• ÖZ

Sağlık insanların yaratılışından itibaren temel isteklerin başında gelmektedir. Bu sebeple insanlar tarih boyunca sağlık sorunlarının çözümü için arayış içinde olmuşlardır. Günümüz koşullarında hastalıklardaki, müşteri beklentilerindeki ve rekabetteki artışla beraber gelişen teknoloji sağlık hizmetlerine olan talebi arttırmıştır. Bütün bu gelişmeler sonucunda sağlık kurumlarının faaliyetlerini sürdürebilmeleri kaynaklarını etkin ve verimli kullanmalarına bağlı hale gelmiştir. Bu sebeple sağlık kurumları maliyetlerini doğru yansıtabilecek bir maliyet yöntemi arayışına girmişlerdir. 1980’lere kadar Geleneksel Maliyetleme yöntemleri sağlık kurumlarının ihtiyacını karşılamış fakat küreselleşme ve hizmet çeşitliliğinin etkisiyle 1980’lerden sonra Geleneksel Maliyetleme yöntemleri yetersiz kalmıştır. 1980’lerden 1990’lı yılların sonuna kadar Geleneksel Maliyetleme yöntemlerinin eksiklerini gidermek için faaliyetleri hedef alarak maliyetlere yükleyen Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (FTM) yöntemi kullanılmıştır. Günümüzde ise Faaliyet Tabanlı Maliyetleme yönteminin güncellenmesinin zorluğu, maliyetli olması ve en önemlisi de atıl kapasiteyi göz ardı etmesi nedeniyle sağlık kurumları, bu problemlere çözüm getiren Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (ZDFTM) yöntemini kullanmaya başlamıştır. Araştırmanın amacı, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Hastanesi Tıbbi Onkoloji Birimi’nde en çok tedavi uygulanan 4 kanser türünün bir kemoterapi işlemi başına maliyetini FTM, ZDFTM ve Geleneksel Maliyetleme yöntemleri kullanarak belirlemek elde edilen sonuçları hastane faturaları ve Medula geri ödemeleriyle karşılaştırmaktır. Araştırmada öncelikle kullanılan yöntemlerin özelliklerine ve uygulanabilirliğine ilişkin çalışmalar yapılmış ve Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Hastanesi Tıbbi Onkoloji Birimi’nin araştırmanın evrenini oluşturmasına karar verilmiştir. Araştırmanın örneklemini ise en sık karşılaşılan dört kanser türü oluşturmaktadır. Araştırmanın sonucunda, ilaç giderlerinin toplam giderlerin %64’ünü, işçilik giderlerinin ise %19’unu oluşturduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Tıbbi Onkoloji Birimi’ne özgü ilaç giderleri çıkarıldığında işçilik giderlerinin toplam giderlerin %60’ını oluşturduğu görülmektedir. En yüksek maliyet tutarlarına Geleneksel Maliyetleme yönteminde, en düşük maliyetleme tutarlarına ise Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme yönteminde ulaşılmıştır. ZDFTM yöntemi sonuçlarıyla hastane faturaları ve Medula geri ödemeleri karşılaştırıldığında, 4 kanser türüne ait hesaplanan maliyetlerin hepsinin hastane fatura sistemi ve Medula geri ödeme tutarlarından yüksek olduğu dikkat çekmektedir. ZDFTM yöntemi ile hastane fatura sistemi ve medula geri ödeme tutarlarının en yakın olduğu sonuç C34 akciğer kanserinde tespit edilmiştir. Hastane fatura tutarı 334,32 TL, Medula sistemi geri ödeme tutarı ise 510,48 TL ZDFTM yöntemi sonuçlarından düşük çıkmıştır. En uzak sonuç C18 kolon kanserinde tespit edilmiştir. Hastane fatura tutarı 4.509,88 TL, Medula sistemi geri ödeme tutarı ise 4.809,44 TL ZDFTM yöntemi sonuçlarından düşük çıkmıştır.

• ÖZ

Risk management has gained substantial attention for the health sector in recent years. Healthcare systems are forced to deal with risk assessment due to deadly accidents. Biochemistry department is one of the most critical units, in which occupational accidents should be controlled preventively. Thus, this paper aims at developing a risk assessment process to minimize the occupational accidents. Failure mode and effects analysis (FMEA) and 5x5 matrix (L Matrix) as most effective quantitative risk analysis methods, are developed for a biochemistry department of a hospital in Turkey to evaluate the risk types discussed in related works and discovered during this work. First, the decision makers’ risk evaluation based on historical data of accidents are adopted to risk management process. Then, with regard to scoring of risk factors such as occurrence, severity and detectability, risk priority numbers and classes are obtained and preventive measures for the high-risk failure modes are determined. Analytic Hierarchy Process (AHP) method has been applied for prioritizing these measures to reduce or eliminate these risk types. Considering the results obtained from the AHP method, a goal programming model is developed to minimize the risk prevention costs. Obtained results demonstrate the effectiveness of the proposed methods.

• ÖZ

Indicators of resources in a country’s healthcare system can be considered as important determinants of access to health. This study makes a comparison between Turkey and selected OECD countries in terms of the “availability” dimension, which is one of the physical dimensions of access to healthcare. For this purpose, ten indicators of health resources (number of physicians, nurses, midwives, pharmacists, dentists, physiotherapists, hospitals and hospital beds per one thousand people, the number of Computed Tomography (CT) and Magnetic Resonance Imaging (MRI) devices per one million people, and current health expenditures per capita (PPP,$) were used as measurement criteria. The study includes 29 OECD countries that shared data for 2018. For the countries that did not share data for 2018, data for the year of the last shared was used. The health statistics databases of OECD and the World Health Organization (WHO) were used to obtain data. The TOPSIS method, which is a multi-criteria decision-making method was used to analyze the data. According to the research findings, Japan (0.712) ranks first, and Turkey (0.084) ranks last among the 29 countries. Japan is followed by developed countries such as Germany (0.519) and United States (0.467). Compared to other countries of similar socio- economic status, Turkey has fewer resources per capita. As a result, comparisons with different countries are important in the health-related resource planning process.

• ÖZ

Sürdürülebilir kalkınma, şimdiki kuşakların ihtiyacını karşılarken, gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılayabilme becerilerini tehlikeye atmayan kalkınma şeklinde tanımlanmıştır. Dünyanın karşı karşıya olduğu çeşitli zorluklar, sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin benimsenmesini ve küresel çapta hareket edilmesini zorunlu kılmaktadır. Küresel ölçekteki çalışmaların birbiriyle ilişkili olarak ekonomik, sosyal/toplumsal ve çevresel şekilde üç temel alanda dengelemesi gerektiği anlamına gelmektedir. Çalışmanın amacı, sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile ortaya konulan sağlık ve sağlıkla ilgili hedef ve göstergelerin Türkiye’nin 2023 hedefleri ile karşılaştırılarak mevcut durumun ortaya konulması ve geleceğe yönelik değerlendirme yapılmasıdır. Bu kapsamda, amaca yönelik olarak doküman incelemesi yönteminden faydalanılmıştır. Çalışmanın kapsamını sürdürülebilir kalkınma hedefleri içinde yer alan ve Dünya Sağlık Örgütü’nün takip ettiği sağlıkla ilgili hedef ve göstergeler oluşturmaktadır. Çalışmanın sonucunda, Türkiye’nin sağlık alanındaki sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile uyumlu şekilde 2023 hedef, gösterge ve stratejilerini belirlediği görülmüştür. Belirlenen hedeflerin, sadece Sağlık Bakanlığı belgelerinde değil, aynı zamanda ilgili diğer kuruluşların belgelerinde de yer aldığı görülmüştür. Bunun yanında yıllık olarak yayımlanan sürdürülebilir kalkınma hedefleri indeks ve gösterge raporlarında Türkiye’nin genel olarak mevcut durumda bir yükseliş eğiliminde olduğu görülmüştür. Sürdürülebilir kalkınma hedefleri içindeki sağlık hedefi altında yer alan göstergelerin toplamındaki gerçekleşme oranı, 2020 yılında %84,4 ile Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedefleri arasında en fazla ilerleme gösterdiği üçüncü hedef olarak gerçekleşmiştir. Ancak Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ilişkin genel skorda OECD ülkeleri arasındaki yeri göz önüne alındığında geleceğe yönelik önemli gelişmeler sağlaması gerektiği görülmüştür.

• ÖZ

Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT)’ndeki gelişmelerin, hem ülkelerin gelişimi açısından hem de bireylerin yaşam seviyelerine sağladığı katkıdan dolayı önemi her geçen gün daha da artmaktadır. Ancak BİT’e erişim ve kullanım noktasında hem bireyler hem de ülkeler arasında eşitsizlikler yaşanmaktadır. Bu eşitsizlikler “Dijital Bölünme” kavramını ortaya çıkarmıştır. Dijital bölünme, teknolojik gelişmelerin hızla ilerlemesi ve aradaki eşitsizliğin artması ile ülkelerin ortak sorunu haline gelmeye başlamıştır. Bu bölünme birçok alanda olduğu gibi sağlık hizmetlerine erişim noktasında da kendini göstermektedir. Bu çalışmada dijital sağlık hizmetlerine ilişkin bilgi ve kullanım düzeyinde dijital bölünmenin yaşanıp yaşanmadığını bulmak ve dijital bölünme söz konusu ise hangi sosyo-demografik değişkenlerin belirleyici olduğunu tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaçla Antalya, Isparta ve Burdur illerinde yaşayan toplamda 450 kişiye ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak literatür taraması yapılarak araştırmacı tarafından geliştirilen, dijital sağlık hizmetlerini hangi düzeyde bildikleri ve kullandıklarını analiz edebilmek için “Dijital Sağlık Uygulamaları” anketi kullanılmıştır. Anket kullanım ve bilgi düzeylerini değerlendiren 10 sorudan oluşmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, sosyo- demografik değişkenlerden yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum ve internet kullanımının birçok dijital sağlık uygulamaları (DSU) bilgi ve kullanım düzeyinde belirleyici olduğu bulunmuştur. Bu da sağlıkta dijital bölünmenin yaşandığını ve sağlıktaki bu bölünmenin genel dijital bölünmeden bağımsız olmadığını göstermektedir.