Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya

BAYAT, Fuzuli

Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya

Fuzuli BAYAT (Gaziantep Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Gaziantep, Türkiye)

Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

14 3

Yıl: 2008 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 139 - 148 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya

Öz:

Eski Türklerin atalar kültüyle bağlantılı olan Yeni Gün Bayramı, Çin kaynaklarına göre M.Ö. “Yengi Kün” adıyla bayram olarak kabul edilmiştir. Bahara giriş adlı bu tören Hunlar ve Göktürkler zamanından yapılıyordu. Ayrıca bu törenlerin, çoğu zaman atalar mağaralarında gerçekleştirildiği bilinmektedir. Nevruz adıyla bilinen Yeni Gün veya ilkbahar bayramı ölüp dirilme anlamında ata ruhlarının toplumu denetleme ve koruma inancıyla da bağlantılıdır. Yeni yıl takvim mitinin ilkbaharı simgelemesi ve Nevruz’un ilkbaharda kutlanması hayvan besleyen konar-göçer bir kavmin sosyo-kültürel dokusu ile izah edilmelidir. Takvim anlayışının eski Türklerde hayvan kültü bağlamında algılanması ile, 21 Mart (bazı yörelerde Haziran ayı veya Temmuz da olabilir.), yeni doğuşun, yeni oluşumun başlangıcı olarak tasarlanmış, bu kutsanmanın toplumsal bir değer kazanarak her yıl kutsanması ve kutlanması başlangıcı tekrarlamış ve Türkler bu şekilde kendi var oluş ve yenilenme imgelerini gerçekleştirmişlerdir. Nitekim Nevruz’da yapılan kutlamalar da hayvan besleyen bir kavmin ölüp dirilme düşüncesini simgelemektedir. Yapılan ritüeller ve oyunlar da bayramı ölüp dirilme mitine bağlamaktadır. Bu ritüel ve oyunlar Ergenekon’dan çıkış, Köse Köse oyunu, ayıı abası oyunu, saya gösterileri, kaplan oyunu, Mart kızı sahnesi vs. ibarettir.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Ahundov, E. (1968). Azerbaycan Folkloru Antologiyası. 1. Kitap, Bakü.
Anohin, A.V. (1924). Materialı po Şamanstvu u Altaytsev. Leningrad.
Banzarov, D. (1955). Sobranie Soçineniy. Moskova.
Bayat, F. (2005). Bazı İskit/Saka Kelimelerinin Etimolojisi Üzerine. Karadeniz Araştırmaları,7:Güz.
Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi. Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk MitolojisiC.1. İstanbul.
Biçurin, N.Ya. (1950). Sobranie Svedeniy o Narodah Obitavşih Sredney Azii v DrevnieVremena, T. 1. Moskova-Leningrad.
Curtubaev, M.Ç. (1991). Drevnie Verovaniya Balkartsev i Karaçayevtsev. Nalçik.
Çay, A. (1996). Türk Ergenekon Bayramı Nevruz. Ankara.
Demirci, G. (1993). Dahhak, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.C.8, İstanbul.
Ergis, G.Y. (1974). Oçerki po Yakutskomu Folkloru, Moskova.
Kalendarnie, O. Obryadı, V. and Stranah, Z.Y. (1977). Vesenne Prazdaiki. Moskova.
Klimoviç, L.İ. (1958). Obryadı, Prazdniki i Kult Svyatıh v İslame. Groznıy.
Ögel, B. (1989). Türk Mitolojisi. C.1., Ankara
Pirverdioğlu, A. (2002). Türklerde Yılbaşı ve Bahar Geleneği. Türkler Ansiklopedisi. C.3,Ankara.
Rahman, A.(1995). Tarihten Günümüze Doğu Türkistan’da Nevruz Kutlamaları. Türk Dünyası,3(2):8.
Rayevskiy, D.S. (1977). Oçerki İdeologi Skifo-Sarmatskih Plemyon. Moskova, 1977.
Sagalaev, A.M. ve Oktyabrskaya, İ.V. (1990). Traditsionnoe Mirovozrenie Tyurkov YujnoySibiri. Znak i Ritual. Novosibirsk.
Seyidov, M. (1990). Yaz Bayramı. Yazıcı Yayınevi, Bakü.
Verbitskiy, V.İ. (1893). Altyskie İnarodtsı, Moskova.

APA	BAYAT F (2008). Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. , 139 - 148.
Chicago	BAYAT Fuzuli Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. (2008): 139 - 148.
MLA	BAYAT Fuzuli Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. , 2008, ss.139 - 148.
AMA	BAYAT F Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. . 2008; 139 - 148.
Vancouver	BAYAT F Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. . 2008; 139 - 148.
IEEE	BAYAT F "Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya." , ss.139 - 148, 2008.
ISNAD	BAYAT, Fuzuli. "Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya". (2008), 139-148.

APA	BAYAT F (2008). Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 139 - 148.
Chicago	BAYAT Fuzuli Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7, no.1 (2008): 139 - 148.
MLA	BAYAT Fuzuli Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.7, no.1, 2008, ss.139 - 148.
AMA	BAYAT F Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2008; 7(1): 139 - 148.
Vancouver	BAYAT F Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2008; 7(1): 139 - 148.
IEEE	BAYAT F "Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya." Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, ss.139 - 148, 2008.
ISNAD	BAYAT, Fuzuli. "Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya". Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/1 (2008), 139-148.