Yıl: 2010 Cilt: 0 Sayı: 28 Sayfa Aralığı: 79 - 116 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine

Öz:
Fuad Köprülü’nün, “Türklere mahsus bir besteyle söylenenhalk şarkıları (1976: 246)”, olarak tanımladığı türküler, sözlü kültür ürün leri içerisinde yaygınlık derecesi bakımından birinci sırada yer alırlar.Halk türküsü ve ona koşulan ezgi, ilk ortaya çıktığında mutlaka birferdin damgasını taşır. Türkü, bu ilk yakıcıdan sonra, dilden dile, teldentele aktarılarak yayılmaya başlar. Bu yayılma aşamasında, türkünün hemgüftesinde hem de ezgisinde (beste) irili ufaklı değişmeler meydana gele bilir.Türkülerin yayılmasında, askerlik, gurbete çıkma, göç, hapishane- ye düşme, ticari ilişkiler ve âşıklık geleneği gibi birçok etken sıralanabilir.Saraybosna’daki yazmalarda tespit edilen türkülerin oraya taşınmalarındayukarıda sayılanların yanında fetihlerin de önemli bir etken olduğu söyle nebilir.Fetihlere bağlı olarak Balkanlara ve hususen Saraybosna’ya göçettirilen Evlad-ı Fatihan’ın yerleştikleri bölgeleri yurt tutup benimsemele ri ve belli bir zaman diliminde de boşaltmak zorunda kalmalarının ıstırabıbirçok türküde yankısını bulmuştur.Çalışmamızda, Hamdi Hasan’ın “Saray-Bosna Kütüphanelerinde ki Türkçe Yazmalarda Türküler”, adlı kitabında yer alan türkülerin, Tür kiye’de bilinen/söylenen türkülerle olan benzerliği üzerinde durulmuş;tespit edilen metinler üzerindeki değişim -ağırlıklı olarak TRT Türk HalkMüziği Repertuarı dikkate alınarak- gösterilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji

An explanation about the similarities of some Anatolian and Sarajevo folk songs

Öz:
The folk songs that Fuad Köprülü defined as “songswhich performed with a composition off to Turkish (1976: 246)” rankfirst in terms of popularity in the oral cultural elements.It certainly contains the mark of a person when the folk song andits melody were first heared. After first creator, Turkish Folk Songs beginto spread from tongue to tongue and from string to string. In this process,some changes occurred especially in its lyrics and melody.We can say that the Phenomena such as âşık (wander in minstrel)tradition as the leading one, soldiery, trade, neighborliness, being abroadand migration were effective in the transportation of the Turkish Folksongs from where they were born and spread to other lands. In additionto other reasons we can say that conquests and together with the con- quests the settling policy, following these conquests which was put intouse systematically by the ottomans have an important effect on spreadingthe Turkish folk songs in Balkans and especially Sarajevo.In our paper, the comparison of Turkish folk song which tookplace in Hamdi Hasan’s book named “Saray-Bosna KütüphanelerindekiTürkçe Yazmalarda Türküler”, and The Turkish folk songs in TRT Turk- ish Folk Songs Repertoire has been done and what kind of a change oc- curred in the bodies of the Turkish Folk Songs especially in their lyricstried to find out.
Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ALBAYRAK, Nurettin (2004), Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, L&M Yayınları, İstanbul.
  • ATALAY, Besim (1986), Divanü Lûgat-it-Türk Dizini: “Endeks”, C. IV, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • ATĐLLA, Osman (1976), “Saz Siirlerinin Türkü’ye Dönüsmesi”, Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri, Konya Turizm Derneği Yayınları, Ankara, s. 206-214.
  • AYTAÇ, Pakize (2003), “Türküler”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı/Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C. III, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 332-451.
  • BEKKĐ, Salahaddin (2004), Baş Yastıkta Göz Yolda/Sivas Türküleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
  • BORATAV, Pertev Naili (1982/1), “Halk Türkülerine Dair”, Folklor ve Edebiyat II, Adam Yayınları, İstanbul, s. 337-339.
  • BORATAV, Pertev Naili (1982/2) “Türk Halk Türkülerinde ‘Şiirlik Motif’ler”, Folklor ve Edebiyat II, Adam Yayınları, İstanbul, s. 364-377.
  • CASTELLAN, Georges (1995), Balkanların Tarihi, (çev. Ayşegül Yaraman- Başbuğu), Milliyet Yayınları, İstanbul.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul (1988), “Âsık Tarzı Siir Geleneği ve Bosnak Âsık (Gusları) Tarzı Siir Geleneği Arasında Ortaklıklar Üzerine Tespitler”, Milli Folklor, S. 39, s. 8-24.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul (2010), “Türkü Olgusu Bağlamında ‘Türkü’ ve ‘Şarkı’ Terimlerinin Etimolojisini Yeniden Tanımlama Denemesi”, Türk Yurdu (Türkü Dosyası), S. 269, s. 46-49.
  • DİZDAROĞLU, Hikmet (1969), Halk Siirinde Türler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • ELÇĐN, Sükrü (1998), Gevherî Divânı / İnceleme-Metin-Dizin-Bibliyografya, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
  • ELÇİN, Sükrü (1999), Âsık Ömer, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • GÖLPINARLI, Abdülbaki (1969), Pir Sultan Abdal Hayatı Sanatı Eserleri, Varlık Yayınevi, İstanbul.
  • GÜVEN, Merdan (2009), Türküler Dile Geldi, Ötüken Nesriyat, İstanbul.
  • HASAN, Hamdi (1987), Saray-Bosna Kütüphanelerindeki Türkçe Yazmalarda Türküler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • HASAN, Hamdi (2008), Makedonya Türklerince Söylenen Türküler, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
  • İSEN, Mustafa (1997/1), “Balkanlarda Türk Edebiyatı”, Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 512-537.
  • İSEN, Mustafa (1997/2), “Yugoslavya’da Türk Dili ve Sorunları”, Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 538-546.
  • KARATAŞ, Turan (2004), Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, (hzl. Ahmet Bican Ercilasun vd.), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
  • KAYA, Doğan (2004), Yaşnameler, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • KAYA, Doğan (2009), Sivas Halk Şairleri, C. IV (L-R), Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Sivas.
  • KÖPRÜLÜ, [M.] Fuad (1976), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, (hzl. Orhan F. Köprülü), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
  • KÖPRÜLÜ, [M.] Fuad (1988), Osmanlı Devleti’nin Kurulusu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
  • KÖPRÜLÜ, [M.] Fuad (1989), “XVII. Asır Sazşâirlerinden Kayıkçı Kul Mustafa”, Edebiyat Arastırmaları 2, (hzl. Orhan F. Köprülü), Ötüken Nesriyat, İstanbul, s. 229-326.
  • KURTULUŞ, Rıza- PALA, Đskender (2006), “Mülemma”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 539.
  • MACİT, Muhsin (2004), “Mülemma”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C. IV, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 451.
  • MEMİŞOĞLU, Fikret (1992), Harput Âhengi, Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara.
  • ÖNDER, Mehmet (1992), Aldı Sözü Anadolu, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
  • ÖZBEK, Mehmet [A.] (1975), Folklor ve Türkülerimiz, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
  • ÖZBEK, Mehmet [A.] (2009), Türkülerin Dili, Ötüken Nesriyat, İstanbul.
  • ÖZMEN, Đsmail, (1994), Alevî-Bektasî Siirleri Antolojisi, C. V (20. Yüzyıl), Saypa Yayınları, Ankara.
  • ÖZTELLĐ, Cahit (1972), Evlerinin Önü…/ Bütün Halk Türküleri, Hürriyet Yayınları, İstanbul.
  • ÖZTELLĐ, Cahit (1985), Bektasî Gülleri/Bektasî-Alevî Şiirleri Antolojisi, Özgür Yayın Dağıtım, İstanbul.
  • ÖZTUNA, Yılmaz (2000), Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
  • ÖZTÜRK, Ali Osman (1995/1), “Önsöz Yerine Türkülerimiz Milli Değerlerimiz mi, Sevdalarımız mı?”, Türkü Yazıları, Milli Folklor Yayınları, Ankara, s. 9-15.
  • ÖZTÜRK, Ali Osman (1995/2), “Dil Yönüyle Türk ve Alman Halk Türküleri Üzerine Bir Araştırma”, Türkü Yazıları, Millî Folklor Yayınları, Ankara, s. 85-99.
  • ÖZTÜRK, Ali Osman (1995/3), “Bir Eleştiri”, Türkü Yazıları, Milli Folklor Yayınları, Ankara, s. 167-169.
  • ÖZTÜRK, Ali Osman (2001), Alamanya Türküleri/Türk Göçmen Edebiyatının Sözlü-Öncü Kolu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi -2-, TRT Müzik Dairesi Yayınları, Ankara, 2000.
  • SAKAOĞLU, Saim (2004), Karaca Oğlan, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • VAKTĐDOLU, Adil-ATALAY, Ali (1998), Âsık Dertli Baba, Can Yayınları, İstanbul.
  • YILDIRIM, Dursun (1998), “Orta Asya Bozkırlarından Urumuneli’ne/Türk Sözlü Siir Sanatının Yayılması Üzerine”, Türk Bitiği Arastırma / Đnceleme Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 180-195.
  • YILDIRIM, Dursun (2003), “Balkan Üçlemesi ve Tarih”, Türkbilig, S. 6, s. 144- 160.
  • http://www.turkudostlari.net/soz. asp?turku=9654 (10/10/2010)
APA Bekki S (2010). Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. , 79 - 116.
Chicago Bekki Salahaddin Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. (2010): 79 - 116.
MLA Bekki Salahaddin Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. , 2010, ss.79 - 116.
AMA Bekki S Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. . 2010; 79 - 116.
Vancouver Bekki S Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. . 2010; 79 - 116.
IEEE Bekki S "Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine." , ss.79 - 116, 2010.
ISNAD Bekki, Salahaddin. "Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine". (2010), 79-116.
APA Bekki S (2010). Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları, 0(28), 79 - 116.
Chicago Bekki Salahaddin Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları 0, no.28 (2010): 79 - 116.
MLA Bekki Salahaddin Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları, vol.0, no.28, 2010, ss.79 - 116.
AMA Bekki S Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları. 2010; 0(28): 79 - 116.
Vancouver Bekki S Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları. 2010; 0(28): 79 - 116.
IEEE Bekki S "Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine." Türklük Bilimi Araştırmaları, 0, ss.79 - 116, 2010.
ISNAD Bekki, Salahaddin. "Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine". Türklük Bilimi Araştırmaları 28 (2010), 79-116.