Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları
Yıl: 2010 Cilt: 5 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1304 - 1319 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları
Öz: 1854’ten itibaren Rus hakimiyetine giren Kazak topraklarına kısa sürede yoğun bir Rus göçü olmuştur. Çarlık devrinden günümüze, Kazakistan’daki Rus nüfusunun yoğunluğu Kazakistan’ı diğer Türk Cumhuriyetlerinden farklı kılmış ve Kazaklar hem Çarlık devrinde hem de Sovyet devrinde Ruslaştırma politikalarından daha çok etkilenmişlerdir. Ruslar Çarlık devrinden itibaren hakimiyetleri altındaki Türklerin ana dillerini eğitim alanında ikinci plana itip Rusçanın etkisini artırma konusunda çeşitli politikalar izlemişlerdir. Bu konuda somut adımların atılması 1917’den sonra, yani Çarlık rejiminin yıkılmasıyla yetmiş küsur yıl sürecek Sovyet devrinin başlamasından itibaren olmuştur. Sovyetlerin dağılmasının ardından Kazakistan 16 Aralık 1991’de bağımsızlığına kavuşmuştur ancak Kazak Türkçesinin eğitim alanında etkisinin artması 2000’li yıllardan itibaren olmuştur. Günümüzde, Kazakistan Anayasasında devletin resmî dili olan Kazak dili ile Rusçanın eşit derecede kullanılmasına izin verilmesi ve devletin Kazakistan’daki azınlıkların dillerini de koruyup geliştirmekle sorumlu olması, Kazakistan’da Kazak Türkçesi için halen bir tehdit unsuru durumundadır. Bu makalede, Kazak Türkçesinin yazı dili haline getirilmesinden günümüze kadar Kazakistan’da uygulanan Kazak dili eğitimi politikaları ele alınmıştır.
Anahtar Kelime: Educational Policies In Kazakhstan From The USSR period until today
Öz: After the year 1854, when the Kazakh land was occupied by Russians, huge numbers of Russian people started to migrate to this land. From the period of Tsardom until now Kazakhstan has gained a different condition apart from other Turkic nations because of the density of Russians in the population. As a result of this situation Kazakhs have been the most affected people by the policies of Russianization in both the Tzardom period and Soviet regime. From the Tzardom period Russians steadily followed a policy that aimed to increase the power of Russian language in education and make Kazakhs put their own native language aside. But the most influential steps to reach this goal were taken after the year 1917, when the Tsar’s regime collapsed. Although Kazakhstan gained its independence on December 16th, 1991 after the dissolution of the USSR, the effectiveness of their own language in education began to increase especially after 2000. At the present day in the constitution of Kazakhstan it is allowed to use the official Kazakh language or Russian as well. Furthermore the state is responsible to protect the minorities’ languages. These two factors are still threats to the improvement of Kazakh language. In this article educational policies, carried out in Kazakhstan from the time when Kazakh language became a literary language until today, are examined.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- BALA, Mirza 1957: “Sovyetler Birliğinde Türkoloji, “Türk dilleri” ve “Türk milletleri”, Dergi Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsü, No: 8, Yıl: 3, s. 3-18.
- BARUTCU ÖZÖNDER, Sema 1999: “Genel Türklük Alanı Çerçevesinde Türk Dilinin Durumu, İleriye Dönük Bakış ve Yaklaşımlar”, Kök Araştırmalar, 1/1(Bahar 1999), s. 31-40.
- BORANBAYEVA, Gülnur Smagulkızı 2004: “SSCB Dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Kazakistan Cumhuriyeti’nde Kazak Dilinin Genel Durumu”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1(Kasım 2004), s. 20-41.
- CAROE, Sir Olaf: Sovyet İmparatorluğu Sömürülen Milletler (çev. Zerhan Yüksel), Tercüman 1001 Temel Eser 67.
- D’ENCAUSSE, Hélène Carrère 1984: Parçalanan İmparatorluk (çev. Nezih UZEL), Sisav Yay.
- D’ENCAUSSE, Hélène Carrère 1992: Sovyetler’de Müslümanlar (çev. Adnan TEKŞEN), Ağaç Yayıncılık, İstanbul.
- DEVLET, Nadir 1983: “Ruslaştırmada Kazan Tatar Türkleri Örneği”, Türk Kültürü, Sayı: 237, Yıl: XXI (ocak 1983), s. 29-36.
- ENGİN, Muhabay-AGİ, Ferit – DEVLET, Nadir, AKIŞ, Ali 1976: Kazak ve Tatar Türkleri, Boğaziçi Yayınları: 35, İstanbul.
- GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız 2002: “Dil Planlaması Bağlamında Türk Yazı Dillerinin Görünümü”, Türkler, Cilt:19, Yeni Türkiye Yay., Ankara, s. 69-87.
- GÖMEÇ, Saadettin 2006: Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Akçağ, Ankara.
- GÜRSOY NASKALİ, Emine-ŞAHİN, Liaisan (Editörler) 2007: Stalin ve Türk Dünyası, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
- HAYİT, Baymirza 1975: Türkistan Rusya ile Çin Arasında, Otağ Yayınları.
- HENZE, Paul B. 1986: Sovyet Müslümanları Arasında İkinci Dil Olarak Rusçayı Yaygınlaştırmanın Gittikçe Artan Önemi (çev. Yuluğ Tekin KURAT), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Asya-Afrika Araştırmaları Grubu, Yayın No: 35.
- İSMAİL, Zeyneş 2002: Kazak Türkleri, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- KARABULUT, Ferhat 2004: “Dil Ölümü Sürecinde Kazak Türkçesinin Durumu”, Sosyal Bilimler Celal Bayar Üniversitesi S.B.E, Cilt: 2, S. 1, s. 67-87.
- KİLLİ, Gülsüm 2006: “Saha Cumhuriyetinde Dil Durumu ve Saha Türkçesinin Konumu”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt.3, S. 2, s. 61-70.
- RORLİCH Azade-Ayşe 2000: Volga Tatarları, İletişim, İstanbul.
- SAHİPOVA BAKTIBAYKIZI, Feride 2007: “Kazakların Boy Örgütlenmesi”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt. 4, S. 3, s. 181-195.
- SARAY, Mehmet 1984: Rusların Orta Asyayı Ele Geçirmeleri (çev. Erkut GÖKTAN), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Asya-Afrika Araştırmaları Grubu, Yayın No: 1.
- SARAY, Mehmet 1993: Kazak Türkleri Tarihi “Kazakların Uyanışı”, Nesil Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul.
- TACEMEN, Ahmet 1994: Rus Egemenliğindeki Türklerin Alfabelerinin Değiştirilmeleri 1769-1940, Erciyes Üniversitesi Yayınları No: 68, Kayseri.
- TACİBAYEV, Raşid 1998: “Kazakistan’da Rus Göçmenlerinin Yerleştirilmesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 116 (Ekim 1998), s. 153-159.
- TAMİR, Ferhat-ARICAN, Halil 1997: Muhtar Äwezov Seçilmiş Hikâyeler, Türksoy Yayınları, Ankara.
- TAMİR, Ferhat 2000: “Kazak Edebiyatı”, Güneşe Uçan Kartal, s. 246-289, Ankara. Kazakistan Anayasası için bakınız: http://www.akorda.kz/www/www_akorda_kz.nsf/sections?OpenForm&id_doc=DB26C3FF70789C84462572340019E60A&lang=kz&L1=L1&L2=L1-9 (son eriĢim tarihi 07.11.2010)
| APA | KINACI C (2010). Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. , 1304 - 1319. |
| Chicago | KINACI Cemile Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. (2010): 1304 - 1319. |
| MLA | KINACI Cemile Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. , 2010, ss.1304 - 1319. |
| AMA | KINACI C Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. . 2010; 1304 - 1319. |
| Vancouver | KINACI C Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. . 2010; 1304 - 1319. |
| IEEE | KINACI C "Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları." , ss.1304 - 1319, 2010. |
| ISNAD | KINACI, Cemile. "Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları". (2010), 1304-1319. |
| APA | KINACI C (2010). Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. Turkish Studies (Elektronik), 5(4), 1304 - 1319. |
| Chicago | KINACI Cemile Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. Turkish Studies (Elektronik) 5, no.4 (2010): 1304 - 1319. |
| MLA | KINACI Cemile Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. Turkish Studies (Elektronik), vol.5, no.4, 2010, ss.1304 - 1319. |
| AMA | KINACI C Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. Turkish Studies (Elektronik). 2010; 5(4): 1304 - 1319. |
| Vancouver | KINACI C Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları. Turkish Studies (Elektronik). 2010; 5(4): 1304 - 1319. |
| IEEE | KINACI C "Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları." Turkish Studies (Elektronik), 5, ss.1304 - 1319, 2010. |
| ISNAD | KINACI, Cemile. "Sovyetlerden Günümüze Kazakistan’da eğitim politikaları". Turkish Studies (Elektronik) 5/4 (2010), 1304-1319. |
