Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 9 Sayfa Aralığı: 132 - 151 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi

Öz:
Açlık, dinî-sihrî veya tıbbî sebeplerden ortaya çıktığı ifade edilen insan yeme, mit, masal, efsane, destan, inanış vb. halk bilimi ürünlerinde de bulunmaktadır. Masallar, bu konuyla ilgili motiflerin sıklıkla kullanıldığı halk anlatılarındandır. İnsan, dev, cadı vb. tarafından gerçekleştirilen insan yeme eylemiyle ilgili motifler, S. Thompson’un Motif Index of Folk-Literature adlı katalogunda çoğunlukla “G. Devler” başlığı altındadır. Fakat eserdeki diğer başlıklarda da yamyamlıkla alakalı motiflere rastlamak mümkündür. Bu makalede, ilk olarak insan yeme ve Türk halk biliminde insan yemeyle ilgili unsurlar hakkında bilgi verilecektir. Daha Thompson’un Motif Index of Folk-Literature adlı katalogu dikkate alınarak Türkiye, Başkurdistan ve Tataristan’da yayımlanan bazı masallarda insan yeme ve buna bağlı motifler tespit edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelime: halk edebiyatı motif yamyamlık halk anlatıları anadolu türkleri halk hikayeleri türki halklar türk folkloru başkurdistan masal kazan tatarları

Konular: Uluslararası İlişkiler

The motif of anthropophagy (cannibalism) in the Tales of Anatolian, Tatarian (Kazan) and Bashkirt Turks

Öz:
Hunger, anthropophagy which is expressed that it emerged because of magic-religious and medical reasons, myth, tale, legend, epos, belief, etc. appear in the outcomes of folklore. Tales are folk narratives in which motifs on the subject are generally used. Motifs about the act of anthropophagy executed by human beings, ogres, witch, etc. are usually under the title of G. Ogres in S. Thompson’s catalogue “Motif Index of Folk Literature”. However, it is possible to come across with motifs about cannibalism under other titles as well. In this article, facts about anthropophagy in Turkish Folklore will be primarily touched upon. After that, taking Thompson’s catalogue “Motif Index of Folk-Literature” into consideration, anthropophagy and related motifs will be determined in some tales compiled from Turkey, Bashkortostan and Tartary.
Anahtar Kelime: folk tales turkic peoples turkish folklore bashkortostan fantastic tale kazan tatars folk literature motif cannibalism folk narratives anatolian turks

Konular: Uluslararası İlişkiler
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ALPTEKİN, Ali Berat (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • ARENS, W. (1979). The Man-Eating Myth, Anthropology & Anthropophagy. New York: Oxford University Press.
  • ATNUR, Gülhan (1996). Ural Batır Destanı Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • ATNUR, Gülhan (2002). Başkurt ve Tatar Efsaneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Motif Çalışması. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
  • Başkort Halık İcadı, Ekiyetter. (1976). Birinci Kitap, Hzl.: Marat Minhaceddinov, Ehnef Harisov, Öfö: Başkortostan Kitap Neşriyeti.
  • Başkort Halık İcadı, Ekiyetter. (1976). İkinci Kitap, Hzl.: Marat Minhaceddinov, Ehnef Harisov, Öfö: Başkortostan Kitap Neşriyeti.
  • Başkort Halık İcadı, Ekiyetter. (1978). Üçüncü Kitap, Hzl.: Nur Zaripov, Marat Minhaceddinov, Öfö: Başkortostan Kitap Neşriyeti,
  • BAYAT, Fuzuli (2007). Türk Mitolojik Sistemi (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana-Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji). C:2, İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş.
  • BORATAV, Pertev Naili (1997). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • CAN, Şefik. (1994). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Da SİLVA, Fransisco Vaz (2008). “Cannibalism”, The Greenwood Ansiclopedia Folktales and Fairy Tales, Volume 1-3, Westport-Connecticut-London: Greenwood Press.
  • DUVARCI, Ayşe (2005). “Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar ve Uygulamalar”, Bilig, Kış 2005, sayı: 32, 125-144.
  • “Cannibalism”, Encyclopedia Britannica, http://www.britannica.com/EBchecked /topic/ 92701/cannibalism27.02.2010.
  • ERGİN, Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı I, Giriş, Metin, Faksimile. Ankara: TDK Yayınları.
  • GOLDBERG, Christine (2005). “Cannibalism-Motif G 10”, Archetypes and Motifs in Folklore and Literature: A Handbook. Jane Garry, Hasan M. El-Shamy (Editor), Armonk, New York, USA, M. E. Sharpe, inc. 2005, 227-232, http://site.ebrary.com/lib/ataturk/Doc?id=10178104&ppg=263/20.02.2010.
  • GRAVES, Robert (2004). Yunan Mitleri. Çev.: Uğur Akpur, İstanbul: Say Yayınları.
  • GÜNAY, Umay (1975). Elazığ Masalları-İnceleme, Erzurum: Atatürk Üni. Yayınları.
  • İNAYET, Alimcan (2010). Türk Dünyası Efsane ve Masallarında Bir Dev Tipi: Yalmavuz/Celmoğuz. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
  • KARADAVUT, Zekeriya (1992). Yozgat Efsaneleri (İnceleme-Metin). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
  • MACCULLOCH, J. A. (1910),. “Cannibalism”, Encyclopædia of Religion and Ethics. Volume III, James Hasting, M. A., D. D. (Editor), Edinburg: T & T Clark, 194-269.
  • SAKAOĞLU, Saim (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • SAKAOĞLU, Saim (1980). Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • SEYİDOĞLU, Bilge (1975). Erzurum Halk Masalları Üzerinde Araştırmalar- Metinler ve Açıklamalar. Ankara: Atatürk Üni. Yayını.
  • THOMPSON, Stith (1955-1958). Motif Index of Folk-Literature. 6 C., Blomington, Indiana: Indiana University Press.
  • ŞİMŞEK, Esma (2001). Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Tatar Halık İcadı, Ekiyetler. (1977). Birinci Kitap, Hzl.: H. H. Gatina, H. H. Yarmi, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan,
  • Tatar Halık İcadı, Ekiyetler. (1978). İkinci Kitap, Hzl.: H. H. Gatina, H. H. Yarmi, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan, 1978.
  • Tatar Mifları-İyeler, Işanular, Irımnar, Fallar, İm-Tomnar, Sınamışlar, Yolalar. (1996). Birinci Kitap, Hzl: Galimcan Gıylmanov, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
  • Tatar Mifları-İyeler, Işanular, Irımnar, Fallar, İm-Tomnar, Sınamışlar, Yolalar. (1999). İkinci Kitap, Hzl: Galimcan Gıylmanov, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
  • Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • YOLCU, Mehmet Ali (2009). “Türk Masallarında İnsan Eti Yeme, Totemizm, Ölüm ve Yeniden Doğma”. İğdiş, Sünnet, Bedene Şiddet Kitabı. (Ed. Emine Gürsoy Naskali- Aylin Koç), İstanbul: Kitabevi, 319-329.
APA ATNUR G (2011). Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. , 132 - 151.
Chicago ATNUR Gülhan Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. (2011): 132 - 151.
MLA ATNUR Gülhan Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. , 2011, ss.132 - 151.
AMA ATNUR G Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. . 2011; 132 - 151.
Vancouver ATNUR G Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. . 2011; 132 - 151.
IEEE ATNUR G "Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi." , ss.132 - 151, 2011.
ISNAD ATNUR, Gülhan. "Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi". (2011), 132-151.
APA ATNUR G (2011). Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 0(9), 132 - 151.
Chicago ATNUR Gülhan Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 0, no.9 (2011): 132 - 151.
MLA ATNUR Gülhan Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, vol.0, no.9, 2011, ss.132 - 151.
AMA ATNUR G Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 2011; 0(9): 132 - 151.
Vancouver ATNUR G Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 2011; 0(9): 132 - 151.
IEEE ATNUR G "Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi." Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 0, ss.132 - 151, 2011.
ISNAD ATNUR, Gülhan. "Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi". Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 9 (2011), 132-151.