Yıl: 2008 Cilt: 0 Sayı: 47 Sayfa Aralığı: 93 - 110 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı

Öz:
Çorum, Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde ilk dönemlerden başlayarak Alevî-Bektaşî topluluklarının yaşam coğrafyalarından biri olmuştur. Çorum’a bağlı onlarca Alevî yerleşim yerinden biri olan Dodurga ilçesi Mehmetdedetekke köyü, hem köye adını veren Mehmet Dede Sultan hem de Dede Dağı’nda, adına bağlı olarak at kurban edilen Gatırgunnadan İsmail Dede dolayısıyla önemli bir inanç merkezi durumundadır. Bu çalışmada Mehmet Dede Sultan Türbesi etrafında oluşan halk inançları ile Gatırgunnadan İsmail Dede adına her yıl mayıs ayında sunulan at kurbanı ele alınmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

A faith center in Dodurga, Çorum: Mehmetdedetekke village and horse sacrifice

Öz:
Çorum has been one of the vital habitations for Alevi-Bektasi community starting from the first periods of the Anatolian’s being Turkicized process. Mehmetdedetekke, a village of Dodurga county, is one of Alevi settlements in Çorum and it is an important faith center thanks to both Mehmet Dede Sultan giving his name to the village and Gatırgunnadan İsmail Dede, for the name of whose horses are sacrificed in Dede Mountain. The folk believes arising about Mehmet Dede Sultan Tomb and the horse sacrifice for the name of Gatırgunnadan İsmail Dede in May every year are the subjects examined in this study.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • a. Yazılı Kaynaklar
  • AKSÜT, Ali. (2007). “At Kurbanı”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı, Cilt 1, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları.
  • BAŞGÖZ, İlhan; Andreas Tietze.(1999), Türk Halkının Bilmeceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • BEKKİ, Salahaddin. (2004). “Nevruz-Kurban İlişkisi ve Kurbana Bağlı Olarak Yapılan Ritler ve Pratikler”, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 29, (Bahar 2004).
  • BEKKİ, Salahaddin. (2008). Pir(i) Davut Türbesi Örneğinde Alevilerde Su, Ateş, Kurban ve Ağaç Kültü”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 45 (İlkbahar), s. 93–101.
  • DARYAL, Ali Murat. (1994). Kurban Kesmenin Psikolojik Temelleri, İstanbul: Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı yayınları. Derleme Sözlüğü. (1972). Cilt VI, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • EKREM, Nuraniye-Erkin H. (1995). “Uygurlarda Nevruz Kutlamaları”, Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri, (Ankara, 20–22 Mart 1995), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • ERGİN, Muharrem. (1989). Dede Korkut Kitabı I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • ERGİNER, Gürbüz. (1997). Kurban, Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.ERÖZ, Mehmet. (1980). “Türk Boylarında ‘Kansız Kurban’ Geleneği”, Türk Kültürü, Yıl XVIII, Sayı 211–214.
  • ERÖZ, Mehmet. (1992). Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevîlik-Bektaşilik, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
  • FEYİZLİ, Hasan Tahsin. (1988). İslâm’da ve Diğer İnanç Sistemlerinde Oruç-Kurban, İstanbul: Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
  • GÖKBULUT, Güler Özden.(1999). “Hasan Dede ve Hasan Dede Türbesi”, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 9, (Bahar).
  • GÜÇ, Ahmet. (2003). Çeşitli Dinlerde ve İslâm’da Kurban, İstanbul: Düşünce Kitabevi Yayınları.
  • İNAN, Abdülkadir. (1976). Eski Türk Dînî Tarihi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • İNAN, Abdülkadir. (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • İNAN, Abdülkadir. (1998). “Türk Şamanizmi Hakkında”, Makaleler ve İncelemeler, C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • KARAMAN, Hayreddin vd. (2006). Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, C. II, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
  • Kemâleddîn Demîrî. (2001). Hayâtü’l Hayevân Havas ve Esrarı, (Çev.: Rahmi Serin; Hzl.: Osman Pamuk), İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
  • KÖROĞLU, Halık (1998). “Kitab-ı Dedem Korkud Ne Zaman ve Kim Tarafından Yazılmıştır”, (Çev.: Süleyman Kayıpov-Bekir Oğuzbaşaran), Dede Korkut Bilgi Şöleni - Bildiriler, (Hzl.: Hüseyin Karadağ), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
  • MÉLİKOF, Iréne (2006). Uyur İdik Uyardılar/Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları, (Çev.: Turan Alptekin), İstanbul: Demos Yayınları.
  • OCAK, Ahmet Yaşar. (1996). “Geyikli Baba”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 14, İstanbul: DİVANTAŞ.
  • OCAK, Ahmet Yaşar. (1997). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), 2. bs., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • OCAK, Ahmet Yaşar. (2000). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • ÖRNEK, Sedat Veyis. (1971). Etnoloji Sözlüğü, Ankara: Ankara Üniv. DTCF Yayınları.
  • ÖZDEMİR, Nazife. (2007). “Çorum’da Bir Türkmen Dedesi: Mehmet Dede”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 42 (Yaz).
  • ÖZEN, Kutlu. (2001). Sivas Efsaneleri, Sivas: Dilek Ofset Matbaacılık.
  • ÖZKAN, Ali Rafet. (2003). Dinlerde Kurban Kültü, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • RADLOFF, Wilhelm. (1956). Sibirya’dan, (Çev.: Ahmet Temir), Cilt II/I, İstanbul: Maarif Basımevi.
  • SEYİDOĞLU, Bilge. (1996). “Mitolojik Dönemde ‘At’”, Folkloristik Prof. Dr. Umay Günay Armağanı, (Hzl.: Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan), Ankara: Feryal Matbaacılık.
  • TANYU, Hikmet. (1967). Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
  • YÖRÜKÂN, Yusuf Ziya. (1998). Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar. (Eklerle Yayıma Hazırlayan: Turhan Yörükân), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • b. Yerel Ağ (İnternet) Kaynakları http://www.igdir.bel.tr/fasikul/igdir_kulturu/ikinci_bolum/pdf/a-halk_inanclari.pdf. 08.07.2008.
  • http://www.karacabeyhem.com/karacabey/karacabey tarihcesi.html. 07.07.2008.
  • c. Sözlü Kaynaklar
  • Ali ARASAN: 1927 Şırnak doğumlu, çiftçi, okur-yazar değil.
  • Mehmet ASLAN [Dede]: 1952 Mehmetdedetekke köyü doğumlu, ilkokul mezunu.
  • Mustafa YÜCEL [Hacı]: 1933 Mehmetdedetekke köyü doğumlu, işçi emeklisi, ilkokul mezunu.
  • Hatem SEZGİN-ASALAN: 1953 Mehmetdedetekke köyü doğumlu, ilkokul mezunu, ev hanımı.
  • Hatice ÖZTÜRK-ASLAN: 1949 Mehmetdedetekke köyü doğumlu, ilkokul mezunu, ev hanımı.
APA Bekki S (2008). Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. , 93 - 110.
Chicago Bekki Salahaddin Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. (2008): 93 - 110.
MLA Bekki Salahaddin Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. , 2008, ss.93 - 110.
AMA Bekki S Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. . 2008; 93 - 110.
Vancouver Bekki S Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. . 2008; 93 - 110.
IEEE Bekki S "Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı." , ss.93 - 110, 2008.
ISNAD Bekki, Salahaddin. "Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı". (2008), 93-110.
APA Bekki S (2008). Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0(47), 93 - 110.
Chicago Bekki Salahaddin Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 0, no.47 (2008): 93 - 110.
MLA Bekki Salahaddin Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.0, no.47, 2008, ss.93 - 110.
AMA Bekki S Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2008; 0(47): 93 - 110.
Vancouver Bekki S Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2008; 0(47): 93 - 110.
IEEE Bekki S "Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0, ss.93 - 110, 2008.
ISNAD Bekki, Salahaddin. "Çorum-Dodurga'da bir inanç merkezi: Mehmetdedetekke köyü ve at kurbanı". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 47 (2008), 93-110.