Yıl: 2010 Cilt: 11 Sayı: 85 Sayfa Aralığı: 71 - 80 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Kırgız masallarında mitolojik unsurlar

Öz:
Masal, kırgız folklorunda destan kadar yaygın olmamakla birlikte, önemli bir yer tutan türlerden biridir. Kırgızlar bu türe cöö comok derler. Comok kelimesinin başına getirdikleri cöö kelimesiyle de masalı destandan ayırmış olurlar. Zaman zaman destan türünün tesirinde kalan masal, özellikle çeşitli unsurları (obrazları) bakımından arkaik ve mitolojik özellikler taşır. Kırgız masallarında çeşitli şekillerde yer alan hayvanlar animist dönemdeki fonksiyonlarına benzer fonksiyonlar üstlenerek masallarda yer alırlar. At, geyik, deve, yılan, alp karakuş (zümrüdü anka) kırgız masallarında mitolojik özellikler gösteren hayvanların başında gelmektedir. At, pek çok kırgız masalında sadece binek hayvanı olarak yer almaz, kahramanın dostu, yoldaşı olarak da karşımıza çıkar. Tıpkı insan gibi masal kahramanıyla sohbet eder. Onu tehlikelerden korur. Ve hatta kahramanın yerine kendini feda bile eder. Geyik, kırgız folklorunda önemli bir yere sahiptir. Bugün bile bazı kırgız boyları kendilerinin geyikten türediklerine inanmaktadır. Bu yüzden geyiği müyüzdüü ene veya müyüzdü baybiçe (boynuzlu ana) olarak adlandırırlar. Makalede daha çok hayvanlar olmak üzere kırgız masallarındaki mitolojik unsurlar örneklerle değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime: halk edebiyatı mitolojik motifler hayvanlar mitolojik yaratıklar Kırgızistan halk hikayeleri mitsel kahramanlar mitoloji masal

Konular: Folklor

Mythological elements in Kyrgyz folktales

Öz:
Folktales are not dominant as much as Kyrgyz epic but they took a very respectful place in Kyrgyz folk narrations. Kyrgyz people call folktales “cöö comok”. They separate folktales from legend by putting “cöö” infront of “comok”. Folktales find themselves under the influence of legends from time to time, and especially folktales carry archaic and mythological characters. The animals that take place in Kyrgyz folktales carried their roles during animist era. Horse, deer, camel, senpent, fire bird (Zumrud anka) are the animals that are found in Kyrgyz folk tales. The horse, in Kyrgyz folktales, takes place not only as a transportation element but also as a close friend of the hero and company of the hero of the folktale. The horse talks with the hero of the folktale like human beings. Even the horse sacrifices itself behalf of the hero when the time comes. Also, deer has a very important place in Kyrgyz folktales. Even today, some Kyrgyz tribes believe that they have been created by deer and they come from the same blood. For this reason they name deer as “müyüzdüü ene” or “müyüdüü baybiçe” (Hornet mother). In this article mostly animals have been evaluated by their mythological features.
Anahtar Kelime: folk tales mythical heroes mythology fantastic tale folk literature mythological motifs animals mythological creatures Kyrgyzstan

Konular: Folklor
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Anohin, A. V., Materialı po Şamanstvu o Altaytsev, Leningrad: Sbornik Muzeya Antropologii iEtnografii pri Rossiyskoy Akademi Nauk, 1924.
  • Baldar Folkloru/ El Adabiyatı Seriyasının 20. Tomu. Bişkek: Kırgız Respublikasının Uluttuk İlimder Akademiyası Manastanuu Cana Körköm Madaniyattın Uluttuk Borboru yayını, 1998.
  • Bayalieva, T., D. Doislamskie Verovaniya i ih Perejitki u Kirgizov. Frunze: Akademiya Nauk Kirgizskoy SSR İnstitut İstorii, 1972.
  • Baycigitov, Kalıbek. Kırgız Mifteri, Ulamıştarı cana Legendaları, Frunze: : Kırgız SSR İlimder Akademiyası Til Cana Adabiyat İnstitutu, 1985.
  • Bolçurov, Toktobek. Kırgız El Comoktoru, Frunze: Şam Baspası, 1997.
  • Bektenov, Z., , T. Baciyev. Kırgız Adabiyatı, 9, Bişkek: Şam Baspası, 1993.
  • Kayıpov, Suleyman. Problemı Poetiki Eposa “Er Töştük”, Frunze: Akademiya Nauk Kirgizskoy SSR Otdel Rukopisey Publikatsii, 1990.
  • Kebekova, B. Kırgız, Kazak Akındarının Çıgarmaçılık Baylanışı, Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası Til Cana Adabiyat İnstitutu, 1985.
  • Kebekova, B., A. Tokombaeva. Kırgız El Comaktoru, Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası Til Cana Adabiyat İnstitutu, 1978.
  • Kıdırbayeva, R, Z., ve K. A. Asanaliyev. Adabiyat Tanuu Terminderinin Kırgızça Kıskaça Sözdüğü, Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası,1963.
  • Kırgız Adabiyatının Tarıhı 1. cilt, Bişkek: Kırgız Respublikasının Uluttuk İlimder Akademiyası 2004, 480-532.
  • Kırgız Elinin Oozeki Çıgarmaçılık Tarıhının Oçerki, Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası Til Cana Adabiyat İnstitutu, 1972.
  • Kırgız Sovyet Entsiklopediyası 2. cilt, Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası, 1971.
  • Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası Til Cana Adabiyat İnstitütü, 1969.
  • Lipets, R. S. Obrazı Batıra i Ego Konya/V Tyurko-Mongolskom Epose, Moskva: Akademiya Nauk SSSR, 1984.
  • Manas Entsiklopediyası 2. Bişkek: Kırgız Respublikasının Uluttuk İlimder Akademiyası, 1995.
  • Orozobekova, Cıldız. “Manas” Eposundagı Tulpardın Obrazı Cana Sıpatto Ikmaları, Bişkek: “Manas” Eposun Propagandaloo Boyunça Mamlekettik Direktsiya, 1996.
  • Propp, V. Ya. İstoriçeskie Korni Volşebnoy Skazki, Moskva: Labirint, 2000.
  • Roux, Jean Poul (2005), Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, (çev. Aykut Kazancıgil-Lale Aslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi
  • Sakaoğlu, Saim. Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ yayınları, 1999.
  • Seyidoğlu, Bilge. Erzurum Halk Masalları Üzerinde Araştırmalar. Ankara: Atatürk Üniversitesi yayını, 1975.
  • Şeriyev, C. ve A. Muratov, Kırgız Adabiyatı Terminderinin Tüşündürmö Sözdügü, Bişkek: Kırgız Entsiklopediyası yayınları, 1994.
  • Usenbaev, A. Turmuştuk Cöö Comoktordu Üyrönüü. Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası, 1976.
  • Zakirov, S. “Er Töştük” Eposunun Varyanttarı Cana İdeyalık Körkömdük Özgöçölüktörü, Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası Til Cana Adabiyat Institutu, 1960.
APA KARADAVUT Z (2010). Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. , 71 - 80.
Chicago KARADAVUT ZEKERİYA Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. (2010): 71 - 80.
MLA KARADAVUT ZEKERİYA Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. , 2010, ss.71 - 80.
AMA KARADAVUT Z Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. . 2010; 71 - 80.
Vancouver KARADAVUT Z Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. . 2010; 71 - 80.
IEEE KARADAVUT Z "Kırgız masallarında mitolojik unsurlar." , ss.71 - 80, 2010.
ISNAD KARADAVUT, ZEKERİYA. "Kırgız masallarında mitolojik unsurlar". (2010), 71-80.
APA KARADAVUT Z (2010). Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Milli Folklor Dergisi, 11(85), 71 - 80.
Chicago KARADAVUT ZEKERİYA Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Milli Folklor Dergisi 11, no.85 (2010): 71 - 80.
MLA KARADAVUT ZEKERİYA Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Milli Folklor Dergisi, vol.11, no.85, 2010, ss.71 - 80.
AMA KARADAVUT Z Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Milli Folklor Dergisi. 2010; 11(85): 71 - 80.
Vancouver KARADAVUT Z Kırgız masallarında mitolojik unsurlar. Milli Folklor Dergisi. 2010; 11(85): 71 - 80.
IEEE KARADAVUT Z "Kırgız masallarında mitolojik unsurlar." Milli Folklor Dergisi, 11, ss.71 - 80, 2010.
ISNAD KARADAVUT, ZEKERİYA. "Kırgız masallarında mitolojik unsurlar". Milli Folklor Dergisi 11/85 (2010), 71-80.