Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) biyolojik, psikolojik ve sosyal sıkıntı yaşayan meme kanserli kadınlar (MKK) için etkili bir
psikoterapötik yaklaşım olduğu sistematik derleme ve meta-analiz çalışmalarıyla kanıtlanmıştır. Bununla birlikte BDT farklı
kuşaklardan oluşmaktadır. Son yıllarda Kabul ve Kararlılık Terapisi (KKT) ve Bilinçli Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi (BFTBT) gibi
üçüncü kuşak yaklaşımlar meme kanserinde psikolojik müdahaleler olarak kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Bu çalışmada
ikinci ve üçüncü kuşak BDT’ye dayalı randomize kontrollü çalışmaların MKK’nin biyo-psiko-sosyal sıkıntıları üzerindeki etkileri
sistematik olarak taranarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Alan yazın taraması Google Akademik, PubMed ve Ulakbim olmak
üzere 3 elektronik veri tabanında ve İngilizce ve Türkçe terimlerle yürütülmüştür. Taramaya meme kanserli kadınlarla, ikinci ya
da üçüncü kuşak BDT’lerle yürütülmüş ve araştırma desenleri randomize kontrollü olan çalışmalar dahil edilmiştir. Çalışmaya
dahil edilme kriterlerine uyan 21 çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmalardan 16’sı BDT, 3 tanesi KKT ve 2 tanesi de BFTBT temelinde
uygulanan çalışmalar olarak kategorize edilmişlerdir. BDT’lerin, depresyon, uykusuzluk, bilişsel bozulma, menopoz belirtileri,
yorgunluk, fizyolojik uyum, ağrı, yaşam kalitesi, psiko-sosyal uyum, öz-saygı ve cinsel işlev bozukluğunda etkili olduğu gözlenmiştir.
|
Bu derlemenin amacı, psikiyatri hemşireleri tarafından şizofreni tanılı hastalara uygulanan psikososyal rehabilitasyon programları
ile ilgili çalışmaları gözden geçirmektir. Bu çalışmada, 15-31 Mayıs 2019 tarihleri arasında Türk Psikiyatri Dizini (1) ve Pubmed
(7) veri tabanları taranarak 2008-2019 yılları arasında yayınlanan 8 nicel çalışma ele alındı. Makaleler incelenirken, raporlama
özelliklerinin değerlendirilmesinde 27 maddeli PRISMA Bildirimi kullanıldı. Sistematik tarama sonucunda 8 makaleye ait bulgular/
sonuçlar çizelge olarak sunuldu. Yayınlanan çalışmalarda, psikiyatri hemşireleri tarafından şizofreni tanılı hastalara uygulanan
psikososyal rehabilitasyon programlarının; duygusal ifadenin geliştirilmesine yönelik eğitimler, duygu tanımanın yer aldığı bilişim
teknolojileri uygulamaları, taburculuk sonrasını kapsayan psikoeğitimler, işitsel halüsinasyon semptom yönetim programı, müzik
terapisi ve ev ziyaretleri olduğu saptandı. Ayrıca yapılan çalışmalarda; söz konusu psikososyal rehabilitasyon programları ile
hastaların sosyal-bilişsel işlevsellik, yaşam kalitesi ve ilaç uyumunda artma, hastanede yatış süresinde ve nükslerde azalma, işitsel
halüsinasyonlarla baş edebilme, duygu tanımalarında iyileşme gibi pek çok olumlu etkileri olduğu belirlendi. Yapılan çalışmalarda
şizofreni tanılı hastaların psikososyal rehabilitasyonunda psikiyatri hemşireleri tarafından yapılan sınırlı sayıda çalışmanın olduğu,
psikiyatri hemşirelerinin rehabilitasyon alanında yaptıkları girişimlerin sonuçlarının değerlendirildiği çalışmalara ihtiyaç olduğu
saptandı.
|
stihdama katılım, çoğu zaman şizofreni tanısı konulan bireylerin psikososyal iyilik hali üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Şizofreni
tanısı konulan bireylere yönelik farklı ülkelerin istihdam modelleri incelendiğinde, her bir ülkenin birbiri ile benzeşen ve farklılaşan
uygulamalara sahip olduğu ifade edilebilir. Bu uygulamalardan korumalı istihdam ve kota, Türkiye’de şizofreni tanısı konulan
bireylerin istihdamında en yaygın olarak uygulanan yöntemlerdir. Ancak ilgili alanyazın, bu bireylerin istihdama katılımları
önünde bireysel (eğitim düzeyi, hastalık seyri, ilaç kötüye kullanımı), toplumsal (ayrımcılık, damgalanma, sosyal dışlanma) ve
yasal engellerin (spesifik politika düzenlemelerinin olmaması) olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada şizofreni tanısı konulan
bireylerin bu alanda yaşadıkları sorunları ortaya koymak, istihdama katılımlarını artırmaya ve istihdamda sürekliliklerini
sağlamaya yönelik çeşitli öneriler sunmak amaçlanmaktadır.
|
Öz
Opioid kullanım bozuklukları dünya çapında ölümcül bir sorundur. Farmakolojik tedaviler yoksunluk için etkilidir, ancak bağımlılığın
tedavisinde yetersiz kalmaktadır. İmmünoterapi, opioid kullanım bozukluklarında umut verici bir tedavi yöntemidir. İmmünoterapi,
antikorlarla maddeleri tespit etmeyi ve yakalamayı amaçlamaktadır. Maddelere karşı üretilen spesifik antikorlar psikoaktif bir
maddeye bağlanır ve kan / beyin bariyerinden geçmelerini önler. Kan beyin bariyerini geçemeyen psikoaktif madde hem öfori
etkisini hem de solunum depresyonu gibi yan etkilerini ortaya koyamayacaktır. Klinik öncesi çalışmalar etkinlik ve güvenilirlik
açısından kısmen yeterlidir. Bununla birlikte, aşıları takiben kanda uzun süreli yüksek antikor seviyeleri elde edilememiştir. Klinik
araştırma düzeyine ulaşmış olan opioid aşıları ile ilgili çalışma sayısı çok düşüktür. Aşıların etkinliğini artırma çabaları devam
etmektedir. Bu çalışmalarda olumlu sonuçlar alınmasına rağmen aşılama çalışmalarında bazı zorluklar bulunmaktadır. Aşı
gelişiminin mali yükü, opioid bağımlılarında çoklu maddelerin kullanımı, opioidlerin bağışıklık sistemi baskılanması ve opioid
saflık derecesindeki değişiklikler bunlardan bazılarıdır. Tüm bu zorluklara rağmen, immünoterapi araştırmacıların ve hastaların umutla bekledikleri tedavidir
|
Pandemi gibi tüm dünyayı etkileyen ölümlere neden olan salgınlarda, toplumun psikososyal, ekonomik ve fiziksel kayıplardan
etkilenmesinin yanı sıra; topluma en önde ruhsal ve fiziksel hizmet sunan sağlık çalışanları en çok etkilenen grup olmaktadır.
Küresel tehdit oluşturan bu tür salgınlar; toplumda endişe, depresyon, ölüm kaygısı, yakınlarını kaybetme endişesi, belirsizliğe
tahammülsüzlik gibi psikiyatrik belirtilere, salgın nedeniyle karantina uygulamalarının oluşturduğu psikososoyal ve ekonomik
güçlüklere neden olmaktadır. Toplumun yanı sıra, tüm toplumu sosyoekonomik ve ruhsal yönden etkileyen pandemilerde; büyük
ölçüde sosyal ve iş sorumluluğu yüklenen sağlık çalışanlarının ruhsal sağlığı da etkilenmektedir. Bu nedenle yazımızda; 2020
yılında tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 pandemisinin, toplum ve sağlık çalışanları üzerindeki ruhsal etkisini ve alınabilecek
koruyucu önlemleri derlemeyi planladık.
|
Bu araştırmanın amacı öyküsel terapinin ne olduğu ve dışavurumcu sanat uygulamalarının öyküsel terapiyle nasıl bütünleşeceği
ile ilgili bilgi vermektir. Öyküsel terapinin doğasının sanat uygulamaları ile bütünleşmeye uygun bir yapısı olması nedeniyle bu
derleme çalışması öyküsel terapi ile sanat uygulamalarına odaklanmaktadır. Bu amaçla bu çalışmada sırasıyla öyküsel terapinin
ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı, kullanım alanları, kuramsal temelleri, insan doğasına bakışı, temel kavramları, terapistin rolü ve
özellikleri, terapötik amaçları, kullanılan teknikler ve terapi sürecinin aşamaları vurgulanmıştır. Daha sonra dışavurumcu sanat
uygulamalarının öyküsel terapi ile nasıl entegre olabileceği ile ilgili bilgi verilmiştir. Son olarak etkinliklere, olgu örneğine ve
uygulamalara yer verilmiştir.
|
Evlilik ilişkisi olumlu ve yaşamı zenginleştiren bir faktör olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, bireylerin yaşamlarını
etkileyen ciddi stres faktörlerinin de kaynağı olabilen evlilik yaşantısı içinde anlaşmazlıklar ve çatışmalar görülebilmektedir.
Mevcut problemleri etkili yollarla çözebilmek, aile içindeki fonksiyonların işlevsel şekilde devamlılığını sağlamaktadır. Evlilik
sorunlarını çözümlemeye yönelik geliştirilen bilişsel davranışçı terapilerde genel olarak, eşlerin gerçekçi olmayan beklentilerinin
değiştirilmesi, hatalı bilişlerin düzenlenmesi ve etkileşimi geliştirmek amacıyla problem çözme, iletişim kurma becerileri gibi
doğrudan beceriye dayalı yöntemler kullanılarak olumsuz davranışların değiştirilmesi amaçlanmaktadır. Genellikle eşlerin
duyguları, davranışları ve bilişleri üzerinde durulan bilişsel davranışçı evlilik terapilerinde, olumsuz davranışsal etkileşimleri
azaltmak, eşlerin karşılıklı duygusal desteğini artırmak öncelikli amaçlar arasında yer almaktadır. Son yıllarda bilişsel davranışçı
evlilik terapilerinin çok çeşitli bireysel, psikolojik ve tıbbi sorunları ele alacak şekilde uyarlandığı görülmektedir. Evlilik çatışması ve
bireysel psikopatolojiler temelinde uygulanan bilişsel davranışçı evlilik terapisi çalışmalarının, umut verici şekilde hem ilişki uyumu
açısından hem de eşlerin sahip olduğu psikopatolojinin belirtilerinin iyileşmesi açısından etkili olduğu dikkat çekici bir sonuç olarak
karşımıza çıkmaktadır.
|
Heinz Kohut tarafından geliştirilen kendilik psikolojisi yaklaşımı, günümüzde en temel psikanalitik teorilerden biri olarak
görülmektedir. Kohut’un kendilik kuramı ve Bowlby’nin bağlanma kuramı, bakım verenler ile kurulan ilişkinin önemi ve bunun
sağlıklı bir kendilik duygusunun gelişimi ve yetişkinlik döneminde kurulacak ilişkiler üzerinde etkisi olacağı üzerinde durmaktadır.
Bu araştırmada, kendilik psikolojisi içerisinde yer alan kendilik nesnesi kavramı ve bağlanma kuramının detaylı bir şekilde
açıklanması hedeflenmiştir. Bu bağlamda kendilik nesnesi ve bağlanma boyutlarının etkilerini incelemek için bağlanma ve kendilik
nesnesi ile depresyon, anksiyete ve öznel iyi oluş ilişkisi ve bu ilişkilerde duygu düzenlemenin olası aracı etkisine dair alanyazın
incelenmiştir. İleride yapılacak araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur.
|
Bu çalışmada, ağır ruhsal hastalığa sahip bireylere ve/veya ailelerine yönelik Türkiye’de gerçekleştirilen psikososyal müdahaleleri
betimlemek ve sonuçlarını değerlendirmek amaçlanmıştır. 2000 ve 2019 yılları arasında Türkiye’de ağır ruhsal hastalığa sahip bireyler
ve/veya aileleri ile yapılan çalışmaları belirlemek için Google, Türk Psikiyatri Dizini, Türk Medline, YÖK Ulusal Tez Merkezi, Google
Akademi ve TR Dizin veri tabanları taranmıştır. Tarama sonucunda, 2404 çalışmaya ulaşılmış, 36 sonuç değerlendirmeye alınmıştır.
İncelenen çalışmaların 16’sı yayımlanmış araştırma makalesi, 10’u doktora tezi, 6’sı yüksek lisans tezi ve 4’ü de tıpta uzmanlık
tezidir. Uygulanan psikososyal müdahale programlarının büyük çoğunluğunu (%47,2) psikoeğitim çalışmaları oluşturmakla
birlikte 11’ini (%30,5) özgün beceri eğitimleri, 8’ini de (%22,2) sorun veya belirti odaklı çalışmalar oluşturmaktadır. Çoğunlukla
hemşireler tarafından gerçekleştirilen müdahale programlarının ortalama örneklem sayısı 30,5 olup, ortalama müdahale süreci
10,5 oturumdur. Uygulanan programların ağır ruhsal hastalığa sahip bireylerde sosyal işlevsellik, tedaviye uyum, yaşam kalitesi
gibi alanlarda, bakım verenlerde ise sübjektif yük, baş etme yöntemleri, duygu dışavurumu, aile işlevselliği gibi alanlarda olumlu
yönde etkileri ortaya konmuştur. Türkiye’de kısıtlı bir şekilde uygulandığı görülen bu programların yaygınlaştırılması ve rutin klinik
uygulamanın bir parçası haline getirilmesi ağır ruhsal hastalığa sahip birey ve aileleri için son derece önemlidir.
|
Bu derlemenin ilk amacı, Koronavirüs hastalığı-2019 (COVID-19) salgının, kişilerde ve toplumda yol açtığı stresi önlemede faydalı
olabilecek stres modellerini ve teorilerini benzer salgınlardaki bulgularla irdelemektir. İkinci amacı ise COVID-19 sürecindeki
önleyici müdahalenin önemine dikkat çekerek, örnek uygulamaları ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, ilk olarak stres ve stres
karşısında kişinin verdiği tepkilerin nasıl oluştuğuna ilişkin Genel Adaptasyon Sendromu modeli ele alınacaktır. Daha sonra,
bireysel farklılıkların rolüne değinen Transaksiyonel Stres Modeli değerlendirilecektir. Stresin tetikleyebileceği psikolojik sorunların
nasıl oluşabildiğine dair Diatez Stres Modeli’ne ve olumlu dönüşümü belirleyen etmenlerin neler olduğuna ilişkin Shaefer ve
Moos (1998)’un modeli sunulacaktır. Ayrıca, COVID-19’a benzer salgınların stres odaklı etkilerine yer verilecek derlemede, önleyici
müdahale programlarının farklı gruplardaki uygulamaları da araştırmalarla ortaya konulacaktır. Son olarak, derlemede dünyadan
ve ülkemizden psikososyal destek ve psikolojik yardım örneklerine yer verilecektir. Derleme, COVID-19 sürecinde ve sonrasındaki
etkileri inceleyecek araştırmacılara ve destek sağlayacak profesyonellere yol gösterici olacaktır.
|
