ve öğrencilerden metinlerin zorluğuna ilişkin 1-4 aralığında dinlenebilirlik puanı vermeleri istenmiştir. Metinlerin dil ve sunum özellikleri bağımsız değişken olarak alınmış ve bunların bağımlı değişken (dinlenebilirlik puanı) üzerindeki etkisi incelenmiştir. Araştırmada dinlenebilirlik üzerinde dil özellikleri olarak kelime uzunluğu ve dil bilgisel karmaşıklık, sunum özellikleri olarak hız ve prozodinin etkisi olduğu gözlenmiş ve bu değişkenlerle bir dinlenebilirlik formülü elde edilmiştir. Çalışmada ayrıca okunabilirliği negatif yönde etkileyen kelime uzunluğunun dinlenebilirliği pozitif yönde etkilediği gözlenmiştir.

• ÖZ

Nitelin meta-analizi olarak bilinen meta-sentez, sentezi sentezlemek olarak da bilinir. Meta-sentez, aynı veya benzer konularda yapılan çalışmaları, nitel bir anlayışla ve eleştirel bir yaklaşımla ele alarak genel bir değerlendirme ve yorumlama yapmak, farklı ve özgün fikirler elde etmek ve olguları daha net ifade etmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu araştırmada ise Türkiye’de, Sosyal Bilgiler eğitimi ile alakalı özellikle ortaokul 6. ve 7. sınıflarda çalışılmış tezler ve makalelerin meta-sentez yöntemi kullanılarak incelenmesi amaçlanmıştır; ayrıca Sosyal Bilgiler eğitimi konusunda nasıl bir eğilimin var olduğunu saptamak amacıyla da böyle bir araştırma yapılmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada, 2008-2019 yılları arasında çalışılan 9 makale ve 21 tez ele alınarak toplamda 30 çalışma incelenmiştir. Araştırmaya dâhil edilecek çalışmaların belirlenmesinde TÜBİTAK ULAKBİM, Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) ulusal tez tarama merkezi, Google Akademik arama motoru ve Dergipark veri tabanlarından faydalanılmıştır. Araştırmada geçerlilik ve güvenirlilik seviyesini istenilen düzeyde tutmak için araştırma soruları ve çalışmanın amacı net bir biçimde sunulmuştur. Araştırma sonucunda edinilen veriler, Sosyal Bilgiler eğitimi ile alakalı hedeflenen amaçlar, kullanılan yöntemler, örneklem grupları, veri toplama araçları ve çalışmada edinilen sonuçlar açısından analiz edilmiştir. Toplanılan veriler, frekans ve tablolar aracılığıyla yorumlanmıştır. İncelenen 30 çalışmada genellikle; Sosyal Bilgiler ders ve çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı, Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, Sosyal Bilgiler eğitimi üzerine öğretmen ve öğrenci algıları gibi konulara ağırlık verildiği ve bu hususlarda çok sayıda eksikliklerin tespit edilip bunların giderilmesi konusunda önerilerin sunulduğu tespit edilmiştir.

• ÖZ

Bilindiği üzere Kaynarca Antlaşmasını müteakiben Rus yayılmacılığının neden olduğu göçler, Osmanlı Devleti’nin toplumsal düzeninde değişmelere neden olmaya başlamıştı. Özellikle Kırım Savaşı’nın (1853-1856) yenilgisini bölge halkının Osmanlı’ya yardımına bağlayan Rusya, Kırım ve Kafkas Türklerini göçe mecbur bıraktı. Bunun üzerine yurtlarını terk etmek zorunda kalan yüzbinlerce muhacir Osmanlı topraklarını tercih ederek yola koyuldular. Göçmenlerin sevk ve iskânı noktasında ilk etapta bir politikaya sahip olmayan devlet idarecileri taşrada Ticaret Nezâreti ile yerel yöneticiler, İstanbul’da Şehremaneti ve Zaptiye Müşirliği tarafından gerekli tedbirleri almaktaydı. 1856 yılına gelindiğinde daha sistemli hareket edilerek evvela bir muhacirin nizamnamesi kaleme alındı. İskânlar nizamname doğrultusunda gerçekleştirilmeye başlandı. Ardından muhacirin komisyonu kuruldu. Kurumlar arasındaki koordinasyon sağlanarak yeniden yerleştirme için boş ve verimli araziler tespit edildi. 1860’lı yıllardan itibaren ise göçün yoğunluğu daha da artmaya başladı. Her açıdan göç kaynaklı problemler daha belirgin hale geldi. Bu bağlamda çalışmada Kırım Savaşı özelinde savaşa bağlı göçlerin sosyo-psikolojik sonuçları üzerinde durularak moral açısından gerek devlet gerekse toplum nezdindeki etkileri değerlendirilmeye çalışılacaktır.

• ÖZ

Tarih boyunca insanların duygularını, düşüncelerini, dünyayı algılayışlarını yansıtan halk hikâyeleri, Türk halk edebiyatının önemli unsurlarındandır. Yazarları genellikle bilinmeyen, sözlü geleneği ve kültürü temsil ederek günümüze kadar devam ettirmekte olan halk hikâyeleri, Türklerin yaşadıkları coğrafyalarda diğer edebî türlerden ayrı bir yere sahiptir. Bu hikâyelerin konuları bakımından asıl kaynaklarını Türk halk kültürü teşkil etmektedir. Bunun yanında Arap, İran ve Hint kültürleri gibi diğer kültürlerin ürünleri de halk hikâyelerimize kaynaklık etmiştir. Söz konusu bu kültürlerde yaygın olan hikâyelerin konuları Türk yazarları tarafından ele alınıp yeniden işlenerek ortaya birçok eser konmuştur. Bu çalışmada tanıtacağımız eser de konu bakımından yabancı kültür ürünü olan eserlerden biridir. Telif tarihi belli olmayan, ancak yazım ve ses özelliklerine bakıldığında XVI. yüzyıl Klasik Osmanlı Türkçesine ait olduğunu düşündüğümüz “es- Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” küçük bir halk hikâyesi kitabıdır. Mensur olan bu eserde Hâyid ibni Şâlûm’un Nil nehrinin kaynağına ulaşmak için çıktığı uzun yolculuk sırasında yaşadığı olağanüstü olay ve maceralar anlatılmaktadır. Eser, dinî özelliklere sahip olup sabır ve kararlılık gibi konularda halk için eğitici olması hedeflenerek sade ve yalın bir dille kaleme alınmıştır. Bu çalışmada yazarı bilinmeyen “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” adlı eserin fiziksel özellikleri, konusu, kaynağı, dili, imlâ ve ses özellikleri genel hatlarıyla değerlendirildikten sonra metnin çeviriyazıya aktarımı yapılarak tanıtılmıştır.

• ÖZ

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde şehirlerin kimliklerini, geleneklerini ve kültürlerini kaybetmeye başlaması, Batılılaşma/modernleşme teşebbüsleriyle neredeyse eş zamanlıdır. Hem Osmanlı hem de Cumhuriyet modernleşmesi, özellikle İstanbul’daki sosyal hayata doğrudan etki eder. Modernleşme teşebbüslerinin İstanbul’daki hayata etkisi, Tanzimat’tan itibaren yazılan pek çok edebî metnin de konusunu oluşturmaktadır. Batılılaşma eğilimlerinin işlendiği erken dönem Cumhuriyet romanlarında; İstanbul’un kimlik yitimine uğramaya başlaması özellikle sosyolojik ve iktisadî boyutuyla birlikte ele alınmaktadır. II. Meşrutiyet’ten itibaren yazın hayatında aktif bir yer edinen Halide Edib de romanlarında İstanbul’un dokusunun bozulmasını ve kimliğinin dönüşüme uğramasını Batılılaşma olgusuyla birlikte ele aldığı gibi şehrin kılcal damarlarına kadar sinen yozlaşmayı; aidiyet bilinci, kök değerlerin sahiplenilmesi ve bilinçsiz bir Batılılaşma çerçevesinde işleyerek çoğulcu bir kompozisyon oluşturur. Adıvar’ın romanlarında İstanbul, dekoratif bir unsur olarak değil mimarisiyle, kültürüyle, kimliğiyle eski ve yeni hayatın bir arada aktığı canlı bir kültür şehri olarak yer edinir. Medeniyet karşılaşmalarını bütüncül bir perspektiften değerlendiren Halide Edib, gelenek ve modernlik arasında mutedil ve senteze dayanan bir uzlaşmadan yanadır. Bu makalede Halide Edib’in romanlarında şehir ve kimlik ilişkisi, kültür, medeniyet, aidiyet ve Batılılaşma çerçevesinde ele alınarak sosyolojik bir perspektifle irdelenecektir.