Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)

SAYLAN, Kemal

Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)

Kemal SAYLAN (Gümüşhane Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Bölümü, Gümüşhane, Türkiye)

Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM

40 3

Yıl: 2009 Cilt: 0 Sayı: 25 Sayfa Aralığı: 167 - 182 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)

Öz:

Ordu ve Giresun yöresinin maden açısından zengin olduğu ve tarihöncesi çağlardan beri yörede maden işletmeciliği yapıldığı bilinmektedir.Milattan önceki dönemlerde yörede sadece demir madeni işletmeciliğiyapılırken, Osmanlı Devleti döneminde XIX. yüzyıla gelindiğinde yörededemir haricinde bakır, gümüş, kireç taşı ve kurşun, manganez, mermer,maden suyu gibi madenlerin de işletilmeye başlandığını görülmektedir.1842 yılından itibaren ülke genelinde madencilik sektöründeyapılmaya çalışılan düzenlemelerden Ordu ve Giresun yöresindeki madenişletmeciliği de nasibini almış ve yöredeki faaliyet gösteren madenişletmelerinin sayısı artmaya başlamıştır. Böylece özellikle XIX. yüzyılınikinci yarısından itibaren çok sayıda yerli ve yabancı maden işletmecisiyöreye gelerek yörede maden ocakları açmış ve yöre ekonomisine katkıdabulunmuştur. Bu çalışmada, XIX. yüzyılın ikinci yarısından I. DünyaSavaşı’na kadar (1860–1914 yılları arası) Ordu ve Giresun yöresindehangi madenlerin ve nerede çıkarıldığına ve bu madenlerin yöreekonomisine ne gibi katkıları olduğuna değinilecektir.

Anahtar Kelime: geç osmanlı dönemi arşiv belgeleri yerel ekonomi yabancı müteşebbisler madencilik ordu maden ocakları imtiyaz sahibi iktisat tarihi (osmanlı) özelleştirme giresun

Mine and mining in Ordu and Giresun region (1860–1914)

Öz:

It is well known fact that the districts of Ordu and Giresun havevery important mines and from the antiquity the region was the miningarea. Mining in this district continued its importance after the Ottomandominance over the region. In the 19th century copper, silver, limestone,lead, manganese, marble, mineral water were the main mining valueswhile the region was only a scene of iron mining in the Antiquity.Arrangements in the mining sectors from 1842 included district ofOrdu and Giresun and affected mining activities in the region. So, in the second part of the 19th century foreign and native mining companiesopened new mines and contributed favorably economy of region.Inthis study, we mention about mines of the district, the places of themines and their effects on the local economy from 1860 and until the 1st World War.

Anahtar Kelime: privatization giresun late ottoman period archival documents local economy foreign entrepreneurs mining ordu mines licensee economic history (ottoman)

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

Arşiv Kaynakları
BOA, MV
No. 184/45; No. 174/17; No. 178/66; No. 184/45; No. 193/38
BOA, A. MKT. NZD
No. 287/28; No. 292/85
Vilayet Salnameleri
1286 (1869), Trabzon Vilayet Salnamesi,
1288 (1871), Trabzon Vilayet Salnamesi,
1296 (1879), Trabzon Vilayet Salnamesi,
1309 (1892), Trabzon Vilayet Salnamesi,
1319 (1901), Trabzon Vilayet Salnamesi,
1320 (1902), Trabzon vilayet Salnamesi,
1321 (1903), Trabzon Vilayet Salnamesi,
1322 (1904), Trabzon Vilayet Salnamesi,
Yabancı Kaynaklar
Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 135, Year 1887
Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 342, Year 1888
Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 549, Year 1889
Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 878, Year 1891
Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 2766, Year 1901
Kitap ve Makaleler
ABDÜLVAHAP, Hayri, İktisadi Trabzon, Yayına Hazırlayan Melek Öksüz, Trabzon, 2008.
BOSTAN, M. Hanefi, “XV-XIX. Yüzyıllarda Giresun Kazasının İdari Taksimatı ve Nüfusu”, Giresun Tarihi Sempozyumu, (24–25 Mayıs 1996), İstanbul, 1997.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara, 1997.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), Ankara, 2003.
ÇEBİ, Sıtkı, Ordu Şehri Hakkında Derlemeler ve Hatıralar, İstanbul, 2000.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1998.
IŞIK, Adem, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Ankara, 2001.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VIII, Ankara, 1995.
KARAMAN, Oktay, “Seyahatnamelere Göre Giresun”, Giresun Tarihi Sempozyumu (24– 25 Mayıs 1996), Bildiriler, İstanbul, 1997.
KARAMAN, Oktay, “XIX. Ve XX. Yüzyılda Giresun ile Çevresindeki Madenler ve Maden İşletmeciliği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, Sayı 1, (Haziran 2003).
KARAMAN, Oktay, Giresun Kazası (1850–1900), Erzurum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1999.
KÖSE, Osman, “XIX. Yüzyılda Gümüşhane Madenleri”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu (3–5 Mayıs 2001), C. I, Trabzon, 2002.
ORTAYLI, İlber, “19. Yüzyılda Trabzon Vilayeti ve Giresun Üzerine Gözlemler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Makaleler 1, Ankara, 2000.
ÖZTEL, Muharrem, II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul, 2009.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, İstanbul, 1983.
QUATAERT, Donald, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881–1908), Ankara, 1987.
ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamusu’l -A‘lâm, C. II, Tıpkıbasım/Facsimile, Ankara, 1996.
TEXİER, Charles, Küçük Asya, C. III, Çev. Ali Suat, Ankara, 2002,
TIZLAK, Fahrettin, “XIX Yüzyılın Ortalarında Osmanlı Maden Yatakları”, Belleten, LX/229. Aralık, 1996.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, İstanbul, 1985.
YILMAZ, Özgür, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında İngiliz Konsolos Belgelerine Göre Giresun “1856-1900)” , Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 9-12 Ekim 2008, Cilt 1, Ankara, 2009.
Yurt Ansiklopedisi, “Giresun” Maddesi, C. V, İstanbul, 1982–1983.

APA	SAYLAN K (2009). Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). , 167 - 182.
Chicago	SAYLAN Kemal Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). (2009): 167 - 182.
MLA	SAYLAN Kemal Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). , 2009, ss.167 - 182.
AMA	SAYLAN K Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). . 2009; 167 - 182.
Vancouver	SAYLAN K Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). . 2009; 167 - 182.
IEEE	SAYLAN K "Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)." , ss.167 - 182, 2009.
ISNAD	SAYLAN, Kemal. "Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)". (2009), 167-182.

APA	SAYLAN K (2009). Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 0(25), 167 - 182.
Chicago	SAYLAN Kemal Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 0, no.25 (2009): 167 - 182.
MLA	SAYLAN Kemal Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, vol.0, no.25, 2009, ss.167 - 182.
AMA	SAYLAN K Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 2009; 0(25): 167 - 182.
Vancouver	SAYLAN K Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 2009; 0(25): 167 - 182.
IEEE	SAYLAN K "Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)." Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 0, ss.167 - 182, 2009.
ISNAD	SAYLAN, Kemal. "Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)". Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 25 (2009), 167-182.