Yıl: 2010 Cilt: 10 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1409 - 1458 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme

Öz:
Bu çalışmada, Türkiye’de medya okuryazarlığı eğitiminin uygulandığı pilot okullardaki yönetici, öğretmen, veli ve öğrencilerin medyanın işleyişi ve medyanın etik ilkelere uyma konusundaki görüşlerinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın evrenini, 2006-2007 öğretim yılında beş pilot ildeki uygulama okullarında medya okuryazarlığı dersini alan 7. sınıf öğrencileri, bu dersi veren öğretmenler, okul yöneticileri ve öğrenci velileri oluşturmaktadır. Veri toplamak amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi kullanılmıştır. Öğrencilerin medyanın etik ilkelerine uyma konusundaki görüşlerini belirlemek amacıyla beş temel etik ilke belirlenerek “Medyanın Uyması Gereken Temel Etik İlkeler Ölçeği” geliştirilmiştir. Çalışma sonuçlarına bakıldığında katılımcıların Türkiye’de ulusal düzeyde yapılan yayınların içeriğine ve niteliğine ilişkin ciddi eleştiriler dile getirdikleri görülmüştür. Bu eleştirilerin genel hatlarıyla medyanın reyting ve tiraj uğruna toplumsal değerleri yozlaştırma, kişilerin özel yaşamlarına müdahale etme ve hiçe sayma, yayınlarda abartıya yer verme konularına odaklandığı saptanmıştır. Öğrenciler, medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından sorunlar yaşandığını, medyanın bu ilkelere kısmen ya da nadiren uygun davrandığını dile getirmişlerdir. Öğrencilerin Türkiye’deki medyanın yayınlarda tarafsız davranma, kişi haklarına saygı duyma, dürüstlük, sorumlu yayın anlayışına uyma ve toplumsal değerleri güçlendirme ilkeleri konusundaki görüşlerinin yönetici, öğretmen ve veli görüşleriyle örtüştüğü de görülmektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: İletişim Eğitim, Eğitim Araştırmaları Film, Radyo, Televizyon Hukuk Davranış Bilimleri

Media literacy education in Turkey: An evaluation of media processes and ethical codes

Öz:
The purpose of this study is to evaluate school principals’, teachers’, parents’, and students’ opinions, arising from participation in a pilot program which used a media literacy curriculum in Turkey. The research population covers all seventh grade students who attended the media literacy course during the 2006-2007 academic year, in five pilot cities and their teachers, principals, and families. A semi-structured one-on-one interview technique was used to collect data. In order to determine students’ opinions regarding media’s conformance to ethical codes, five ethical codes were determined and the “Basic Ethical Codes for Media to Follow Scale” was developed. The study results clearly show that principals, teachers, and parents have serious concerns with the content and quality of national publishing and broadcasting. Participants’ critiques generally concentrate on media’s corrupting social values for the sake of ratings and circulation, and they violate individuals’ rights and exaggerate in publishing and broadcasting. Students, especially from four of the pilot program cities, state that media has problems concerning processes and ethical codes, and it conforms to ethical codes sometimes or hardly-ever. The study results show that students’ opinions regarding media’s objectiveness, respect for individual rights, honesty, congruence for responsible broadcasting, and strengthening social values in publishing and broadcasting coincide with those of the principals, teachers, and parents.
Anahtar Kelime:

Konular: İletişim Eğitim, Eğitim Araştırmaları Film, Radyo, Televizyon Hukuk Davranış Bilimleri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Akbulut, N. T. ve Balkas, E. (2006). Medyada dil kullanımı: Türkçemiz çırpınıyor. C. Bilgili (Ed.), Medyada olmayanlar: Medya eleştirileri 2006 içinde (s. 369-380). İstanbul: Beta.
  • Akbulut, N. T. ve Kartopu, E. (2006). Yalıtılmış çocuk. C. Bilgili (Ed.), Medyada olmayanlar: Medya eleştirileri 2006 içinde (s. 135-152). İstanbul: Beta.
  • Arhan, F., Demirer, T., Hozatlı, U., Orhangazi, Ö., ve Özbudun, S. (1998). Medya eleştirisi ya da Hermes’i sorgulamak. Ankara: Öteki.
  • Arık, B. ve Solmaz, B. (2007). Kitle iletişim araçlarında gerçeğe bürünen kurgu: Orhan Pamuk edebiyat ödülü örneği. C. Bilgili, ve N. T. Akbulut (Edt.). Medya eleştirileri 2007: Gerçeğin dişindakiler (s. 233-257). İstanbul: Beta.
  • Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (2008). Indicators for media in a democracy. http://assembly.coe.int/Mainf.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta08/ERES1636.htm adresinden 15 Ocak 2009 tarihinde alınmıştır.
  • Balkaş, E. E. (2005). Televizyon ve çocuk tüketiciler. C. Bilgili (Ed.). Medya eleştirileri: Toplumsal etkiler içinde (s. 255-272). İstanbul: Beta.
  • Basın Konseyi. (2009). Basın meslek ilkeleri. http://www.basinkonseyi.org.tr/lang_tr /pressOccupationPrinciples.asp. adresinden 18 Ocak 2009 tarihinde alınmıştır.
  • Baykal, K. C. (2007). Radyo ve televizyonda yayın ilkelerinin ihlâli ile yaptırım uygulaması sorunları. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 25, 85-116
  • Belsey, A. ve Chadwick, R. (1998). Medya ve gazetecilikte etik sorunlar (Çev. N. Türkoğlu). İstanbul: Ayrıntı.
  • Bilgili, C. (2006). Medyada olmayanlar: Medya eleştirileri 2006. İstanbul: Beta.
  • Bilgili, C. ve Akbulut N. T. (Eds.). (2007). Medya eleştirileri 2007: Gerçeğin dışındakiler. İstanbul: Beta. Binark, M. ve Bek, M. G. (2007). Eleştirel medya okuryazarlığı: Kuramsal yaklaşımlar ve uygulamalar. İstanbul: Kalkedon.
  • Budak, L. ve Erdoğan İ. (2007). Çocuk izleyicilerin korunmasına yönelik koruyucu semboller sistemi: ABD, Hollanda ve Türkiye örneklerinde uygulamalar ve karşılaştırılması. Ö. Yılmazkol (Ed.). Medya okumaları içinde (s. 1-40). Ankara: Nobel.
  • Burn, A., & Durran, J. (2007). Media literacy in schools: Practice, production and progression. London: Paul Chapman.
  • Can, A. ve Şimşek, S. (2005). Medya ahlakını olumsuz etkileyen unsurlar ve bunlara karşı okuyucuların tepkisinin ölçülmesi. C. Bilgili (Ed.). Medya eleştirileri: Toplumsal etkiler içinde (s. 129-144). İstanbul: Beta.
  • Çelenk, S. (2005). Televizyon, temsil, kültür. 90’lı yıllarda sosyokültürel iklim ve televizyon içerikleri. Ankara: Ütopya.
  • Çoban, S. (2007). Eleştirel bir bakışla kamu hizmeti yayıncılığı. C. Bilgili ve N. T. Akbulut (Eds.). Medya eleştirileri 2007: Gerçeğin dişindakiler içinde (s. 137-162). İstanbul: Beta.
  • DeMarrais, K. (2004). Qualitative interview studies: learning through experience. In deMarrais, K. & Lapan, S. D. (Eds.), Foundations for research methods of inquiry in education and the social sciences. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
  • Demir, V. (1998). Türkiye’de medya ve özdenetim. İstanbul: İletişim.
  • Demir, V. (2006). Medya etiği. İstanbul: Beta.
  • Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). (1998). Introduction: Entering the field of qualitative research. In N. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.) Strategies of qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). (2000). Handbook of qualitative research (2nd ed.). California: Sage.
  • Erdoğan, İ. (2006). Medya ve etik eleştirel bir giriş. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 23, 1-26.
  • Ertürk, Y. D. ve Gül, A. A. (2006). Çocuğunuzu televizyona teslim etmeyin: medya okuryazarı olun. Ankara: Nobel.
  • Eryılmaz, T. (1999). Gazeteci kendine de sormalı. Birikim Dergisi, 117, 21-25.
  • Goodman, S. (2003). Teaching youth media: A critical guide to literacy, video production and social change. New York: Teachers College Press.
  • Göksu, F. ve Eroğlu, B. (2006). Siyasal iletişim sürecinde etik sorunsalı. C. Bilgili (Ed.). Medyada olmayanlar: medya eleştirileri 2006 içinde (s.83-114). İstanbul: Beta.
  • Gün, F. S., Tüzel, K. N. ve Durmaz, B. Ö. (2005). Obezite sorunu ve çocuklara yönelik gıda ürünü reklamları. C. Bilgili (Ed.). Medya eleştirileri: Toplumsal etkiler içinde (s. 167-193). İstanbul: Beta.
  • Hobbs, R., & Frost, R. (2003). Measuring the acquisition of media-literacy skills. Reading Research Quarterly, 38(3), 330-355.
  • İrvan, S. (2003). Medya ve etik. S. Alankuş-Kural (Ed.) Medya, etik ve hukuk içinde (s. 33-61). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yay.
  • Karaca, Y., Pekyaman, A. ve Güney, H. (2007). Ebeveynlerin televizyon reklam içeriklerinin çocuklar üzerindeki etkilerini etik açıdan algılamalarına yönelik bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, IX (2), 233-250.
  • Kayış, S. N. (2007). Tanrım reytingimi koru. İstanbul: Güncel Yayıncılık.
  • Kaypakoğlu, S. (1999). Küreselleşme ve medya. Birikim Dergisi, 117, 88-91.
  • Kellner, D., & Share, J. (2007). Critical media literacy, democracy and the reconstruction of education. In D. Macedo, & S. R. Steinberg (Eds.), Media literacy: A reader (pp. 3-23). New York: Peter Lang.
  • Kongar, E. (2003). Yozlaşan medya ve yozlaşan Türkçe. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Konukman, E. A. (2006). Medya ve kültür:Son dönem televizyon dizilerinin yaşam tarzı üzerindeki imgeleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Kotaman, A. ve Meral P. S. (2006). Televizyonda yayınlanan kadın programlarının eleştirisi: Biz bize programı örneği. C. Bilgili (Ed.). Medyada olmayanlar: Medya eleştirileri 2006 içinde (s. 329-340). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
  • Kotaman, A. ve Avcı, A. (2006). Gösteri toplumunda yarışma programları ve iletişim. C. Bilgili (Ed.). Medyada olmayanlar: Medya eleştirileri 2006 içinde (s. 73-82). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
  • Leistyna, P., & Alper, L. (2007). Critical media literacy for the twenty-first centuries: Taking our entertainment seriously. In D. Macedo, & S. R. Steinberg (Eds.), Media Literacy: A Reader (pp. 54-85). New York: Peter Lang.
  • Livingstone, S. (2008). Engaging with media—a matter of literacy? Communication, Culture & Critique, 1, 51-62.
  • Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. California: Jossey-Bass Inc.
  • Mert, S. (2004). Magazin ve yarışma programlarının gecekondulu kadınların kente uyum sürecindeki etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Mutlu, E. (2005). Globalleşme, popüler kültür ve medya. Ankara: Ütopya Yayınevi
  • Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods (3rd ed). California: Sage Publications.
  • Potter, W. J. (2005). Media literacy. California: Sage Publications.
  • Radford, B. (2004). Medya nasıl yanıltıyor? (Yay. Yön. A. Akdaş). İstanbul: Güncel Yayıncılık.
  • Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK). (2007). Yayıncılık etik ilkeleri. http://www.rtuk.gov.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=46f71565-acd7-4c23-87fa-bacc8a654a07 adresinden 21 Mart 2009 tarihinde alınmıştır.
  • Scharrer E. (2002). Making a case for media literacy in the curriculum: Outcomes and assessment. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 46(4), 354-358.
  • Semali, L., & Pailliotet, A. W. (1999). Introduction: What is intermediality and why study it in U.S. classrooms? In L. Semali & A. W. Pailliotet (Eds). Intermediality: The teachers’ handbook of critical media literacy (pp. 1-30). Colorado: Westview Press.
  • Serim, Ö. (2007). Türk televizyon tarihi 1952 – 2006. İstanbul: Epsilon Yayınları.
  • Singer, D. G., & Singer, J. L. (1998). Developing critical viewing skills and media literacy in children. Annals of the American Academy of Political and Social Science, 587, 164-179
  • Stake, R. E. (1978). The case study method in social inquiry. Educational Researcher, 7(2), 5-8.
  • Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Taşkıran, N. Ö. (2005). Televizyon reklamları: Göstergebilimsel çözümlemeler ve etik değerlendirmeleri. C. Bilgili (Ed.). Medya eleştirileri: Toplumsal etkiler içinde (s. 223-254) İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
  • Tavşancıl, E. ve Aslan, A. E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
  • Thoman, E., & Jolls, T. (2006). Literacy for the 21st century. California: Center for Media Literacy.
  • Tığlı, M. (2006). Sanat pazarlamasında bir mecra olarak televizyona düşen görevler. C. Bilgili (Ed.). Medyada olmayanlar: Medya eleştirileri 2006 içinde (s. 65-72). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
  • Torres, M., & Mercado, M. (2006). The need for critical media literacy ın teacher education core curricula. Educational Studies, 39 (3), 260-282.
  • Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (2009). Türkiye gazetecileri hak ve sorumluluk bildirgesi. http://www.tgc.org.tr/bildirge.html adresinden 10 Kasım 2009 tarihinde alınmıştır.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştirma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
APA Elma C, Kesten A, Mercan Uzun E, Dicle A (2010). Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. , 1409 - 1458.
Chicago Elma Cevat,Kesten Alper,Mercan Uzun Elif,Dicle Abdullah Nuri Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. (2010): 1409 - 1458.
MLA Elma Cevat,Kesten Alper,Mercan Uzun Elif,Dicle Abdullah Nuri Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. , 2010, ss.1409 - 1458.
AMA Elma C,Kesten A,Mercan Uzun E,Dicle A Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. . 2010; 1409 - 1458.
Vancouver Elma C,Kesten A,Mercan Uzun E,Dicle A Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. . 2010; 1409 - 1458.
IEEE Elma C,Kesten A,Mercan Uzun E,Dicle A "Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme." , ss.1409 - 1458, 2010.
ISNAD Elma, Cevat vd. "Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme". (2010), 1409-1458.
APA Elma C, Kesten A, Mercan Uzun E, Dicle A (2010). Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1409 - 1458.
Chicago Elma Cevat,Kesten Alper,Mercan Uzun Elif,Dicle Abdullah Nuri Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 10, no.3 (2010): 1409 - 1458.
MLA Elma Cevat,Kesten Alper,Mercan Uzun Elif,Dicle Abdullah Nuri Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, vol.10, no.3, 2010, ss.1409 - 1458.
AMA Elma C,Kesten A,Mercan Uzun E,Dicle A Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2010; 10(3): 1409 - 1458.
Vancouver Elma C,Kesten A,Mercan Uzun E,Dicle A Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2010; 10(3): 1409 - 1458.
IEEE Elma C,Kesten A,Mercan Uzun E,Dicle A "Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme." Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10, ss.1409 - 1458, 2010.
ISNAD Elma, Cevat vd. "Türkiye'de medya okuryazarlığı eğitimi: medyanın işleyişi ve etik ilkeler açısından bir değerlendirme". Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 10/3 (2010), 1409-1458.