Yıl: 2010 Cilt: 0 Sayı: 24 Sayfa Aralığı: 345 - 360 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu

Öz:
19. yüzyılın başlarında Avrupa’da icat edilen bisiklet, ilk dönemlerde seçkinlerin kullandığı bir araç olmuş daha sonra sportif amaçla da kullanılmaya başlamıştır. Bisiklet yaygınlaşmaya başladıktan sonra Osmanlı İmparatorluğu’na da levantenler tarafından getirilmiş ve öncelikle posta teşkilatı, polis teşkilatı ve orduda kullanılmıştır. Osmanlı’da bisikletin gelmesiyle ilgili ilk haber Tarik gazetesi tarafından 1885 yılında duyurulmuştur. Mösyö Tomas İstefanis adında bir Amerikalı, yanındaki bisikletiyle önce İstanbul’a gelmiş, daha sonra İzmit üzerinden beş günlük bir yolculuktan sonra Ankara’ya ulaşmış ve oradan da Yozgat üzerinden Sivas’a geçmiştir. 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı ülkesinde başkent İstanbul’un dışında bisikletin yaygın olarak kullanıldığı şehirler Osmanlı’nın Batı’ya açılan penceresi konumunda olan İzmir ve Selanik olmuştur. Osmanlı döneminde ilk bisiklet yarışları 1897’de Selanik’teki ahşap tribünlü velodromda düzenlenmiştir. İzmir’deki levanten aileler, Batı’daki diğer yenilikler gibi bisikletin de kente getirilmesinde öncülük etmiştir. İzmir’de ilk bisiklet yarışması 15 Mayıs 1895 tarihinde yapılmıştır. İzmir’de 1900 yılından itibaren Rum kulüplerinin düzenlediği spor oyunlarında bisiklet de yer almaya başlamıştır. Özellikle Bornova’da levantenlerin kurduğu kulüpler tarafından bisiklet ve atletizm yarışlarının düzenli olarak yapıldığı görülmektedir. İstanbul’da ilk bisiklet yarışması 18 Ağustos 1895 tarihinde yapılmıştır. Tarabya’daki bu yarışma 5 ayrı mesafede düzenlendi ancak Türk ahaliden katılan olmadı. II. Meşrutiyetten sonra yaygınlaşan bisiklet cemiyetleri Cumhuriyet döneminde daha organize şekilde varlığını sürdürmüştür. 1923 yılında bisiklet federasyonun kurulmasının ardından Milli Takım oluşturulmuştur. Türk bisikletçiler ilk defa 1924 Olimpiyatları’nda katılmak üzere Paris’e gitmiş ancak teknik nedenlerden dolayı yarışamamıştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında bisiklet sporu yedek parça ve lastik sıkıntısıyla durgunluk dönemine girmiştir. 1948 Londra Olimpiyatları’na katılan dört Türk bisikletçisi, 195 kilometrelik yol mukavemet yarışını lastik patlaması ya da mekanik arızalar nedeniyle tamamlayamamıştır. Bisikletin ilk geldiği 1890’lı yıllardan bu yana aradan geçen 120 yıllık sürede Türkiye’de bisikletin hem gündelik hayatta kullanımı artmış, hem de sportif anlamda hareketlilik yaşanmıştır. Ancak Türkiye’de bisikletin sağlıklı ulaşım aracı olarak gelişmiş ülkeler düzeyinde yaygın bir şekilde kullanıldığını söylemek zordur. Beden sağlığı, enerji tasarrufu, çevre bilinci gibi nedenlerle bisiklet kullanımının teşvik edilmesi, kentlerde yolların buna göre düzenlenmesi çağdaşlığın bir gereğidir.
Anahtar Kelime:

Cycling in Turkey from ottomans to our day

Öz:
The bicycle invented in Europe at the beginning of 19th century was a vehicle which was used by elites at first, then it was used for sporting purposes. After the bicycle started to become widespread, it was brought to Ottoman Empire by Levantines and at first it was used postal service, police organization and army. The news about the bicycle was firstly announced by Tarik News in Ottoman Empire in 1885. An American called Mösyö Tomas İstefanis came to İstanbul by his bicycle, then reached Ankara via İzmit in 5 days, and from there he reached to Sivas via Yozgat. A text about using bicycle in army in a Europe newspaper was presented to sultan in 1894. As time went by, bicycles increased in number in İstanbul. While one of the bicycles was offered to palace, municipality of İstanbul took precautions for regulation of using bicycle. The number of people who wandered by a bicycle at Beyoğlu in İstanbul increased, so the municipality invoked Ministry of the Interior to be banned the wanderings at Beyoğlu, except Taksim-Şişli Road. A bicycle contest from Vienna to İstanbul was planned to be done by an attempt of bicycle associations in Vienna but this contest couldn’t be implemented. At the end of 19th century, on Ottoman lands except capital İstanbul the cities where bicycles were commonly used were İzmir and Selanik. In the Ottoman period, the first bicycle contests were arranged at a wooden grandstand velodrome in Selanik in 1897. Levantine families in İzmir were initiators of bringing cycling to the city. They were also the initiators of bringing other changes in Western to the country. The first bicycle contest was done in İzmir on May 15th, 1895. Bicycle contests took place, too at games arranged by Rum (greek who hold Turkish citizenship) clubs in İzmir since 1900. It is seen that bicycle and athleticism competitions were arranged regularly by clubs established by Levantines. The first bicycle competition in İstanbul was arranged on August 18th, 1895. This competition in Tarabya was arranged in 5 different tracks but any Turks didn’t join the competition. Sellers who imported bicycles to the country started to introduce the bicycles by building velodromes. Some promoters arranged bicycle competitions at concrete tracks made by them in Tepebaşı in İstanbul. When these competitions turned into betting games, they were banned. Bicycle competitions in İstanbul started to be done again after the declaration of Second Constitutional Monarchy. Fenerbahçe was the first club giving importance to bicycle sport during its activities. Cyclists playing for Fenerbahçe shared championship at first bicycle competitions arranged in Turkey in 1912. After Second Constitutional Monarchy there were attempts to be bought bicycles to police station at many provinces. There were formal requests such as buying bicycles and teaching staff how to cycle from revenue office. The reason of these financial requests was to speed up policemen’s work. It is extracted that Abdülhamit ordered a research to be done into bicycles used in American army in 1894. A document including using bicycle at armies was presented to Second Abdülhamit by İstanbul embassy of U.S.A on October 21st, 1894. A translation of a newspaper cutting including technical knowledge about bicycle was added to the document, too. It is seen that except army at some departments bicycles were used for clerks to provide them to move quickly. It is written at one of the correspondence made for buying bicycles that state contributions for necessary bicycles which would be used by clerks of ministry of the interior drained away in 1915, so some bicycles were received, provided that the expenses would be paid from subsidy of next year. A bicycle federation was formed in 1923 after forming of “Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı”. The first president of the federation was Muvaffak (Menemencioğlu) Bey one of the promoters of bicycle sport. The first major road competition in Turkey was arranged in Fethiye-Antalya by Ege Gençlerbirliği Club in 1924. The first Turkey Bicycle Competition was arranged in İstanbul in 1926. In bicycle sport the first national game was played against Bulgaria at Taksim stadium track in 1927. In this competition Bulgarian and Turkish cyclists shared championship. There was a halt in bicycle sport with the removal of bicycle federation in 1929. The bicycle federation was formed again with the decision of general congress of Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı in 1933. Turkish National Bicycle Team couldn’t take any rank in Olympic games in Berlin in 1936. Talat Tunçalp took part in a 100- kilometer road race that 30 riders participated. He entered in front row to the last meters, but a series of mishap led him to be last. Cycling in the Second World War years with a shortage of spare parts and tires had a period of stagnation. Four Turkish cyclists participating in London Olympics couldn’t complete the 195-kilometer endurance road race due to puncture and mechanical malfunction in 1948. Cavit Cav, making much effort to develop the sport of cycling, attempted to construct a factory producing bicycles in 1961, but he failed in his attempt. Bisan joint-stock company established in İzmir in 1963 started to produce Turkey's first domestic bicycles. The International Marmara Race started by attempts of Talat Tunçalp in 1963 was converted to the Presidential Tour of Turkey in 1964. This was done by extending racetrack and increasing the number of laps. The tour which is the most important bicycle competition of Turkey has been going on since that day. 46th Presidential Tour of Turkey ascended to the 2.0 level in international category and was broadcasted by TRT, in this way reached a large number of spectators in 2010. Konya which had plain lands was famous for a bicycle city in the years of 1950s. In those yea
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akçura, G. (2003). Evvel Zaman İçinde Bisiklet, İstanbul: Om Yayınları. Anabritannica Ansiklopedisi (2004), c.4.
  • Atabeyoğlu, C. (1983) Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c.9, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Atabeyoğlu, C. (1994) Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 2.
  • Atabeyoğlu, C. (1994) Türk Bisiklet Tarihi, İstanbul: Türk Spor Vakfı Yayınları.
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 87-23 / 30.18.1.1, 12 Aralık 1926
  • BCA. 27-1/30.18.1.2, 18 Haziran 1965.
  • BCA. 27-1/30.18.1.2, 19 Kasım 1965.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y.PRK.EŞA. 20/39 (21 Teşrin-i evvel 1894 / 2 Ekim 1894)
  • BOA. Y.PRK.TKM. 33/62 (24 Cemaziye’l-evvel 1312 / 23 Aralık 1894)
  • BOA. A.MTZ 159/109 (15 Recep 1325 / 24 Ağustos 1907)
  • BOA. A.MTZ.(04) 142/13 (26 Rebiyü’l-evvel 1324 / 19 Haziran 1906)
  • BOA. A.MTZ. 159/130 (25 Ağustos 1323 / 7 Eylül 1907)
  • BOA. DH.EUM.LVZ. 19/23 (6 Cemaziye’l-evvel 1332 / 2 Mayıs 1914)
  • BOA. DH.EUM.LVZ. 22/55 (17 Şevval 1332 / 8 Eylül 1914)
  • BOA. DH.EUM.LVZ. 69/37 (16 Recep 1332 / 10 Haziran 1914)
  • BOA. DH.EUM.LVZ. 9/49 (22 Recep 1330 / 7 Temmuz 1912)
  • BOA. DH.EUM.MEM. 110/65 (24 Zi’l-hicce 1337 / 20 Eylül 1919)
  • BOA. DH.EUM.MH. 11/59 (19 Muharrem 1328 / 31 Ocak 1910)
  • BOA. DH.EUM.THR. 15/24 (24 Zi’l-kade 1327 / 7 Aralık 1909)
  • BOA. DH.EUM.THR. 45 / 41 (5 Şevval 1328 /10 Ekim 1910)
  • BOA. DH.EUM.THR. 5/15 (10 Ramazan 1327/ 25 Eylül 1909)
  • BOA. DH.EUM.VRK. 14/66 (1 Rebiyü’l-ahir 1333 / 16 Şubat 1915)
  • BOA. DH.KMS. 52-2/72 (30 Ramazan 1337 / 29 Haziran 1919)
  • BOA. DH.MKT. 1075/34 (7 Rebiyü’l-evvel 1324/1 Mayıs 1906)
  • BOA. DH.MKT. 2567/66 (28 Şevval 1319 / 7 Şubat 1902)
  • BOA. DH.MKT. 345/83 (22 Şaban 1312 / 18 Şubat 1895)
  • BOA. HR.İM. 153/56 (04 Ağustos 1925)
  • BOA. HR.İM. 155/96 (25 Ağustos 1925)
  • BOA. HR.SYS. 30/ 58 (23 Nisan 1895)
  • BOA. MF.MKT. 753/60 (23 Eylül 1319, 8 Ekim 1903)
  • BOA. ŞD. 658/56 (23 Safer 1333 / 10 Ocak 1915)
  • BOA. TFR.I..AS..58/5750 (29 Safer 1326 / 2 Nisan 1908)
  • BOA. TFR.I.KV. 223/22299 (24 Cemaziye’l-ahir 1327 / 13 Temmuz 1909)
  • BOA. TFR.I.SL.211/21076 (7 Cemaziye’l-ahir 1327/ 26 Haziran 1909),
  • BOA. TFR.I.SL. 215/21493 (24 Recep 1327/ 11 Ağustos 1909)
  • BOA. Y.A.HUS. 325/123 (13 Nisan 1311 / 28 Nisan 1895)
  • BOA. Y.A.HUS. 325/133 (29 Şevval 1312 / 25 Nisan 1895)
  • BOA. Y.EE.KP. 41/4001 (29 Zi’l-hicce 1341 / 13 Temmuz 1923)
  • BOA. Y.PRK.EŞA. 20/39 (21 Teşrin-i evvel 1894 / 2 Ekim 1894)
  • BOA. Y.PRK.TŞF. 4/47 (7 Rebiyü’l-ahir 1313 / 27 Eylül 1895)
  • BOA. DH.MKT. 511/11 15 Safer 1320 / 24 Mayıs 1902),
  • BOA. İ.DH. 1396/1320 M/7 (19 Muharrem 1320 / 1 Haziran 1904)
  • BOA. İ.DH. 1398 (3 Rebiyü’l-evvel 1320 / 10 Haziran 1902)
  • Devellioğlu, F. (1984). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara.
  • Emiroğlu, K. (2002). Gündelik Hayatımızın Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi.
  • Fişek, K. (1985). Türkiye Spor Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Guttmann, A. (1991). Women’s Sports A History. New York: Columbia University Press.
  • Güneş, G. (2007). İzmir’de İlk Bisiklet Yarışı, Toplumsal Tarih, Sayı: 164, s. 56-62.
  • Herlihy, D. (2004). “Bicycle The History”, Yale University Press.
  • Hiçyılmaz, E. (Tarihsiz). “Türkiye’de Spor” Yeni Yüzyıl Kitaplığı, Türkiye’nin Sorunları Dizisi 11.
  • http://www.turkbike.com “Bisikletin Yaşayan Tarihi Talat Tunçalp” Erişim Tarihi: 1 Temmuz 2010.
  • İstanbul Ansiklopedisi (1961) İstanbul, C.5, s. 2818-2821.
  • Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devletinde Spor, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Meydan Larousse Genel Kültür Ansiklopedisi. (1969) Meydan Yayınları, 2. Cilt. Morpa Spor Ansiklopedisi (2003) c.1.
  • Olimpiyat Oyunları’nın 100. Yılında Türkiye (1997), Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Yayınları.
  • Tarik, Sayı: 517, 20 Zi’l-kade 1303 Rumî Sene 19 Ağustos 1301 / 31 Ağustos 1885.
  • Yıldız, D. (2002). Çağlar Boyu Türklerde Spor, İstanbul: Telebasım.
APA SÜME M, ÖZSOY S (2010). Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. , 345 - 360.
Chicago SÜME MEHMET,ÖZSOY Selami Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. (2010): 345 - 360.
MLA SÜME MEHMET,ÖZSOY Selami Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. , 2010, ss.345 - 360.
AMA SÜME M,ÖZSOY S Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. . 2010; 345 - 360.
Vancouver SÜME M,ÖZSOY S Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. . 2010; 345 - 360.
IEEE SÜME M,ÖZSOY S "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu." , ss.345 - 360, 2010.
ISNAD SÜME, MEHMET - ÖZSOY, Selami. "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu". (2010), 345-360.
APA SÜME M, ÖZSOY S (2010). Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(24), 345 - 360.
Chicago SÜME MEHMET,ÖZSOY Selami Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0, no.24 (2010): 345 - 360.
MLA SÜME MEHMET,ÖZSOY Selami Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.24, 2010, ss.345 - 360.
AMA SÜME M,ÖZSOY S Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2010; 0(24): 345 - 360.
Vancouver SÜME M,ÖZSOY S Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2010; 0(24): 345 - 360.
IEEE SÜME M,ÖZSOY S "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0, ss.345 - 360, 2010.
ISNAD SÜME, MEHMET - ÖZSOY, Selami. "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de bisiklet sporu". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24 (2010), 345-360.