• ÖZ

1881’de Litvanya’da dünyaya gelen Mordecai M. Kaplan ailesi henüz o çocukken Amerika’ya göç ettiğinden eğitimini büyük oranda burada tamamlamıştır. Zaman zaman Amerika’daki Ortodoks Yahudi mezhebine bağlı bazı cemaatlerde bulunmuşsa da büyük oranda Muhafazakâr cemaat içerisinde yetişmiş ve uzun yıllar bu cemaate bağlı kurumlarda eğiticilik yapmıştır. Kaplan’ın, Yahudiliği, geleneksel tanımdan farklı olarak her çağda yeniden yorumlanması gereken bir medeniyet biçiminde tasvir etmesi onun düşüncelerinin temel çekirdeğini oluşturmuştur. Bu temel ön kabul, Kaplan’ın Yahudi kimliğinden Tanrı düşüncesine, Halaka’dan Torah hakkındaki fikirlerine kadar birçok düşüncesini şekillendirmiştir. Kaplan’ın Yahudi kimliğini medeniyet olgusu ile ilişkilendirmesi onun modern İsrail Devleti’ne karşı müspet tavrını belirlediği gibi, Rabbani Yahudiliğin aşkın Tanrı anlayışının aksine Tanrıyı kurtuluşu temin eden ve ancak etkileriyle anlaşılabilen bir güç biçiminde düşünmesine de sebep olmuştur. Yahudi mirası, medeniyetin hafızası olduğu için çok değerli olsa da bu miras mevcut döneme göre yeniden inşa edilmeli ve o çağın insanına anlamlı kılınmalıdır. Biz bu araştırmamızda Kaplan’ın bu düşüncelerini irdeleyecek ardından bu radikal fikirlerin, Yeniden Yapılanmacılık adındaki mezhebe nasıl dönüştüğü hususuna bakacağız.

• ÖZ

Zekât ibadetinin, tarihsel sürecine bakıldığında, Medine döneminde farz kılındığı, Hz. Peygamber ve Halifeler döneminde devletin zekât memurları tarafından toplandığı, ancak bu dönemden uzaklaşıldıkça, zekât-devlet ilişkisinin gittikçe zayıfladığı, tarihsel süreç içerisinde de bireysel olarak ifa edildiği görülmektedir. Günümüzde İslam ülkelerinde, toplumda sosyal adaleti temin etmeye yönelik çeşitli kurumsal gelişmeler olduğu bilinmektedir. İslam ülkelerinin bir kısmında zekât kurumunun yasal bir zemine kavuşması ve kurumsal yapının farklı biçimleri ile teşekkül edilmesi açısından önemli gelişmelerin olduğu görülmektedir. Bu ülkelerde, zekât kurumlarında biriken fonlar, yıllar içinde önemli bir artış eğilimi göstermiş, yoksulluk ve gelir eşitsizliği ile mücadelede önemli bir finansman kaynağı haline gelmiştir. Ülkemizde ise, zekâtın yasal bir zeminde kurumsal bir yapıya kavuştuğu söylenemez. Bu çalışmada İslam ülkelerinin zekât uygulamalarına değinilerek, ülkemizde Din hizmetlerini vermekle yükümlü olan Diyanet teşkilatında görev yapan personelin zekâtın kurumsallaşması hakkındaki bakış açısını tespit etmeye yönelik bir alan araştırması yapılmıştır. Bu araştırmada zekâtın kurumsal yapıya kavuşturulmasının gerekliliği ortaya konulurken, oluşturulması muhtemel zekât kurumunun yapısı hakkında öneriler ortaya konulmuştur.

• ÖZ

Osmanlı yönetiminin Tanzimat’ı ilanı, temelde merkezileşmeyi öngörmekle birlikte modern bir Devlet kurma çabasını da temsil ediyordu. Bu nedenle Kasım 1839’da ilan edilen ferman, bir anlamda Devletin iç ve dış kontrolünün zayıflığının 18. yüzyılda belirginleşmeye başlamasından sonra yeni yasalar ile güvenliği sağlamak, yolsuzluğa son vermek, vergilendirmeyi ve askerliği düzene sokma çağrısıydı. İmparatorluğun siyasi, askeri ve idari alanda yaptığı bu devrimin en büyük payını da hukuki sistem oluşturmuştu. Tanzimat’ın yarattığı yeni hukuki çehreyi taşraya özellikle de Cebel-i Lübnan gibi mezhep hukukunun etkili olduğu bir bölgeye oturtturmak ise kolay olmadı. Bu noktada bölgenin en önemli mezhep gruplarından biri olan Şiî Dürzîlerin kendilerini yeniden tanımlama çabaları bölgenin diğer önemli mezhep grubu olan Katolik Mârûnilerle çatışmaların yanı sıra Devletle olan ilişkileri bağlamında hukuk-kimlik çerçevesinde de kendisini gösterdi. Cebel-i Lübnan’daki güç mücadelesinin önemli aktörlerinden olan Dürzîlerin dönüşen hukuki statüleri bir yandan Devlet- toplum ilişkilerinin boyutunu ortaya çıkarırken, diğer yandan Tanzimat reformlarının üzerinde durduğu “Osmanlılık” kimliğinin Cebel-i Lübnan’daki karşılığının ne olduğu sorusunun sorulmasına neden oldu.

• ÖZ

Kırgızistan 31 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığına ulaşmış bir Orta Asya ülkesidir. Bu tarihten itibaren ülkede din-devlet ilişkileri yeniden yapılanma evresine girmiştir. Bağımsızlıkla birlikte Kırgızistan’ın tarihsel kimliği, dini inançları, örf ve adetleri konusunda toplumda bir farkındalık ortaya çıkmıştır. Demokrasi yolunda yeniden adım atmaya başlayan ülkede bir yandan “laiklik”, “din ve vicdan özgürlüğü” gibi yeni kavramlar etkin bir şekilde kullanılmaya başlanmış, diğer yandan ise, örgün eğitim kurumlarında din eğitiminin meşruiyeti akademik ve siyasi çevrelerin sıklıkla tartıştığı konuların içinde yer almıştır. Günümüz Kırgızistan’ında örgün din eğitimindeki birtakım gelişmelerden bahsetmek mümkündür. Özellikle, okulda din dersi denemeleri ayrıca incelemeye değer bir konudur. İşte bu makalede bağımsızlık sonrası Kırgızistan’daki dini durum genel olarak ele alındıktan sonra, devlet okullarındaki din dersi denemeleri incelenmiştir. İlk olarak, bağımsızlığın ilk yıllarında bazı okullarda verilen “Iyman” (İman) dersi ve günümüzde zorunlu ders olarak ülkenin tüm okullarında okutulan “Adep” (Edep) dersi amaç ve muhteva yönünden ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, 2016-2017 eğitim-öğretim yılından itibaren pilot uygulama olarak okutulmakta olan “Din Madaniyatının Tarıhı” (Din Kültürü Tarihi) dersi amaç, muhteva, ders öğretmeni, derse ayrılan süre gibi konular açısından analiz edilmiştir.