İnsanın anlam arayışı hayatının hemen hemen her evresinde sürmektedir. Ölüm ve sonrasınıkapsayan ahiret hayatı, bireyin bu anlam arayışında çok önemli bir konumdadır. Ahiret inancınoktasında incelediğimiz “Din Eğitimi ve Öğretimi Açısından Ahiret Bilinci” isimli eser BanuGürer tarafından kaleme alınmış olup eserde günümüz yüksek din eğitimi kurumları olanİlahiyat Fakültelerinde verilen eğitimde, ahiret inancının ne derece hayata yansıtıldığı, buinancın bilince dönüşmesi meselesi ve öğrenciler üzerindeki etki boyutu anket ve mülakatyöntemlerine dayalı çalışmalar ile çeşitli açılardan ortaya koyulmuştur.
|
Son 20 yılda dijital iletişim araçları ve internet insanların çoğunun hayatına girmeyebaşlamıştır ve gün geçtikçe bunların insanların hayatındaki etkisi artmaktadır. Dijitaldünyanın çocuklar üzerindeki etkisi ise artık herkes tarafından bilinmektedir. ÖzelliklePandemi döneminde eğitimin internet üzerinden dijital iletişim araçları ile verilmeyebaşlanmasıyla birlikte, çocuklar ve genç nesil dijital dünyanın içinde adeta kaybolmakta vegerçek hayattan uzaklaşmaktadır. Bu durum ise en çok aileleri endişelendirmektedir. İşteDijital Çocuk adlı kitap, ailelere rehberlik yaparak teknoloji ve internetin nasıl kullanılacağıhakkında ailelere yol göstermektedir.
|
Nusayrîler adıyla tanınan Arap Alevîlerinin 20. asırda Suriye’de dikkat çekici bir dinî-kültürelcanlanma yaşadıkları gözlenmektedir. Söz konusu canlanmanın zuhur etmesinde çeşitliâmiller etkili olmakla birlikte din adamlarının üstlendiği aktif rol gözden kaçırılmamalıdır.Bu din adamlarından biri de ilmî-edebî şahsiyetiyle öne çıkan Şeyh Abdurrahmân elHayyir’dir. Hayyir, gerek Arap Alevîlerinin dinî-siyasî kararlarına yön veren kanaatönderlerinden biri olması, gerekse bu ekolün sosyal, kültürel ve dinî hayatını “içeriden biri”sıfatıyla dikkatli bir şekilde gözlemleyerek eserlerine yansıtması bakımından önemli birisimdir. 1904 yılında Lazkiye’ye bağlı Kırdâha beldesinde doğan Hayyir, başta ŞeyhSüleyman el-Ahmed (ö. 1942) olmak üzere dönemin önde gelen âlimlerinden çok iyi bireğitim almış, genç yaşında ilmi ve zekâsıyla temayüz etmiştir. 1924’ten 1943’e kadar çeşitlimedreselerde öğretmenlik yaptıktan sonra 1950’li yılların ortalarında Dımaşk’a taşınmıştır.Dımaşk Radyosu’nda yayınlanan “Min Nidâi’l-Îmân” adlı programı sayesinde ün kazanmış, busayede İslâm dünyasından çok sayıda fikir adamıyla irtibat kurarak ufkunu genişletmiştir.Hafız el-Esed döneminde yıldızı parlamış, İslâm mezheplerinin birbirine yaklaştırılmasıprojesinde aktif bir rol üstlenmiştir. Arap Alevîlerini dinî-siyasî ortamlarda liyakatle temsiletmiş, onlara yöneltilen suçlamaları ilmî bir üslupla çürütmüştür. Tartus, Humus, Sâfîtâ,Lazkiye ve Dımaşk’ta Arap Alevîlerinin yaşadığı mıntıkalarda çok sayıda mescidin inşaedilmesine öncü olmuştur.1986 yılında Dımaşk’ta vefat eden ve toprağa verilen Hayyir, ardında çok sayıda matbu vemahtut eser bırakmıştır. Matbu eserleri arasında en çok dikkat çekenler, Arap Alevîlerininöğretisi ve ortadaki durumu hakkındaki ‘Akîdetunâ ve vâki‘unâ nahnu’l-Müslimîn elCa‘feriyyîn el-‘Aleviyyîn ve Suriye asıllı akademisyen Şâkir Mustafa’nın Arap Alevîlerine ilişkinsorularını cevaplandırdığı er-Red ‘ala’d-Düktûr Şâkir Mustafa’dır. Mahtut eserleri arasında enönemli olanı ise Min Talâi‘i’n-nahdati’l-edebiyye fî muhâfazati’l-Lâzıkiyye’dir. Elli yıllıkçalışmanın ürünü olan bu eser, 19. ve 20. asırlarda Suriye sahilinde yaşayan ve sayıları yüzübulan Arap Alevî âlim ve ediplerin biyografilerini sunmakta, edebiyatlarından ve şiirlerindençeşitli hacimlerde örneklere yer vermektedir.Hayyir, eserlerinde Usûlî-İmâmî bir âlim görüntüsü çizmiştir. Onun Arap Alevîliğini Usûlîİmâmîlikle özdeşleştiren yaklaşımı, Arap Alevî kimliği buharlaştırdığı için ekolün içerisindenbazı sert eleştirilerle karşılaşmıştır. Ancak bu yaklaşımı sergileyen tek kişi o değildir. Zira1972 yılında Hayyir’in de aralarında bulunduğu 80 Arap Alevî âlimin imzaladığı “Beyânu‘Akîdeti’l-Müslimîn el-‘Aleviyyîn” adlı bildirgede aynı yaklaşım görülmektedir. Bu durumdasöz konusu âlimlerin Alevîliklerini değil de onları bu yaklaşımı sergilemeye sevk eden sebebisorgulamak daha doğrudur. Muhtemelen onlar yaşanan olağanüstü siyasî ve sosyalgelişmelere bakarak Arap Alevîliği tarihinin hassas bir merhaleden geçtiğini düşünmüşler,ekolün haklarını layıkıyla savunabilmek için Şîa’nın en büyük ve organize kolu olan Usûlîİmâmiyye ile özdeş görünmekten daha iyi bir seçenek bulamamışlardır. Arap Alevî kökenliHafız el-Esed’in 1971 yılında Suriye devlet başkanı olmasıyla birlikte Alevîlere yönelik yoğunbir karalama kampanyası başlayınca bu görüş daha fazla ağırlık kazanmıştır. Bahsi geçenbildirgenin 1972 tarihli olması, bu bağlamda manidardır. Bildirgenin önsözünün HasanMehdî eş-Şîrâzî tarafından yazılmış olması, içeriğinin Usûlî İmâmiyye tarafından tasvipedildiğini göstermektedir. Hayyir, teşbih ve tecsimi reddetmiş, bâtına ve te’vile sıcakbakmamış, tenâsüh fikrini ikna edici bulmamıştır. İslâm mezheplerini birbirine yaklaştırmaprojesinin aktif yöneticilerinden biri olması bakımından diğer ekollerle tartışmaya girmemiş,eserlerinde uzlaştırıcı ve ılımlı bir dil kullanmıştır.Bu makale, Hayyir’in hayatını, eserlerini ve görüşlerini konu edinmiş, bu suretle Suriyeözelinde Arap Alevîlerinin 20. asırdaki dinî-kültürel yapısına belli bir açıdan ışık tutmayıamaçlamıştır. Makalede deskriptif yöntem takip edilmiş, ayrıca Hayyir ve fikirleri üzerindederinleşmeye gayret gösterilmiştir.
|
İslam hukukunda miras ahkâmı, ihtilafın fazla olmadığı bir hukuk bölümü olarak diğer fıkıhkonularından ayrılır. Mirasa dair naslar ayrıntılı bir şekilde geldiği için mezhepler bu konudatemel bir görüş ayrılığı içerisine girmemiş, çoğunluğun benimsediği bir miras sistemi ortayakonmuştur. Fakat mevcut miras sisteminde bazen paylar toplamı paydadan fazlaçıkabilmektedir. Avliye ile çözüme kavuşturulan bu problem, ateistler tarafından Kur’ân’damatematik yanlışı olduğu iddiasına konu edilebilmektedir. Kur’ân’da böyle bir yanlışınolmadığını göstermek için kaleme alınan Miras Taksimi Kur’an’da Hata Yok kitabında mirasayetleri esas alınarak yeni bir ferâiz sistemi geliştirilmiştir. Esasında Kur’ân Dersleri adındakidersler silsilesi kapsamında yapılan ve çeşitli meslek dallarına mensup bir ekibin kolektifçabasının ürünü olan eser, söz konusu iddiayı boşa çıkaracak bir miras teorisi ortayakoymuştur. Ancak teklif edilen teorinin artı ve eksi yönlerinin, varsa eksik ve yanlışlarınıntespit edilebilmesi için tarafsız bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla kalemealınan bu makalede, öncelikle teklif edilen sistem ana hatlarıyla objektif olarak tanıtılmış,ardından sistemin olumlu ve olumsuz yönlerinin yer aldığı bir değerlendirme yapılmıştır.Kur’an’da Hata Yok kitabında teklif edilen miras teorisi, İslam hukuk tarihinde benimsenendiğer miras sistemlerinden tamamen farklıdır. Bu sebeple değerlendirme yapılırken objektifolunabilmesi için diğer sistemler esas alınmamış, onların kabulleri ile değerlendirme yolunagidilmemiştir. Teori doğrudan kendi ilke ve kabulleri esas alınarak değerlendirilmiş; teorininhükümlerinin, referans alınan kaynaklarla ve teorinin diğer hükümleriyle uyumlu olupolmadığı gibi hususlar dikkate alınmıştır.Teklif edilen miras sistemi, Kur’ân üzerinde yapılan derslerde oluşturulduğu için temel çıkışnoktası miras ayetleridir. Teoriye göre Allah Teâlâ miras durumlarını sırası ile ele almış, birdurum bitince ancak diğer duruma geçmiştir. Ayrıca ayetlerde bazı hisselerde min harf-icerrinin bulunup bazılarında bulunmaması sebebiyle doğrudan ve dolaylı hisse ayrımıyapılmıştır. Buna göre bazı hisseler tüm miras üzerinden hesap edilirken bazı hisseler diğervarislerden kalan üzerinden hesap edilerek verilir.Bu ilkeler miras meselelerine tatbik edildiği zaman hiçbir durumda hisseler terekeden fazlaçıkmamaktadır. Bu açıdan teorinin Kur’ân’da matematik hatası olduğu iddiasını boşa çıkardığısöylenebilir. Ancak bazı açılardan teorinin eleştirilmesi de mümkündür.Teorinin temelini teşkil eden doğrudan-dolaylı hisse ayrımı, min harf-i cerrinin teb’îzmanasında olduğu iddiasına dayanmaktadır. Ancak gerek Arap dilinin kurallarına uymamasıgerekse Nisâ Suresi 7. ayet ile çelişmesi gerekse de izaha muhtaç bazı durumlara neden olmasısebebiyle bu ayrımın isabetli olmadığı ifade edilebilir.Miras ayetlerinde geçen veled kelimesinin bazen tüm çocukları kapsayacak şekilde bazen desadece kız çocuğu için kullanılması teorinin eleştirilecek taraflarından birisidir. Ayrıca murisinbirden fazla hanımı olması durumunda her birine ayrı ayrı hisse verilmesi sonucunda bazıvarislerin mağdur olması, Nisâ Suresi 176. ayetteki bir atıf harfinin teoriye uymaması gibisistemde izah edilmesi gereken hususların olduğu görülmüştür.Kanaatimizce teorinin uygulanması halinde meydana gelebilecek en büyük problem, artanhisseler konusundadır. Bu sistemde bazı meselelerde mirasın önemli bir kısmının artması vebu artan kısmın varislere dağıtılamaması problemi bulunmaktadır. Artan kısmınpaylaştırılacağı kimselere (akrabalar, yetimler, miskinler) hangi oranlarda nasıl pay edileceğikonusunda da kitapta tatmin edici bir çözüm ve izah yer almamaktadır.Teklif edilen sistemde, sahih hadisler yeterince dikkate alınmamış, birçok sahih hadisgörmezden gelinmiştir. Ayrıca bazı varislerin mirasçılıkları hakkında bilgi verilmemesisebebiyle boşluklar içermesi de eleştiri konusu yapılabilir.Kitapta teklif edilen miras sistemi, daha sonra web sitesi ve telefon uygulamasında kısmideğişikliğe tabi tutulmuştur. Bazı mağduriyetlerin giderildiği bu yeni dijital versiyonu nispeten daha iyi olmakla birlikte temel mantık olarak kitaptaki sistemle aynıdır ve aynıitirazlara muhatap olabilmektedir.Netice olarak; iyi niyetle yapıldığı hususunda kuşku bulunmayan emek mahsulü bu çalışmanınsistemli, tutarlı ve tatbiki mümkün bir teori niteliği taşımadığı söylenebilir.
|
Fezâilü’l-Kur’ân rivayetleri tefsirlerde genellikle sûrelerin tefsirine başlarken, bazı tefsirlerdeise sûrelerin tefsirinin sonunda nakledilmiştir. İbn Kesîr (ö. 774/1373) de diğer müfessirlergibi tefsirinde fezâilü’l-Kur’ân rivayetlerine yer vermiştir. Ancak onlardan farklı olarak sözkonusu rivayetlere dair tefsirinin başında “Fezâilü’l-Kur’ân” başlığıyla bir bölüm açmıştır. İbnKesîr’in tefsirinin başına koyduğu zeyl mahiyetindeki bu çalışması fezâilü’l-Kur’ânrivayetlerini istihdam etme yöntem ve amacı bakımından da fezâilü’l-Kur’ân rivayetlerine yerveren diğer tefsirlerden ayrılmaktadır. Ancak hem müstakil bir bölümde fezâilü’l-Kur’ânrivayetlerine yer vermesi hem de muhtevası bakımından müstakil fezâilü’l-Kur’ân eserleriylebenzerlik arz etmektedir. Belki de bu benzerlikten dolayı onun tefsirinin başına koyduğubölüm fezâilü’l-Kur’ân literatürüne ilişkin yapılan çalışmalarda müstakil fezâilü’l-Kur’ân eseriolarak değerlendirilmiştir. Ne var ki İbn Kesîr’in bu çalışması daha ziyade bir şerhniteliğindedir. Zira İbn Kesîr burada Buhârî’nin Sahîh’indeki “Kitâbu fezâili’l-Kur’ân”bölümündeki rivayetleri esas almış ve bu rivayetleri şerh etmiştir. Rivayetlerin tahriciniyapmak ve rivayetlerin hem metnine hem de senedine yönelik izahlarda bulunmak şerhesnasında kullandığı temel yöntemlerdir. İbn Kesîr, Sahîh-i Buhârî’den iktibas ettiği bölümdesûre ve âyetlerin faziletiyle doğrudan ilgili hadislere yer vermemiş, bunları tefsirinin içindebelli sûre ve ayetler bağlamında nakletmiştir. Diğer kaynaklarda rivayet edilen fezâilü’l-Kur’ânrivayetlerini ise Buhârî rivayetlerini şerh esnasında aktarmıştır. Dolayısıyla İbn Kesîr’in eseri,amacı fezâilü’l-Kur’ân rivayetlerini ilgili bab başlıkları altında derleyerek aktarmak olanmüstakil fezâilü’l-Kur’ân eserlerinden hem yapısal olarak hem de rivayetleri nakletme amacıaçısından ayrılmaktadır. İbn Kesîr eserinde Sahîh-i Buhârî dışındaki kaynaklardan naklettiğirivayetlerle ilgili hadisçi titizliğiyle hareket etmiş ve bu rivayetlerle ilgili detaylı sıhhatdeğerlendirmelerine yer vermiştir. Onun bu uygulaması da çalışmasını rivayetlerin sıhhatinedair değerlendirmelerin daha az olduğu müstakil eserlerden farklı kılmaktadır. Bu nedenle İbnKesîr’in eseri her ne kadar müstakil fezâilü’l-Kur’ân literatüründeki eserlerle benzerlik arzetse de söz konusu eserlerden belli yönlerden ayrılan kendine özgü bir çalışmadır. Makaleninamacı İbn Kesîr’in fezâilü’l-Kur’ân’ının, rivayetlerin sadece nakliyle yetinilmeyip burivayetlerin dönemin hadis şerhçiliğine denk düşecek şekilde izah edilmesi bakımındanözgünlüğünü ortaya koymaktır. Bu bağlamda makalede İbn Kesîr’in eseri hadis şerhçiliğiaçısından da ele alınmıştır. İbn Kesîr’in, şerh ettiği Buhârî rivayetlerinin sıhhatine dairaçıklamalara yer vermezken diğer kaynaklardan aktardığı rivayetler için detaylı sıhhatdeğerlendirmeleri yapması, tenkidden ziyade izah ve bilgilendirme amaçlı bir şerh yöntemiortaya koyduğunu göstermektedir. Klasik dönem hadis şerhlerinde de görülen bu şerhyöntemi şerhe konu edilen esere atfedilen sahihlik vasfının bir sonucudur. Bu yönüyle eserklasik dönem şerhleriyle benzerlik arz etmektedir. İbn Kesîr şerh sırasında âyetlerden dahaçok hadislere yer vermiştir. Onun bu tavrı da âyetlerle istişhâdın daha az rastlandığı zenginiçerikli (olgun/klasik dönem) şerhlerdeki uygulamalarla örtüşmektedir. Bab-hadis uyumunadair yaptığı izahlar ise şerhe konu edilen eserin yapısal özelliklerinin ve musannifiningörüşlerinin inceleme konusu yapıldığı hadis şerh anlayışına dönemsel olarak uygundüşmektedir. Eser belli bir hadis kitabının belli bir bölümü üzerine yapılan şerh olmasındandolayı derleme hadis şerhlerinden farklı uygulamalar içermektedir. Ayrıca İbn Kesîr’in Buhârîrivayetlerini şerh esnasında naklettiği rivayetlere ilişkin detaylı sıhhat değerlendirmelerineyer vermiş olması da onun eserini bu tür değerlendirmelerin çok nadir olduğu derleme hadisşerhlerinden farklı kılmaktadır
|
Bu çalışmada, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenlerinin empatik eğilimleri bazıdeğişkenlere göre incelenmiştir. Araştırmada, DKAB öğretmenlerinin empati kurmadüzeylerini yaş, cinsiyet, meslekteki kıdem, mesleğe karşı tutum, mesleki yeterlilik açısındankendini yeterli görme durumu ve empati ile ilgili hizmet içi eğitime katılma durumu gibideğişkenler açısından incelemek amaçlanmaktadır. Araştırma, “Tarama” modellerinden“Betimsel Tarama” modeline uygun olarak yapılmıştır. Araştırma grubu, Çorum ilmerkezindeki ortaokul ve liselerde görev yapan 107 öğretmendir. Empatik eğilimi, ortaokulve lisede görev yapan DKAB öğretmenlerinden oluşan örneklem üzerinde ele alıp incelemekve bu konu ile ilgili bilgi birikimine bir katkı sağlamak çalışmanın nedenleri arasındadır.Öğrencilerin toplum içerisinde görev ve sorumluluklarının bilincinde ahlaklı birer birey olmaalışkanlıklarının verildiği DKAB dersini okutan DKAB öğretmenlerinin empatik eğilime sahipolmaları eğitimin ve öğretimin kalitesini olumlu etkileyecektir. Araştırmanın bir diğernedeni, DKAB öğretmenlerinin empati kurma düzeylerini öğrenmenin din eğitimi ile birlikteeğitimin kalitesine katkısı ve ihtiyaç durumunda alınması gereken önlemler hakkında fikirvermesidir. Bu ve benzeri çalışmalar, öğretmen yeterliliklerini geliştirme politikalarına veyeni yaklaşımlara da ışık tutabilir. Araştırmanın verileri, araştırmacının hazırladığı “KişiselBilgi Formu” ve Dökmen’in “Empatik Eğilim Ölçeği” (EEÖ) ile elde edilmiştir. ÇalışmadaDökmen’in geliştirdiği 20 maddelik Empatik Eğilim Ölçeğinin “Cronbach Alpha GüvenirlikKatsayısı” .83 olarak bulgulanmıştır. Toplanan veriler SPSS 25.0 istatistik programıyladeğerlendirilmiştir. Çalışma sonunda öğretmenlerin empatik eğilim düzeylerinin oldukçauygun düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, yaş değişkeni bağlamında; empatik eğilimpuan ortalaması öğretmenlerin yaşlarının artmasına paralel olarak yükselse de puanlararasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Katılımcıların % 51.40'ıkadın, % 48.60'ı erkektir. Örtalama empatik eğilim puanı, kadın öğretmenlerde erkeköğretmenlere göre daha yüksek olmasına rağmen puanlar arasında istatistiksel olarakanlamlı bir fark yoktur. DKAB öğretmenlerinin mesleki kıdemleri arttıkça empatik eğilimölçeği puanlarının da arttığı görülse de grupların puanları arasında istatistiksel olarakanlamlı bir farka rastlanmamıştır. Mesleklerinden memnun olma durumu arttıkça DKABöğretmenlerinin empati kurma düzeylerinin de arttığı görülmüştür. Mesleğinden memnunolan öğretmenlerin oluşturduğu grubun empatik eğilim puan ortalaması ile mesleğindenkısmen memnun olan grubun puan ortalaması arasında mesleğinden memnun olan gruplehine istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir. DKAB öğretmenlerininmesleki yeterlilik algıları arttıkça empatik eğilim ölçeğinden aldıkları puanlarının da arttığıgörülmüştür. Buna göre, söz konusu farklılığın mesleki yeterlilik bakımından kendileriniyeterli gören katılımcılar ile kendilerini kısmen yeterli görenler arasında, mesleğindekendini yeterli gören grup lehine anlamlı farklılık bulunduğu belirlenmiştir. DKABöğretmenlerinin hizmet içi eğitime katılma durumları ile empatik eğilim düzeyleri arasındaistatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Empati ile ilgili hizmet içi eğitimfaaliyetine katılmış DKAB öğretmenlerinin empatik eğilim düzeylerinin katılmayanlardandaha yüksek düzeyde olduğu bulgulanmıştır. Bulgular; empati ile ilgili hizmet içi eğitimfaaliyetlerine katılmanın DKAB öğretmenlerinin empatik eğilimleri üzerinde önemli veanlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Mesleğinden memnun olmayan, kısmenmesleki yeterliliğe sahip olan ve daha önce hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılmamışöğretmenlere daha empatik olabilmeleri için bu konuda hizmet içi eğitimler verilmelidir.DKAB öğretmenleri derslerinde yalnızca bilgi aktarmakla kalmamalı, öğrenme sürecindekipsikolojik, duygusal faktörlerin farkında olmalı ve sadece okulu değil hayatın tamamını dikkate almalıdırlar. Öğrencilerin problemlerine çözüm önerileri sunabilen ve empatiyapabilmeyi becerebilen nitelikli DKAB öğretmenlerine ihtiyaç vardır. Bu amaçla, MillîEğitim Bakanlığı, DKAB öğretmenleri için gerekli çalışmaları yapmalıdır.
|
Bütün toplumlar; bünyelerinde bazı etnik, dini, kültürel farklılıklar olan gruplarbarındırmaktadır. Bu grupların birbirleriyle birlikte yaşama iradesini gösterip sosyalbütünleşmeyi gerçekleştirmesi gerekir. Sosyal bütünleşmeyi sağlayan pek çok unsur gibi dinde önemli bir etkendir. Türklerin İslamiyet’i kabulünden itibaren, İslam’ı anlama veyorumlamada iki ana akım oluşmuştur: Alevilik ve Sünnilik. Alevi ve Sünniler, bu topraklardauzun yıllardır birlikte, barış ve huzur içinde yaşamaktadır. Bu makalede, Afyon ili, Emirdağilçesi, Karacalar köyü örneğinden hareketle, Alevi-Sünni bütünleşmesinin, birlikte yaşamakültürünün nasıl mümkün olduğu irdelenmekte; sevgi, kardeşlik ve hoşgörü temelindekarşılıklı saygı içerisinde yaşamanın olabilirliği ele alınmaktadır. Toplumların geleceği, otoplumun aynı idealler etrafında bütünleşerek birlik ve beraberliğini sağlamasıyla mümküngörülmektedir. Bu bağlamda, tüm ülke için örneklik teşkil edebilecek bir sosyal bütünleşmeörneği, Karacalar köyünde bulunmaktadır. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yaparken birerteknik olarak kullanılan ”kaynak tarama”, “doküman inceleme”, “derinlemesine mülakat” ve“katılımlı-katılımsız gözlem” gibi teknikler bu araştırma bağlamında Karacalar köyündekullanılmıştır. Karacalar köyünün kendine özgü bazı özellikleri bulunmaktadır. Ülkemizinbirçok bölgesinde olduğu gibi, Karacalar köyünde de Alevi ve Sünni yurttaşlar birlikteyaşamaktadır. Fakat Karacalar köyünün diğerlerinden farkı, orada yaşayan Alevi yurttaşlarınKadiri tarikatına bağlı olmalarıdır. Bir diğer dikkat çekici özellik ise, Karacalar köyünde camiile Alevilerin ibadetlerini yaptığı mekânın aynı olmasıdır. Karacalar köyündeki Aleviler,camide yapılan bütün ibadetlerin yanı sıra, tarikatın zikirlerini de camide yapmaktadır. Budurum, normal şartlarda pek gözlenen bir durum değildir. Din, kapsamı gereği, önce bireyselolarak kişilerin inanç dünyasını oluşturur; aynı zamanda bunun zorunlu bir sonucu olaraktoplumsal hayatı etkilemektedir. Kendi bağlıları arasında birlik ve beraberlik sağlamakta,onları birbirine yaklaştırmakta, dini alan dışında kalan konularda bile onları belirli müşterektavırlara götürmektedir. Din, bazen toplumda sosyal bütünleşmeyi sağlarken bazen defarklılaşmalara neden olmaktadır. İslam dini, kendi mensuplarını kardeş kabul etmiş;müntesiplerini sevgi ve kardeşlik etrafında birleşmeye çağırmıştır. Özünde bir farklılıkolmamasına rağmen, dünyanın çeşitli coğrafyalarında İslam’ı anlama, yorumlama veuygulama biçimlerinde belirli farklılıklar görülmektedir. Türkiye toplumunun ana çatışmaalanlarından biri olarak kabul edilen Alevi-Sünni karşıtlığının, beklenenin tersine Emirdağilçesi, Karacalar köyünde birliktelik içinde hayatiyet bulduğu görülmektedir. Karacalarköyünde yaşayan Alevi ve Sünni yapıların her ikisinde de İslam’ın temel inanç esaslarıkonusunda önemli farklılıklar gözlemlenmemiştir. Buna rağmen, inanç ve ibadet biçimlerinde,değerler ve normlarda bazı küçük farklılıklar oluşmuştur. Karacalar köyünde tezahür edenfarklılaşmalar; Sünniler Hanefi mezhebinde, Alevilerde de Alevi Yolu ve Erkânı denilen birbiçimde ortaya çıkmaktadır. Karacalar köyünde yapılan görüşmelerde Aleviliğin mezhep veyatarikat olmadığı, Hazreti Peygamber ve Ehlibeyt yolunda gerçek İslam olduğu belirtilmektedir.Köyde yaşayan her iki kesim de İslam’ı farklı yorumladıklarının farkındadır. Sünni yurttaşlar;Alevileri ibadetler konusunda ihmalkâr davranmakla, gerçek İslam’ı bilmemekle ithamederken, Alevi yurttaşlar da Sünnilerin katı kurallara uyduklarını, İslam’ın hoşgörü ve sevgiiklimini ihmal ettiklerini düşünmektedir. Bununla birlikte her grup; ötekini hoşgörü, sevgi vekardeşlikle kabul edip varlıklarını uyum içinde devam ettirmektedir. Aynı dine mensup olanve bu dinin temel kaynaklarını kabul eden inananların aralarındaki farklılaşmaları, ayrışma veçatışmaya dönüştürmek ne dinin tevhid inanışıyla bağdaşır ne de toplumsal yapımız için birfayda verir. Aleviliği ve Sünniliği değerlendirirken mezhepler üstü bir anlayışla bakarak sosyalbütünleşmeye katkı sağlamak mümkündür. Sosyal bütünleşme; farklılaşmış grup vetoplulukların kimliklerini tanımakla, varlıklarını sürdürebilmeleri için birbirlerine hoşgörülüyaklaşmakla sağlanabilir. Sosyal bütünleşme şartları; asimilasyon düşüncesiyle değil,farklılıklara saygı duymakla oluşabilir. Bu iki büyük topluluğun birlikte yaşamasının koşulları oluşturulmalı, bu alanda yapılacak araştırma ve çalışmalarla desteklenmelidir. Birbirlerihakkında doğru bilgilerle hüküm verip farklılıkların sosyal ve kültürel bir zenginlik olduğubenimsenmeli, hukuk ve saygı çerçevesinde bir yaşam inşa edilmelidir
|
Şehzade katli, Osmanlı tarihinin en dramatik ve en çok tartışılagelmiş konularından biridir.Tarih boyunca taht kavgaları birçok Türk devletinin zayıf düşmesine hatta bazılarının yıkılmasına sebep olmuştur. Bu mücadelelerde ordu da yıpranmış, nice asker kaybedilmiştir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında da benzer sorunlar yaşanması Fatih Sultan Mehmed’i tedbir almaya sevk etmiştir. Onun çıkarttığı meşhur “Teşkilat Kanunnamesi” ile birlikte “Nizam-ıâlem için kardeş katli münasip” görülmüştür. Bu tarihten sonra I. Ahmed dönemine kadar“devletin bekası için” neredeyse her padişah bu acı reçeteyi uygulamıştır. Bu süreçte 61 şehzade katli gerçekleşmiştir. 22 şehzade bilfiil isyan ettiği için katledilirken diğerleri mezkûr kanunnâmeye dayanılarak öldürülmüştür. Böylece taht mücadeleleri ile devletin zayıflaması engellenmiş ve bu mücadelelerde ölecek olan birçok masumun hayatı da kurtulmuştur. Dîvânşairleri, hemen hemen her konuda manzumeler yazarak fikir belirtmiş, övgü yahut yergileriile olaylar veya kişiler hakkında re’yini ortaya koymuştur. Ancak şuarâ, devletin bekası ve nizam-ı âlem için katlanılan kardeş katli gibi bir trajedi karşısında sessiz kalmayı tercih etmiştir.Zira hanedan ailesi için hayli müşkil olan kardeş katli meselesini irdelemek hoş görülmemişolsa gerektir. Öte yandan ulemânın cevaz verdiği, sultanın da ferman buyurduğu bir konudayorum yapmak cesaret isteyen bir durumdur. Başta padişahlar olmak üzere devlet erkânınıntaltif ve himayeleri ile sanatlarını icra edebilen sanatkârların bu çekinceleri de aslında son derece makuldür. Kardeş katli karşısında şairlerin sessizliğinin en büyük istisnası ise ŞehzadeMustafa’nın katlidir. 1553 yılında Kanûnî Sultan Süleyman’ın emri ile genç şehzadenin öldürülmesi, halk ve asker tarafından büyük bir üzüntüyle karşılanmıştır. Kanûnî’nin Nahçivan seferi sırasında vuku bulan bu elim olay askerlerin ayaklanmasına sebep olmuştur. Olayın fâiliolarak kabul edilen Rüstem Paşa’nın azledilmesi askerleri teskin etse de Yeniçeriler tarafındançok sevilen ve Kanûnî’den sonra tahta geçmesi beklenen maktul şehzadenin acısı tazeliğiniuzun yıllar korumuştur. Bu üzüntünün bir yansıması olarak şairler de birçok mersiye kalemealmıştır. İdamın hemen ardından ilk olarak Taşlıcalı Yahya meşhur mersiyesini yazmıştır. Şehzade Mustafa’ya yazılan mersiyeler içinde en meşhuru olan bu manzume padişah, Hürrem Sultan ve Veziriazam Rüstem Paşa ile ilgili çok sert eleştiriler içermektedir. Belki son derece sanatkârane bir şekilde bu eleştirileri söz oyunlarıyla gizlediği için belki de padişahın şairlerekarşı toleranslı tutumu neticesinde şair idam yahut sürgün edilmemiştir. Çok sonraları Rüstem Paşa yeniden veziriazam olunca kendisini sürgün etmiştir. Padişahın, Taşlıcalı Yahya’yaherhangi bir yaptırımda bulunmaması, diğer şairlerin daha rahat hareket etmesine vesile olmuş, Şehzade Mustafa için başka mersiyeler de kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, 16. yüzyıl şairlerinden Sirâcî tarafından Şehzade Mustafa için kaleme alınan üç mersiye incelenecektir. Günümüze kadar yapılan çeşitli çalışmalarda, maktul şehzade için kaleme alınan mersiyelerdenon altı tanesi tespit edilebilmiştir. Çalışmamızda mercek altına alınan Sirâcî’ye ait üç mersiyeile bu sayı on dokuza ulaşmıştır. Amacımız sadece Şehzade Mustafa’ya yazılan mersiyelerinçokluğunu ortaya koymak olarak görülmemelidir. Zira mersiyelerde ölen kişinin fiziki ve rûhîvasıflarının yanı sıra yazıldıkları dönemle ilgili pek çok mühim ipucu da yer alabilir. Dolayısıyla Şehzade Mustafa’ya yazılan mersiyeler edebî birer manzume olmanın dışında, Osmanlıtarihinde oldukça mühim bir o kadar da elim bu hadise karşısında reâyânın bakış açısını aksettiren birer tarihî vesika niteliğindedir. Ayrıca, çalışmamızda Sirâcî’nin Şehzade Mustafa’yayazdığı şiirlerden hareketle, şehzadenin katlinin halk, askerler ve şairler arasında neden budenli yankı uyandırdığı da tartışılacaktır.
|
Servet DEMİRBAŞ
Servet DEMİRBAŞ
Bu çalışmada Arap dilinde ve belagatinde çok önemli işlevleri olan zamir-i şe’n ve zamir-ikıssanın Kur’ân-ı Kerîm’de nasıl kullanıldığı ve manasının Türkçe meâllere ne şekildeaktarıldığı farklı meâllerden karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Bu konunun gramer vebelâgat yönleriyle araştırılması ve meâllerdeki yansımalarının izinin sürülmesi, Kur’ân-ıKerîm’in edebî üslûbunu anlamaya katkı sunacağı gibi meâllerin mahiyetini kavramaya dayardımcı olacaktır. Zamirler bütün dillerin en önemli unsurlarından biridir. Her dilde olduğugibi Arap dilinde de zamirlerin işlevi çok yönlüdür. Özellikle gâib zamirlerinin kullanımı vebunların merci‘ini tespit etmek büyük önem arz etmektedir. Dil bilimcilerin “zamîru’ş-şe’nve’l-kıssa” diye isim verdikleri zamir türü de gâib zamiri olduğu halde gerek kullanımgerekse ifade ettiği anlam açısından diğer gâib zamirlerinden farklılık göstermektedir.Birinci şahıs/mütekellim ve ikinci şahıs/muhatap zamirlerinin kullanımı ve taşıdıklarımanalar çok fazla karışıklığa sebep olmadan bilindiği için bu iki tür zamirin kullanımındaherhangi bir tartışma söz konusu değildir. Üçüncü şahıs/gâib zamirlerinin kullanımı vemerci‘lerinin tespiti bazı durumlarda problemli olduğu için müfessirler arasında zahirîihtilaflara sebep olmuştur. Bu itibarla gâib zamirlerinin hangi isme râci‘ olduğunu bilmek,Kur’ân-ı Kerîm’i hem Arapça nazmından hem de Türkçe meâllerinden anlamaya yardımcıolacaktır. Gâib zamirleri kategorisinde yer alan zamir-i şe’n ve zamir-i kıssa diğer gâibzamirlerinden çok farklı bir konuma sahiptir. Genel olarak gâib zamirleri kendilerinden öncegeçen lafız ya da manaya dönerken, zamir-i şe’n ve kıssa kendisinden önce geçen her hangibir isme ya da manaya dönmeksizin anlamı kapalı olarak cümlenin başında yer alır.Zamirden kastedilen manayı anlayamayan muhatap, zamir-i şe’n ve kıssadan sonrasöylenecek cümleyi merak ve iştiyakla beklemeye başlar. Böylece bütün dikkatler anlatılmakistenen konu üzerine yoğunlaştırılır. Dil bilimciler bu durumu “iphamdan sonra îzah” nüktesiolarak açıklamışlardır. Bu üslûpta anlatılmak istenen konu önce zamir-i şe’n ve kıssaylakapalı olarak söylenip muhatabın dikkati çekildikten sonra, asıl söylenmek istenen şeyzamirden sonra gelen cümleyle açıklanır. Zamir-i şe’n ve kıssa sıradan olaylardan ziyadedikkat çekici, uyarıcı, önemli ve büyük hadiselerde kullanılır. Kur’ân-ı Kerîm’de zamir-i şe’nve kıssanın yer aldığı ayetler daha çok muhatapları uyarma, sakındırma, bir şeye teşvik etme,yanlış inançtan vazgeçirme, tehdit ve nasihat etme, dikkat çekme gibi anlamları ihtivaetmektedir. Bu zamirler kendilerine yüklenen manaları ifade ederken daha çok manayıkuvvetlendiren tekit edatları ile geldikleri görülür.Kur’ân-ı Kerîm Arapça olarak indirilmiş olsa da onun hidayeti bütün insanlığaşamildir. Arapça dışında başka dillerle konuşan insanların da Kur’ân-ı Kerîm’i okuyarakonun dünya ve ahiret mutluluğuna sevk eden ilahi hikmetlerini öğrenmeye hakları vardır. Buda ancak Kur’ân-ı Kerîm’in başka dillere çevirisiyle mümkündür. Meâl ve çeviri faaliyetleriyürütülürken Kur’ân-ı Kerîm’in ihtiva ettiği bu edebî üslûbu Türkçe’nin dil imkanlarıdâhilinde meâllere yansıtmak, Arapça bilmeyenlerin meâller vasıtasıyla Kur’ân-ı Kerîm’inihtiva ettiği manaları anlamalarına yardımcı olacaktır. Meâl çalışması yapanların zamir-i şe’nve zamir-i kıssa üslûbunu bütün yönleriyle hem gramer hem de belâgat açısından bilmelerive meâllere yansıtmaları Kur’ân-ı Kerîm’in îcâz ve i‘câzını anlamaya katkı sunacaktır. Buçalışmada seçtiğimiz bazı meâllerde, içinde zamir-i şe’n ve zamir-i kıssa bulunan sınırlısayıdaki ayetlerin çevirilerine baktığımız zaman çeviri yapanların genellikle bu zamirtürünün ifade ettiği manaları meâllere yansıtmada başarılı olduklarını, bazı çevirmenlerin debu konuda dikkatli olmadıkları görülmüştür. Muhatapların dikkatlerini çekmeye veuyarmaya yönelik kullanılan zamir-i şe’n ve kıssa üslubuna meâllerde hakkının verilmesiönemlidir. Bu manaların meâllere tam olarak yansıtılmaması önemli problemler arasında yeralmaktadır.
|
Kur’ân ve sünnetin, dinin iki temel kaynağı olduğu bilinmektedir. Bunlardan sünnetin gerekfiilî gerekse sözlü olarak günümüze ulaşmasını sağlayan en önemli nesil hiç şüphesiz sahâbenesli olmuştur. Başka bir deyişle sünnetin sözlü ve yazılı ifadesi olarak da ifade edilebilecekhadisler, ilk olarak sahâbe nesli tarafından nakledilmiş olmaktadır. Bu nedenle tarihi süreçiçerisinde özellikle hadis âlimleri, hadislerin naklini sağlayan bu nesli tanıtıcı çalışmalaryapmıştır. Ne var ki bu çalışmalarda kendisine yer verilen her bir sahâbîye ilişkin bilgininaynı miktarda olduğunu söylemek mümkün değildir. Birtakım sebeplerden ötürü bazılarıhakkında çokça malumat bulunurken bazıları hakkında çok az bilgiye rastlanmaktadır.Benzer şekilde bazı nedenlerden dolayı her sahâbînin rivayet ettiği hadis miktarı da aynıolmamıştır. Bazıları çok sayıda hadis rivayet etmişken geriye kalanlar ise ancak az sayıdahadis rivayet etmiştir. Bu çalışma, kendisiyle ilgili nispeten az bilgi bulunan Mâlik b.Huveyris’in hayatı, rivayetleri ve bunlardan namazla ilgili olanların dört mezhebin bazıgörüşlerine etkisi hakkındadır. Bu bağlamda çalışmanın birbiriyle ilişkili üç temel hedefibulunmaktadır. Bunlardan biri, Mâlik b. Huveyris’le ilgili dağınık halde bulunan bilgileriderleyip toplamaktır. İkincisi, hadis kaynaklarındaki rivayetlerini ortaya koymak ve onlarlailgili değerlendirme yapmaktır. Üçüncüsü de ilgili kaynaklarda tespit edilen namaza ilişkinhadislerinin dört mezhebin görüşlerine etkisini tespit etmektir. Böylece bu sahâbînin hayatıhakkındaki bilgileri derleyip toplamaya, Rasûlullah’la (s.a.v.) olan birliktelik miktar vevaktinin onun rivayet sayısına, hakkındaki bilginin miktarına ve ona ait rivayetlerinanlaşılmasına etkisi ortaya konulmaya gayret edilmiştir. Bu hedefler doğrultusunda önceliklebaşta sahâbe bilgisine has kılınanlar olmak üzere ricalle ilgili kaynaklara başvurulmuştur.Bunun yanı sıra hadis kaynaklarına da müracaat edilmiştir. Zira hadis kaynaklarındakirivayetler de onun hakkında bilgi içermektedir. Bu kaynaklardaki Mâlik b. Huveyris’e dairbilgilerden hareketle onun tam ismi, babasının kim olduğu, nesebi, kabilesi, Rasûlullah’a(s.a.v.) geliş vakti, kimlerle birlikte geldiği, onun (s.a.v.) yanındaki ikamet süresi, talebeleri vevefatı konuları işlenmiştir. Böylece bu sahâbî hakkında okuyucunun istifade edebileceği birbiyografi meydana getirilmiştir. Daha sonra, çok sayıda rivayeti olmadığı anlaşılan Mâlik b.Huveyris’in kaç rivayetinin bulunduğu, bu rivayetlerin hangi konularla ilgili olduğu veRasûlullah'la (s.a.v.) birliktelik miktar ve vaktinin rivayetlerinin sayısına etkisi tespitedilmeye çalışılmıştır. Muhtevaları ve bulundukları kaynaklar itibariyle ortak özellikleresahip oldukları gözlemlenen bu rivayetler, Kütüb-i Tisʿa’da olanlar ve diğer hadiskaynaklarında olanlar şeklinde iki gruba ayrılmıştır. Bunların Kütüb-i Tisʿa’da bulunupnamaz dışındaki konularla ilgili olanları hakkında sıhhat değerlendirmesi yapılmıştır. Birbütün olarak sıhhat problemi taşımadıkları tespit edilen namazla ilgili rivayetler demuhtevalarına göre tasnif edilerek tekrarsız sayıları tespit edilmiştir. Son olarak da diğerrivayetlerinin aksine namazla ilgili rivayetleri, iki amaç doğrultusunda ayrıca ele alınmıştır.Namazla ilgili bu rivayetlerin, dört fıkıh mezhebi tarafından hangi hükümlerde kullanıldığıirdelenmiştir. Bu bağlamda mezheplerin ortaya koyduğu hükümlerde hangi rivayetleri asıldelil olarak sunduğu, hangilerini başka sahâbîlerden gelen rivayetlere destekleyici mahiyettekullandıkları vurgulanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu sahâbînin Rasûlullah’la (s.a.v.) olanbirliktelik vakit ve miktarının, rivayetlerinin anlaşılmasına etkisinin olup olmadığı hususuaçıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Netice itibariyle sahâbe hakkındaki bilgilerin derleniptoplanmasının ve Rasûlullah'la (s.a.v.) geçirdikleri vakit ve miktarın bilinmesinin,naklettikleri hadislerin doğru anlaşılmasına katkıda bulunabileceği kanaati hasıl olmuştur.Bu anlamda dinin ikinci kaynağı konumundaki sünnetin günümüze ulaşmasını sağlayansahâbîlerle ilgili çalışmaların Hadis İlmi’ne katkı sağlayacağını söylemek mümkündür.
|
