Mahmut Sami ÖZTÜRK
Mahmut Sami ÖZTÜRK
Eyüp Sabri Hayırlıoğlu, Türkiye Cumhuriyeti’nin 4. Diyanet İşleri Başkanıdır. (17.04.1951-10.06.1960 tarihleri arası) Onun başkanlık süresi, Demokrat Parti’nin iktidarda olduğu dö-nemlere denk gelmektedir. Hayırlıoğlu, başkanlığı döneminde görev alanına giren bazı konu-larda basın mensuplarıyla tartışmalar yaşamıştır. Hayırlıoğlu’nun basınla yaşadığı polemik ko-nularından birisi de Latince Kur’an meselesidir. Hayırlıoğlu, kendisine sorulan bir soruya ceva-ben Kur’an’ın Latin harfleriyle yazılmasına cevaz vermeyince, bazı basın organları ve dernekle-rin hedefi olmuştur. Bilim adamları, dernekler, basın organları ve halk olaya müdahil olmuş, tartışmalar uzun süre devam etmiştir. Latince Kur’an’a taraftar olanlar, Latince Kur’an’ın bir ihtiyaç olduğunu, Atatürk inkılaplarının Latince Kur’an’ı gerektirdiğini, transkripsiyon alfabesi-nin Latince Kur’an için yeterli olduğunu ileri sürmüşlerdir. Hayırlıoğlu ve ona destek çıkanlar ise Latince Kur’an isteyenlerin bu taleplerinde samimi olmadığını, transkripsiyon alfabesinin çözüm için yeterli olmayacağını, Kur'an-ı Kerim’in resm-i hattını değiştirmenin caiz olmadığını iddia etmişlerdir. Hayırlıoğlu, siyasi iradenin de desteği ile kararında geri adım atmamış, emekli oluncaya kadar Latince Kur’an konusuna geçit vermemiştir.
|
Sümeyra OCAK, Aziz DOĞANAY
Sümeyra OCAK, Aziz DOĞANAY
İslamiyet’in yaygın olduğu coğrafyaya bakıldığında mimarînin bölgelere göre farklı özellikler gösterdiği görülür. Çünkü bir mimarî eser bulunduğu yerin coğrafî ve iklim özellikleri, tarihçesi, eseri inşa eden toplumun inanç kaideleri, kültürü, gelenek ve görenekleri ile sosyal hayatların-dan izler taşır. Mesela 16. yüzyılda Osmanlı döneminde yapılan bir câmi ile İran’da Safevîler tarafından yapılan bir câmi ya da Kuzey Afrika’da Fas’ta Sâ’dîler döneminde yapılan bir câmi mimarî olarak birçok farklılık gösterir. Hepsi câmi olmasına ve aynı zaman diliminde inşa edil-melerine rağmen yukarıda değindiğimiz farklılıklar sebebiyle o coğrafyaya has özelliklerle bi-çimlenir.
Hazreti Peygamber (s.a.s)’in vefatından sonra çeşitli sebeplerle ortaya çıkan mezhepler de mimarîyi etkileyen bir başka husustur. Bu araştırmamızda Fas coğrafyasını esas alarak bölge-de yaygın olan mezhebin câmi mimarîsi üzerine etkilerini örneklerle
|
Bahattin YAMAN, Çiğdem ÖNKOL ERTUNÇ
Bahattin YAMAN, Çiğdem ÖNKOL ERTUNÇ
Anadolu Selçukluları, Bizans, İran ve Arap uluslarının sanat anlayışları ile birlikte kendilerinin-kini birleştirerek ortaya zengin ve kollektif bir bezeme sanatı ortaya koymuşlardır. XI. yüzyıl or-talarından XIII. yüzyıl sonuna kadar süren bu kollektif üslup devresi, toplumun sanat anlayışın-da da kendisini belli eder. Bu ortak etkileşim sürecinde Anadolu’da Anadolu Selçuklu medeni-yeti çok sayıdaki mimari yapısı ve bezeme unsurları ile varlığını günümüzde de sürdürmektedir-ler. XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu dönemi mimari kompozisyonlarda genel olarak müstakil ya da birbirinin devamı şeklinde olan tezyinat unsurları kullanılmıştır. Bu tezyini unsurlardan olan gülbezek, madalyon (rozet) ve kabaralar form ve barındırdıkları sembolik anlamlar bakımından oldukça önemlidirler. Çoğunlukla dairesel formda oluşmuş madalyon ve kabaralar genel kom-pozisyon içinde bağımsız tezyini unsurlar olarak göze çarpmaktadır. XIII. yüzyıl Anadolu Selçuk-lu dönemi mimari yapıların farklı unsurlarında kullanılsalar da, en yoğun görüldükleri yer taç-kapılardır. Dönemin genel süsleme özelliklerini yansıtan madalyon ve kabaralar çoğunlukla rumi motifi ve geometrik desenler ile bezenmiş olsalarda az sayıda örnekte figürlü ve yazılı ola-rak bezenmiş biçimde karşımıza çıkmaktadırlar.
|
İlker Mete MİMİROĞLU
İlker Mete MİMİROĞLU
Muğla ilinin Datça ilçesi sınırları içerisinde yer alan eser, antik dönemden itibaren zengin kül-tür varlıklarına ev sahipliği yapan Datça Yarımadası´ndaki Osmanlı dönemine ait tek kilisedir. Osmanlı devletinde 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması ile başlayan azınlıklara yeniden kilise inşa etme izni sonrasında gelişen süreçte, Anadolu’da Hıristiyan azınlıkların yaşadığı böl-gelerde yoğun imar faaliyetleri gerçekleşmiştir. Osmanlı padişahlarının himayesinde gerçekle-şen bu faaliyetlerde birçok eski yapı ya tamir edilmiş ya da yeni kiliseler inşa edilmiştir. Bu kapsamda inşa edilen yapılardan Anadolu’nun en güney batı noktasında yer alan, Datça Yarı-madası´ndaki tek Osmanlı dönemi kilisesi olan Datça Hızırşah Kilisesi çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Ortaçağ’a ait bir kilise kalıntısı üzerine inşa edildiği düşünülen yapı, doğu-batı doğrultusunda tek nefli dikdörtgen planlıdır. Doğu cephesine eklenmiş içten yarım daire, dış-tan ise yedi cepheli bir apsisi bulunan eserin bir kitabesi bulunmamakla birlikte, son yıllarda gerçekleştirilen restorasyon çalışmalarında naos duvarında ortaya çıkarılan 1890 tarihinin in-şa tarihi olabileceği düşünülmektedir. Kuzey girişin sövesindeki taş süsleme, naos içerisinde yer alan duvar paye başlıkları ve naos duvarlarındaki silmelerde bulunan stuko süslemeler ile naosun beşik tonoz örtüsünde yer alan kalem işi süslemeler, yapının süsleme programını oluş-turmaktadır. 2015-2017 yılları arasında gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları ile bugünkü halini alan yapı, günümüzde Hızırşah Kültür Evi olarak hizmet görmektedir. Bu çalışmada Dat-ça Hızırşah Kilisesi’nin mimari ve süsleme özellikleri ayrıntılı bir şekilde tanımlanarak; Osmanlı dönemi Anadolu kilise mimarisi içerisindeki yeri, benzer örnekler eşliğinde değerlendirilecektir.
|
Hatice Betül TOPRAK
Hatice Betül TOPRAK
Usûl, müziğin iki temel unsurundan (ses, ritm) biridir. Köklü geçmişi ile Türk müziği icrası ve eğitiminde önemli bir yere sahip olmuştur. Notanın mûsikî dünyasına girmesi ile birlikte usûl uygulamalı eğitim sistemi olan Meşkin kullanımı giderek azalmış ve Türk müziği eserleri batı nota sistemi esas alınarak notaya alınan nüshalardan icra edilir olmuştur. Cumhuriyet döne-minde yapılmış olan derleme çalışmalarında, türkülerin notaya alınması da aynı bakış açısı ile olmuştur. Türkülerin Türk müziği usûl kuramından uzak bir tutum ile kendi gereklerince irde-lenmemesi; türkülerde usûl tespitlerinin yanlış yapılmasına, türkülerin; okunması zor ve yöre, tür, tavır vb. açıları yansıtmaktan yetersiz bir şekilde notaya alınmasına sebebiyet vermiştir. Araştırmamıza konu olan Aksak usûlündeki türkülerin mevcut notalar ile icra edilemediği ve bu notaların THM eğitiminde kullanılamadığı görülmektedir. Dolayısıyla bu konunun çözüme ka-vuşturulması, mevcut âsarın doğru intikal edebilmesi için önemlidir. Bu araştırmada, TRT THM repertuvarındaki 9 zamanlı ölçülmüş türküler, Aksak usûlüne göre irdelenmiştir ve Aksak usûlündeki türkülerin öğretimine yönelik bir öğretim modeli önerilmiştir.
|
İsmail Hakkî Bursevî’nin Es’ile-i Şeyh Mısrî’ye Ecvibe-i İsmâil Hakkî isimli eseri, Niyâzî-i
Mısrî’nin sorduğu tasavvufî suallere İsmail Hakkî Bursevî’nin verdiği cevaplardan oluşmaktadır. Bu eserde İsmail Hakkî Bursevî, Niyâzî-i Mısrî'nin manzum olarak sorduğu sualleri mensur
olarak cevaplamıştır. Niyâzî-i Mısrî tasavvufun, bilhassa da vahdet-i vücûdun girift konularını
remizli bir şekilde ele almış ve bunların izahını istemiştir.
Niyâzî-i Mısrî, es’ilesine “Müşkilüm var size ey Hak dostları eylen reşâd” mısraıyla baş-lamış ve
kendisini bu müşkül durumdan kurtaracaklara hayır duada bulunmuştur. Daha sonra müşkül
olarak ifade ettiği sorularına başlamıştır. Bu sorularda kesret ile vahdetin ve kesret içerisindeki vahdetin mahiyetinin ne olduğundan; halkın sınıfları ve bu sınıfların sahip olduğu vasıflardan; Hakk’ın iradesi karşısında nefis ve şeytanın vazife ve vaziyetlerinden; dünya, uk-bâ
ve haşır ve neşrin ne manaya geldiğinden; cennet, cehennem ve berzahın ne olduğundan; kahır ve lütfun illetlerinin bir olmasının ne demek olduğundan; rahatın mihnet ve mihnetin rahatlık olup temeldeki aynılığından; Hakk’ın kula ve kulun Hakk’a olan yakınlığından; kime kul kime
Allah dendiğinden; “Men aref” ve “Mâ rameyte iz rameyte” remiz ve ibarelerinin aralarındaki
tefavütten; Hakk’ı anladığı vakit zahidin sahip olduğunu iddia ettiği o zühdünün neden durgunluğa uğradığından bahsedilmiştir.
Çalışmamızda önce es’ile ve ecvibe kavramları üzerinde durulmuş ve bu kavramlar et-rafında
oluşmuş tür ve eser özelliklerinden bahsedilmiştir. Bu çerçevede dinî-tasavvufî edebi türler
arasında Es’ile-i Şeyh Mısrî'ye Ecvibe-i İsmâil Hakkî eserinin yeri ortaya konmaya çalı-şılmış ve
eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.
|
Çin’in İslam ve Müslümanlarla ilişkisi her zaman merak ve tartışma konusudur. Genel olarak
söz konusu ilişkinin düşmanca nitelik taşıdığı kabul edilir. Acaba bu bir olgu mu algı mıdır? Bunun cevabı İslâm’ın yayılış tarihine yeni boyutlar getireceği gibi geçmişten günümüze Çin-İslam
ilişkilerine de ışık tutacaktır. Bu bağlamda Çinli amiral Zheng He’nin faaliyetleri ilgi çekicidir.
Zheng He Ming hanedanlığı döneminde (1368-1644) Müslüman bir ailede dünyaya geldi.
Yongle imparatoru tarafından donanmaya amiral olarak atandı. 1405-1433 yılları arasında
Hint Okyanusu’ndan Afrika sahiline kadar filosuyla yedi kez seyahat düzenledi, 36 yeri ziyaret
etti. Onun mesela Endonezya’ya olan seferinde önceliği ticaretten çok elçi gibi barış ve Ming
İmparatorluğu’nun hakimiyeti ve gücünü anlatmaktı. Zheng He’nin yolculuklarına ilişkin Ming
tarihi kayıtları ve diğerlerince yazılanlar güvenilir kaynaklardır. Ancak literatürde İslam’ı Güney
Asya’da yaymadaki rolüne ilişkin bilgi yok denecek kadar azdır. Bununla beraber yerel tarih ve
sözlü tarihte bu konuda birçok rivayet ve menkıbe bulunmaktadır. Zheng He ve yardımcıları
başlangıçta İslamiyeti Java’daki Çin topluluğuna yaymışlardı. Daha sonra bu Çin kökenli Müslümanlar İslam’ın Java ve Güney Asya’da yayılmasında büyük roller oynadılar. Bu makale söz
konusu bu olguya ışık tutmayı amaçlayan bir çalışmadır.
|
|
|
Emeviler, Bizans’ın güneydeki önemli üs merkezi olan Suriye bölgesinde kurulmuştur. Bu bölgenin nüfusu, çoğunlukla Bizans’ın bakiyesi olan Rumlardan ve Hristiyan Araplardan oluşmaktaydı. Muaviye tarafından Şam merkezli olarak kurulan Emeviler Devleti de bölgedeki yetişmiş,
tecrübeli bürokratlardan yararlanma yoluna gitmiştir. Böyle bir uygulama, devraldıkları bu toprakların yönetiminde sürekliliği sağlamasında Emevilere destek olmuştur. Müslümanlar aynı
siyaseti Irak-İran ve Mısır’da da uygulamışlardır. Sonuçta İslam tarihinde yaklaşık 90 yıl süren
Emeviler dönemi, gayrimüslimler açısından oldukça rahat bir dönem olmuştur. Bu durum, kısmen İslam’ın gayrimüslimlere tanıdığı haklardan, daha çok da Emevilerin devlet yapısından
kaynaklanmıştır.
Hz. Muhammed (sav) hayattayken başlayan ve Hulefa-yi Râşidîn tarafından devam ettirilen fetih hareketleri, Emeviler döneminde de hızla sürdürülmüştür. Bu dönemde çok geniş topraklar
Emevilerin hâkimiyetine girmişti. Bizans ve Sasani gibi iki önemli köklü medeniyetten Müslümanların hâkimiyetine geçen devasa toprakların en az sorunla idare edilmesi için daha önce
işleri yürüten kişilerden yardım almak mantıklı bir uygulama olarak kabul edilebilir. Müslümanlar da özellikle vergi toplama ve toplanan vergilerin divan kayıtlarına geçirilmesi gibi resmî görevlerde tecrübeli, işi bilen gayrimüslimlerden istifade etmişlerdir.
Bu çalışmada Emeviler döneminde ağırlıklı olarak divanlarda kâtip olarak istihdam edilen ve
halifelere özel doktorluk görevinde bulunan gayrimüslimler ele alınacaktır. Bunun yanında, bu
dönemde farklı işlerde ve alanlarda hizmet vermiş olan gayrimüslimler hakkında da örnekler
verilecektir
|
İslâm tarihi boyunca çeşitli devletlerde hem resmî hem de halk merasimleriyle icrâ edilen mevlid-i nebî, toplumun kaynaşmasına, yönetimle buluşmasına, merasim dolayısıyla yazılan ve
okunan mevlidiyyât kasidelerinden nasiplenmelerine kapı aralayacaktır. Bu çalışmaya konu
olan kutlamalar ise Hz. Muhammed’in vefatından sonraki yıllarda medhiyelerle ifade edilen
sevginin kutlamalara dönüşmüş hali olarak Hz. Muhammed’in doğumunun çeşitli semboller,
kaside ve dualarla ifade edildiği mevlid kutlamalarıdır. Bağdat’tan Mağrib ve Endülüs’e taşınan bu merasimler Mağrib topraklarında siyasî, tasavvufî, edebî olarak geleneksel bir hal almıştır. Çalışmanın özel konusu ise Mağrib’in ikinci Endülüs olmasını engelleyen ve 986/1578
yılında Portekizliler’le yapılan Vadilmehazin/Kasrülkebir savaşı sonrası, Sa’dî şeriflerinin bir
nişanesi olsun diye sultan Ahmed el-Mansûr’un yaptırdığı Kasrülbedî’de 999/1591 yılında kutlanan mevlid-i nebî merasimidir. Bu merasim yapılan mekânın ihtişamı, hazırlanan yiyecek ve
hediyelerin bolluğu, okunan kasidelerin çokluğu dolayısıyla dönemin İslâm devletlerinin bu konuya verdikleri özel önemi göstermesi açısından da önemlidir. Sadece siyasî yahut edebî özellikleri değil aynı zamanda İslâm’ın doğduğu topraklardan epey uzakta olan bu bölgede Hz. Muhammed’e özlemin de ifadesi olması bakımından tarihteki yerini almıştır.
|
