Kudüs’te 1155 yılında Karmel Dağı’nda Hristiyan hacılar ve Haçlı askerleri tarafından kurulanKarmelit tarikatı, kökenlerini Peygamber İlyas ve Elyesa’ya dayandırarak 13. yüzyıla kadar kuruldukları coğrafyada, daha sonra ise Avrupa ve Amerika kıtasında faaliyette bulunmuşlardır.Katolik Hristiyan mezhebi içerisinde oldukça önemli bir tarikat olan Karmelitler, dünyalık nimetlerden kendilerini uzak tutmayı, insanlığa hizmet etmeyi ve günahlarından dolayı kendi nefislerine ceza vermeyi tarikatlarının genel kuralları olarak kabul etmişlerdir. Ancak bu kadarhümanist görünen bu tarikatın Müslümanlar için aynı duyguyu besleyip beslemediği merak konusu olmuştur. Nitekim kuruldukları yer ve zamana bakıldığında dönemlerinin İslam dünyasında ağır tahribatlara sebep olan Haçlı Savaşları dönemi olduğu görülmektedir. Kudüs merkezlibu tarikat, zamanla Avrupa ülkeleri arasında da yayılma fırsatı bulmuş ve kuruluş yıllarındakigibi Müslümanlara karşı Hristiyanları koruma amaçlı çalışmıştır. Avrupa ülkelerinden biri olanAvusturya’da da bu tarikat oldukça etkin olmuş ve II. Viyana Kuşatması sırasında Türklere karşı yapılan mücadele içinde yer almışlardır.Bu çalışmada Karmelit tarikatının ortaya çıkışı, misyonları, Avrupa’ya yayılma nedenleri ve özellikle Avusturya’daki faaliyetleri üzerinde durulmuş, sonrasında da 1622 yılından 1780’li yıllarakadar olan zaman diliminde Avusturya’da yaşadığı sorunlar, gördüğü yardımlar ve Hristiyanlıkadına yaptığı hizmetler detaylandırılmıştır. Çalışmada genellikle 18. ve 19. yüzyıla ait Almancaeserler kullanılmış ve eserlerde aktarılan bilgiler dönemin gazete haberleri ve Karmelitleringüncel medya organlarındaki bilgiler ile desteklenmiştir.
|
Klasik Türk edebiyatı sanatçıları, matematikle dil estetiğini birleştirerek bir olayın veya durumunzamanını göstermek için tarih düşürme sanatına başvurmuşlardır. Tarih düşürme sanatı ebcedhesabına dayanır. Klasik Türk şairi doğum, ölüm, evlenme, sünnet, mansıb ve tayin durumları,zaferler, fetihler, mimarî yapıların tamiri veya inşası başta olmak üzere akla gelebilecek hemenhemen her konuda bu sanata başvurmuştur. 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında yaşayan,kaynaklarda kendisine dair herhangi bir bilgiye rastlanmayan Bursalı İbrahim Râzî, Divan’ında51 tarih manzumesine yer vererek bu türdeki maharetini bizlere göstermiştir. 1202-1249(1787/1788-1833/1834) tarihleri arasında 46-47 yıllık bir zaman diliminin şahitliğini yansıtanbu tarih manzumeleri, taşıdığı estetik ve edebî değerinin yanı sıra dönemin sosyal, siyasî, tarihîve mimarî görünümünü yansıtması açısından da önemlidir. Bu çalışmada Bursalı İbrahim RâzîDivanı’ndaki tarih manzumeleri biçim, muhteva ve yöntem gibi farklı açılardan ele alınıp değerlendirilmeye çalışılacak, ortaya konulan görüşler tablolar ve sayısal veriler yardımıyla somut birşekilde gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.
|
Türkler arasında en yaygın tarikatlardan biri olan Halvetiyye, nefsin kötülükten ve günahtanarındırılmasını esas almaktadır. Bunun için de etvâr-ı seb’a denilen metot kullanılmaktadır.Özellikle Halvetî tarikatına mensup çoğu mutasavvıf nefsin yedi mertebesine işaret eden buyedi tavır üzerine pek çok eser kaleme almıştır. Bu tarikatın önemli isimlerinden olan Cemâl-iHalvetî’nin de konuyla ilgili birkaç risâlesi olduğu bilinmektedir. Ayrıca son dönemde yayımlanmış olan Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisinde de bu konuyu ele aldığı tespit edilmiştir.Esrâr-ı Garîbe klasik mesnevi tertibine uygun olarak yazılmıştır. Tevhidle başlayan eser sırasıyla Hz. Peygamber (sav), Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hüseyin içinyazılan na’tlerle devam etmektedir. Ardından eseri kaleme alma sebebinden bahseden şairÂgâz-ı Kitâb başlığıyla asıl konuya geçmiştir. Bu bölümde önce tasavvufî olarak kalbin yedi tavrına sonra her tavrın arkasından o tavırla ilgili bir hikâyeye yer vermiştir. Bölümün sonuna doğru kalplerin tavırlarının temsillerini tek tek ele almış, yedi peygamberi yedi tavrın temsili olarakbelirlemiştir. Şair her tavrı Kur’an’dan ayetlerle de desteklemiştir.Bu çalışmada Cemâl-i Halvetî’nin Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisi Halvetiyye’deki etvâr-ı seb’ayazma geleneği açısından değerlendirilmiş ve bu gelenek içerisindeki önemi ortaya konulmuştur.
|
İlk dönem Abbâsî tarihine dair tartışma konularından birisi, dönemin siyasî hadiselerinde mevâlînin rolüdür. Özellikle Sâsânî-Fars tesirinin askerî, siyasî ve kültürel alanlarda damgasını vurması, bu tartışmaların başlamasında etkili olmuştur. Böylece, dönemin birçok hadisesi benzer bir bakış açısıyla değerlendirilmiş, bu hadiselere ismi karışan bazı şahsiyetler hem klasik tarihçiler hem de günümüz araştırmacıları tarafından birtakım ithamlara maruz kalmışlardır. Bu şahsiyetlerden biri de, Abbâsî ailesi içerisinde ilk iktidar kavgası olan Emîn ile Me’mûn arasındaki mücadelede aktif rol alan Emîn’in hacibi ve veziri Fazl b. Rebîʿdir. Çalışma kapsamında, Abbâsîlerin önde gelen devlet adamlarından olan Fazl b. Rebîʿin hayatı, döneminde meydana gelen belli başlı olaylardaki rolü ve izlenen siyasete etkisi ortaya konmaya ve hakkındaki iddialar cevaplanmaya çalışılmıştır.
|
Arap romanında olgunlaşma döneminin usta yazarlarından Abdülhamîd Cûde es-Sehhâr (ö. 1974), kaleme aldığı romanlarının kurgusunda, benimsediği dini inancın ilkelerini ana temanın perde arkasına özümsetmekte başarılı bir romancıdır. Telif ettiği romanları başta anavatanı Mısır olmak üzere tüm Arap dünyasında ilgiye mazhar olmuş ve bir kısmı da sinemaya aktarıl-mıştır. Aynı zamanda Hz. Peygamber (a.s.m.) dönemine dair kaleme aldığı “siyer” konulu kitap-larına gösterilen ilgi ülke sınırlarını da aşmış ve eserleri Türkçe de dâhil diğer dillere tercüme edilmiştir. es-Sehhâr’ın dini irşat ve vaaz misyonu ile sosyal eleştirel yönü kurguya dayalı bazı eserlerinde doğal olarak insicam halindedir. es-Sehhâr’ın bu iki kutuplu yönünün öne çıktığı bir romanı “ve Kâne mesâ”dır. Yazar bu romanında Suudi Arabistan’a bakanlık danışmanı olarak ailesiyle birlikte çalışmaya giden Mısırlı bir akademisyeninin başından geçenleri romantik ve eleştirel bir üslupla anlatmaktadır. Olaylar, kahramanın çocukluğundan itibaren başından ge-çen “tesadüf”lerin en sonunda onu perde arkasında hâkim bir “kader”in cilvesine doğru sürük-lediği düşüncesini uyandıracak şekilde kurgulanmıştır. Giriş kısmında ülkemiz akademisinde pek tanınmayan yazarın hayatı ve romancılığına dair bilgi verilecektir. Sonrasında ise söz ko-nusu romanın içeriğindeki “kader” tezinin estetik sunumu rencide etmeden kurguya sindirilme yöntemi ve Suudi toplumuna yönelik sosyal eleştirisi incelenecektir.
|
Sosyo-politik tarihi çalkantılarla dolu olan Ortadoğu, 2010 yılında buna bir yenisini eklemiştir.Arap Baharı olarak ifade edilen bu yeni sosyo-politik hareket, Tunus’ta ortaya çıktıktan kısa birsüre sonra birçok Ortadoğu ülkesine hızlı bir şekilde yayılmıştır. Yayıldığı ülkelerde yönetim vehalkı sert bir şekilde karşı karşıya getiren bu hareket, pek çok ülkede baharın yerine etkisi halahissedilen şiddetli bir kışın yaşanmasına yol açmıştır. Nitekim bu anlamdaki en şiddetli kışınyaşandığı Suriye’de meydana gelen iç savaşta ülke bütün kaynaklarıyla yerle bir olmuş, yüzbinlerce insanı ölmüş, milyonlarcası yaralanmış ve on milyonlarcası da iç ve dış göçle yerindenolmuştur. Dış göçle yerinden olan altı buçuk milyon Suriyelinin yarıdan fazlası kendilerine kucak açan Türkiye’ye sığınmıştır. Bir bölümü geçici barınma merkezlerinde çoğunluğu da şehirmerkezlerinde kalan Suriyeli sığınmacılarla ilgili siyasi, sosyal, ekonomik ve güvenlik alanlarınailişkin araştırma kuruluşları tarafından çok sayıda bilimsel çalışma yapılmıştır. Alanında öncübir niteliğe sahip bu makaleyle haklarında edebî anlamda herhangi bir çalışma yapılmamışolan Suriyeli sığınmacıların Türk ve Arap romanlarındaki yansımaları irdelenmiştir. Bu kapsamda nasıl bir hayat yaşadıkları, ekonomik geçimlerini ne şekilde sağladıkları, Türklerle nasıl birsosyal ilişki geliştirdikleri ve toplumsal kurallara ne ölçüde uydukları gibi sorulara yanıt aranmıştır. Ulaşılan sonuçlarla kendileriyle ilgili kamuoyunda bilinen kimi yanlış bilgilere karşı doğrubilgiler verilmeye çalışılmıştır.
|
Bu çalışmada, Bingöl Solhan ilçesine bağlı Arakonak beldesi ve Hazerşah Köyü dokumalarından el yapımı seccâdeler işlenecektir. Solhan bölgesi el sanatları açısından zengin bir ürünyelpazesine sahiptir. Yaptığımız saha araştırmaları sayesinde özellikle 20. yüzyılın başları veortalarından kalma el yapımı seccâdelerin varlığı tespit edilmiştir. Çalışma süresince elde ettiğimiz verilerden yola çıkarak Arakonak ve Hazerşah’ta el yapımı dokuma ürünlerinin geçmişini,yapılan işlemlerin süreçlerini ve kullanılan motiflerin anlam ve sembollerini ortaya çıkarmayaçalışacağız. Söz konusu bölgede daha önce de yaptığımız araştırmalardan elde ettiğimiz sonuçlara göre, bölgede dokuma kültürünün çok eskilere dayandığı saptanmıştır. 20. yüzyılın ortalarından itibaren bu dokuma ürünlerini yapan kişilerden elde edilen verilerden anlaşıldığıkadarıyla, bölgedeki dokuma kültürü birkaç kuşaktır devam etmektedir. Bu sanatsal etkinliğinetkileşim ağı ve kültürel alt yapısı, yazılı veri eksikliğinden dolayı ortaya çıkarılması zor alanlardan birini oluşturmaktadır. Ancak yapılan motiflerin kültür dünyamızdaki diğer bölgelerle karşılaştırılmaları ve kullanılan bazı terimler bizleri daha niteliksel verilere götürmektedir. Bu nedenle çalışmanın saha ve tespit çalışmalarının yanında yakın kültürel bölgeler ile özellikle de Anadolu’da yapılan benzer sanat eserleri ile karşılaştırmaları; etkileşim, benzerliklerin ortaya konulması böylelikle bölgenin kültürel altyapısının kökenlerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Günümüzde artık yapılmayan halı, seccade ve kilimlerin Anadolu insanının kültürünü ortaya koyması bakımından kayıt altına alınması ve nitelikli bilimsel çalışmalara konu olması mutlaka gerekmektedir. Bu kapsamda çalışmada bölgede tespit edilen 11 adet el dokuma seccadesi tanıtılacak ve bu seccadelerin motif, şekil benzerliklerinin etkileşimleri değerlendirilecektir.
|
Sanat bireylerin duygu ve düşüncelerini estetik yollarla dışavurumudur. Her toplumun kültürü,inançları, yaşama biçimleri dolayısıyla sanat anlayışının da kendine özgü bir karakteri vardır.Bu araştırmada birey ve toplum açısından sanat eğitiminin geleneksel sanatlar merkezindenasıl gerçekleştiğini vurgulamak amaçlanmıştır. Geleneksel sanatlarımızın eğitimi sürecindeizlenen kaideler, hoca-öğrenci ilişkisi şeklinde devam eder. Hoca ve öğrenci arasında eğitimsürecinde uyulan belirli kuralların yanı sıra hocaya duyulan hürmet ve saygı neticesinde ortayaçıkan manevi bir bağ bulunmaktadır. Eğitim-öğretim sürecinde hoca-öğrenci münasebetleri,izlenen yol, metod ve teknikler, çalışmamızın temelini oluşturmaktadır. Hoca- öğrenci arasındaki eğitim metodunun tarihi süreçte var olan tüm sanat ve toplum teşkilatlarındaki durumu,bu düzenin sanat eğitimi açısından önemini ve devamlılığını vurgular. Geleneksel sanatlardavar olan bu eğitim sürecinin sonunda hocanın öğrencisine diploma niteliğinde verdiği icazet desanat eğitiminin devamlılığı ve aktarımı konusunda bir belge niteliği taşımaktadır. Bu açıdandeğerlendirildiğinde geleneksel sanatlarımızda var olan eğitim modeli ve tarihi, uzun yıllar devamlılığını sürdürmüş, kendine has usul ve yöntemleriyle standart bir eğitim sisteminden farklıolarak gelişmiştir.
|
Aslen Yemenli olan ve mükâtebe yolu ile özgürlüğüne kavuşan Hâtıb b. Ebû Beltea, Cahiliye Dönemi’nde şairliği ve süvariliği ile meşhurdur. Hicretten önce Müslüman olmuş, Habeşistan’a hicret etmeyerek Hz. Peygamber’in yanında kalmayı tercih etmiştir. Hicret için izin verilmesinin ardından Medine’ye hicret etmiş ve vefatına kadar Hz. Peygamber’in yanından ayrılmamıştır. Hâtıb b. Ebû Beltea’yı diğerlerinden farklı kılan ise onun Mekke’nin fethi için sefere çıkılmadan önce yapmış olduğu hatadır. O, Mekke ileri gelenlerine bir mektup göndermiş ve Hz. Peygam-ber tarafından özellikle gizli tutulmasına rağmen durumu haber vermek istemiştir. Bu nedenle de ihanet ile suçlanmıştır. Bu olay İslam tarihinde birçok tartışmaya neden olacak olan Bedir ashabının affedilmesi ile ilgili hadiseye de konu olmuştur. Yine aynı olay nedeni ile Mümtehine Suresi’nin ilk ayetleri nazil olmuştur. Hâtıb b. Ebû Beltea’yı farklı kılan ikinci olay ise Hz. Pey-gamber’in İslam’a davet içeren mektubunu Mısır Mukavkıs’ına götürmesidir. Burada Mukavkıs karşısında Hz. Peygamber’i ve İslam’ı en güzel şekilde savunmuştur. Bu çalışmamızda birçok tartışmanın merkezinde kalmış olan Hâtıb b. Ebû Beltea’nın hayatı, askerî ve siyasî faaliyetleri üzerinde duracak ve ona yöneltilen ithamları irdeleyeceğiz.
|
Mevlânâ Celaleddin Rumî ile oğlu Sultan Veled’in sandukalarının bulunduğu Kubbe-i Hadrâ namıyla maruf Türbe yapısının 1274 yılında mimar Tebrizli Bedrettin tarafından inşa edildiği bilinmektedirTürbenin inşasında Alâmeddin Kayser’n maddi ve manevi desteklerinin bulunduğu bilinmekle birlikte günümüzdeki mevcut yapının o dönemde inşa edilen ilk kubbe olup olmadığı, daha sonraki dönemlerde değişikliğe uğradığı hakkında farklı bilgiler nakledilmiş olmakla birlikte bugün için kesin bir bilgiye sahip değiliz.Yeşil kubbenin iç mekânında yer alan kalem işi tezyinatın Sultan II. Bayezid döneminde yapılmış olduğunu, Kalem işi tezyinatı yapan sanatçının da Halepli Mevlevi Mehmet oğlu Abdurrahman olduğu güney cephenin duvar yüzeyinde yer alan kitabelerden anlaşılmaktadır. Kitabede tarih bulunmamakla birlikte II. Bayezid’in saltanat dönemi 1481 -1512 yılları arası olduğu dikkate alındığında tezyinatın da bu zaman diliminin herhangi bir noktasında yapılmış olduğu düşünülmektedir. 2019 yılında tamamlanan restorasyon sonucunda ortaya çıkan ve söz konusu devrin özgün tezyinat özelliklerini taşıyan nakışlar, Kubbe-i Hadrâ’nın beş yüz yıllık bir süreçte yapısal ve sanatsal değişikliğe uğramadığını göstermektedir.
|
