• ÖZ

Kayıt dışı istihdam, işgücü piyasasında yer alan kişilerin kamu kurumlarına bildirilmeyerek vergi ve sigorta yükünden kaçınılması yahut kayıtlı sigortalıların sigorta primine esas kazançlarının düşük gösterilerek işgücü maliyetinin düşürülmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Kayıt dışı istihdam yalnızca sigortalıların güvencesiz çalıştırılması nedeniyle mağduriyetlerine sebebiyet vermemekte, aynı zamanda sosyal güvenlik sisteminin en büyük gelir kaynağı olan primlerin toplanmaması sebebiyle aktüeryal dengesinin bozulmasına ve istihdam vergilerinden kaçınılması nedeniyle de kamu maliyesinin zayıflamasına neden olmaktadır. Kayıt dışılığa iten nedenler arasında sosyal, politik ve ekonomik birçok faktör rol oynamasına karşın bu çalışmamızda yalnızca kayıt dışılığa yol açan ekonomik nedenlere kayıt dışı istihdamın ülkemizdeki durumuna değinilmiştir. Ayrıca ülkemizde son yıllarda kayıt dışı istihdamın geriletilmesine yönelik yapılan çalışmalarda alınan tedbir kararları, yapılan kanuni düzenlemeler, denetim yapısının güçlendirilmesi ve kayıtlı istihdamın teşvik edilmesi amacıyla yapılan prim teşviklerine etraflıca değinilmiştir.

• ÖZ

Vergilendirmenin mükellefin beyanına dayalı olması nedeniyle mükellefin beyan ödevini hiç yerine getirmemesi veya eksik getirmesi olasılığına bağlı olarak Vergi Usul Kanunu vergi dairesine, vergiyi doğuran olayı ve mükellefiyete etkili olan durumları ortaya çıkarmak için diğer denetim yolları yanında bilgi toplama olanağını da vermiştir. Kamu idare ve müesseseleri (kamu hizmeti ifa eden kurum ve kuruluşlar dahil) gerçek ve tüzel kişiler vergilendirmeye ilişkin olaylarla ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı ile vergi dairelerince kendilerinden yazı ile istenecek bilgileri belli fasıllarla ve devamlı olarak yazı ile vermek zorundadır (VUK. m. 149). Ancak, vergi idaresinin mükellefin vergilendirme işlemleri ile ilgili bilgi ve belgelere erişebilme yetkisi tümüyle sınırsız, her zaman ve her şekilde kullanılabilir değildir. Anayasa ve yasalarda, vergi idaresinin mükellefin bilgi ve belgelerine erişebilmesi için kimi usul kuralları öngörülmüştür. Ayrıca VUK’un 151. maddesinde öngörüldüğü gibi bilgi verme ile ilgili bir takım istisnalar getirilmiş, kimi bilgilerin istenmesi de yasaklanmıştır.

• ÖZ

Fazla ve yersiz ödenen vergilerin iadesinde takip edilmesi gereken usuller oldukça önemlidir. Gider veya maliyet yazılan vergilerin bu nedenle iade edilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Bu vergilerin bu nedenle iade edilmesi halinde ek düzeltme veya tarhiyat yapılması söz konusu olabilecektir. Ayrıca gelir ve kurumlar vergisinde uygulanan vergi indirimi müessesi bu durumdan etkilenebilecektir.

• ÖZ

Mükelleflerin kanuni süresinde yıllık beyanname verip tahakkuk eden vergileri ödemeleri ne kadar önemli bir vergisel bir yükümlülük ise fazla ödedikleri vergilerin yıllık beyannameden mahsubundan sonra kalan tutarın iadesini nakden veya mahsuben istemeleri ve bunun da süresinde yerine getirilmesi aynı derecede önemli bir mükellef hakları konusudur. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre; 2019 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinde gösterilen gelire dâhil kazanç ve iratlardan yıl içinde tevkif suretiyle kesilmiş bulunan vergiler, 1 Mart-30 Nisan/2020 döneminde verilen yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmiş olup mahsubu yapılan miktarın gelir vergisinden fazla olması halinde ise aradaki farkın vergi dairesince mükellefe bildirilmesi ve mükellefin de belirlenen sürede müracaatı üzerine kendisine ret ve iade edilmesi gerekmektedir. Yıllık beyannamede mahsup edilemediği için mükelleflere nakten ve/veya mahsuben iade edilmesi gereken tutarın iade süreçleri iadenin şekline göre farklılık göstermektedir

• ÖZ

Bu çalışmada, bağımsız denetçi raporu kullanıcılarının artan şeffaflık ihtiyacı ve talebi doğrultusunda uygulamaya alınan BDS 701 ‘Kilit Denetim Konuları’ standardının ülkemizde uygulandığı ikinci yılda, denetçi raporlarında standardın uygulaması, içerik ve detaylar açısından ele alınmıştır. Standardın amacı olan şirkete ait öncelikli konuların belirlenmesi ve yapılan açıklamaların kapsamları analiz edilirken, BIST 30 Endeksi’ndeki firmaların, 2017 ve 2018 yılları raporları karşılaştırılarak, standardın uygulanmasındaki gelişim incelenmiştir. Çalışma kapsamında BIST 30 Endeksi’ndeki firmaların, 2017 ve 2018 Bağımsız Denetim raporlarında yer verilen Kilit Denetim Konuları analiz edilerek, kapsam ve açıklamalar açısından karşılaştırmalı yorumlanmıştır. BDS 701 kapsamında ‘Kilit Denetim Konuları’ tespitinde ve raporlarda ele alınma şeklinde, sektörel bazda ağırlıklı olmak üzere, benzer konuların öne çıktığı, yer verilen konuların ele alınışı ve açıklamalarında daha çok genel ifadelerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Standardın uygulamaya yeni alınmış olmasını göz önüne alarak, önümüzdeki yıllarda yaygınlaşan kullanım yoluyla eksikliklerin giderilmesi, ‘Kilit Denetim Konuları’nın seçim ve raporlamalarında standardın hedefine ulaşması beklenmektedir. Böylece standardın amacına bağlı olarak şirket faaliyetleri açısından öncelikli konuların belirlenmesi ve yapılacak açıklamalarda genel ifadeler yerine ilgili şirket için tespit edilmiş açıklamaların yapılmasıyla, bilgi kullanıcılarının ihtiyacını karşılama açısından etkinliğinden söz edilebilecektir.