Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki

Yıl: 2011 Cilt: 17 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 377 - 403 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki

Öz:
Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Örgütsel vatandaşlık kavramı çalışanların görev tanımlamaları arasında yer almayan ve tamamen çalışanın kendi özgür iradesiyle yaptığı, iş ortamında çalışanların iş doyumunu ve verimliliğini etkileyen davranışlar olarak ifade edilmektedir. Çalışanların örgütsel vatandaşlığını kazanmalarında yöneticilerin sergiledikleri liderlik stilinin önemli bir yeri vardır. Tarama modelindeki araştırmanın çalışma grubu Samsun il merkezinde görev yapan ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan 204 ilköğretim okulu öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri “Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Ölçeği” ile “Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, t testi, Kruskal Wallis, Mann Whitney U ile korelasyon analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, katılımcıların okullarında örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili olarak olumlu görüşlere sahip oldukları görülmüştür. Katılımcıların görüşleri cinsiyet, branş, eğitim durumu ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar göstermiştir. Öğretmenlerin sergiledikleri örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin göstermiş oldukları dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik stilleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki vardır. Çalışanların kendilerini çalıştıkları örgüte ait hissetmelerinde ve daha verimli çalışmalarında yöneticilerin rolü yadsınamaz. Bu nedenle yöneticilerin bir amaca sahip, değişime açık, etik kararlar verebilen ve çalışanların fikirlerine değer veren bireyler olmaları önemlidir.
Anahtar Kelime:

Konular: İş Eğitim, Eğitim Araştırmaları İşletme Davranış Bilimleri

The relationship between the leadership styles of the school administrators and the organizational citizenship behaviors of teachers

Öz:
Background. Organizational Citizenship Behavior (OCB) comprises extrarole behaviors that are not within role but nevertheless of great importance for efficient processes in organizations (Organ, 1988; Podsakoff et al.,1997). Literature discusses different conceptions of OCB (Podsakoff et al., 2000). In Deckop et al.&#8217;s study (Deckop, Mangel & Cirka, 1999), OCB consists of the following three facets: (1) helping behavior, (2) sportsmanship, and (3) conscientiousness. Hence, sportsmanship may raise the attractiveness of group membership for high performers. With increasing follower conscientiousness, leaders may tend to empower their followers and, thus, raise their performance motivation. Accordingly, in a comprehensive literature review, Podsakoff et al. (2000) found OCB to predict followers&#8217; performance. Bass (1985) introduced a theory of &#8220;transformational&#8221; leadership that was based on Burns&#8217; (1978) classification of transactional and transformational political leaders (Geyer & Steyrer, 1998). Bass&#8217;s (1985) conceptualization of transactional and transformational leadership included seven leadership factors: charisma, inspirational, intellectual stimulation, individualized consideration, contingent reward, management by exception and laissez-faire leadership.Transformational leadership is based on increasing the level of consciousness of followers about the value of the output and upgrading their success. Transactional leadership, on the other hand, is based on the expected reward in return for the obedience of the followers with their effort, productivity and loyalty (Bass & Riggio, 2006). One of the main differences between two leadership styles is: transformational leadership style is directed to future, innovation, change and reformation. On the contrary; transactional leadership style is based on past and traditions. Transformational leaders create their organizational culture with the existing rules, procedures and norms. The leaders who behave in the form of transactional leadership style use their authority in rewarding their followers by giving money and status so that the followers could make more effort whereas transformational leaders try to inspire their followers for a mission and orient them to a dream or a vision (Eren, 2001). Unlike transactional leaders, transformational leaders inspire their followers, give them intellectual stimulation and show concern for each individual. Transformational leaders are guiding their followers and they can compromise more easily (Bass, 1999).Purpose. The purpose of this study is to determine the relationship between the leadership styles of the school administrators and the organizational citizenship behaviors of teachers. Method. The research was a survey model study. The study group of the research has been formed with 204 teachers who work in schools in Samsun city centre and they have taken part in the research voluntarily. &#8220;Organizational Citizenship Behaviors Scale&#8221; (Taşdan & Yılmaz, 2008) and &#8220;The Leadership Style Questionnaire&#8221; (Oğuz, 2008) were used as the data collecting instruments in the study. Descriptive statistics, t test, Kruskal Wallis have been used in the analysis of the data which have been collected. The participants have been selected randomly.52.5 % of the participants are female and 47.5 % of them are male.42.2 % of the participants are class teachers and 57.8 % of them are branch teachers.25.5 % of the teachers have bachelor&#8217;s degrees, 20.1 % have graduated from educational institutes, 42.6 % have graduated from faculty of educations, only 3.9 % of them have master&#8217;s degrees and 7.8 % of them do not belong to any of these categories. Seniority varies from 3 years to 40 years. Findings and conclusions. The comparison of the participants&#8217; opinions that are related to organizational citizenship and their leaders&#8217; opinions about leadership styles according to gender and branch variations has been made by using t test. Participants&#8217; opinions regarding laissez-faire leadership style vary according to the gender variation [t(202) =3.037; p<0.05].Female teachers ( x =45.62) have more positive point of views about the organizational citizenship behaviors when it is compared to male teachers ( x =43.39). On the other hand, when branches are taken into consideration, the participants&#8217; opinions relating to transformational leadership style vary according to gender [t(202)=2.240; p<0.05]. Class teachers ( x =96.59) have more positive views compared to branch teachers ( x =90.29). The participants&#8217; perceptions relating to the transformational leadership dimension have varied in a significant differences according to the level of education [&#967;2 (4) = 12,471, p < .05].Considering the average ranking order, the highest average belongs to educational institute graduates, on the other hand, those who graduate without completing their bachelor&#8217;s degrees are identified to have the lowest average. The teachers who have participated in the research have various perceptions about the laissez-faire leadership style, which have gone under a change according to their seniority [&#967;2 (3) = 20,891, p < .05].When ranking order averages are taken into consideration, those who have over 30 years seniority have the highest average; on the other hand, the lowest average belongs to those who have seniority from 11 to 20 years. This finding can be interpreted that advancing in seniority can cause expected leadership behaviors to reduce. There is a positive and meaningful relationship between administrators&#8217; transformational leadership style and teachers&#8217; organizational citizenship behaviors. (r=, 387, p <.005).When determination coefficient (r2=0, 15) is taken into consideration, 15 % of total variance can
Anahtar Kelime:

Konular: İş Eğitim, Eğitim Araştırmaları İşletme Davranış Bilimleri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arslantaş, C. C., & Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 261-286.
  • Atalay, İ. (2005). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Ay, B. (2007). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. New York: The Free Press.
  • Bass, B., & Stodgill, R. M. (1990). Handbook of leadership: Theory, research, and managerial applications. Free Press.
  • Bass, B. M. (1997). Does the transactional – transformational leadership paradigm transcend organizational and national boundaries? American Psychologist, 52(2), 130-139.
  • Bass, B. (1999). Two decades of research and develeopment in transformational leadership. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(1), 9-32.
  • Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1990). The implications of transactional and transformational leadership for individual, team, and organizational development. Research in Organizational Change and Development, 4, 231- 272.
  • Bass, B. M., Avolio, B. J., Jung, D. I., & Berson, Y. (2003). Predicting unitperformance by assessing transformational and transactional leadership. Journal of Applied Psychology, 88(2), 207-218.
  • Bass, B., & Riggio, R. E., (2006). Transformational leaderhip. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
  • Baş G. ve Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 29-62.
  • Bateman, T. S., & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and good soldier: the relationship between affect and employee citizenship. Academy of Management Journal, 26(4), 587-595.
  • Boerner, S. Eisenbeiss, S. A., & Griesser, E. (2007). Follower behavior and organizational performance: the impact of transformational leaders. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(3), 15-26.
  • Bogler, R. (2001). The influence of leadership style on teacher job satisfaction. Educational Administration Quarterly, 37(5), 662-683
  • Borman, W. C. (2004). The concept of organizational citizenship. American Psychology Society, 13(6), 238-241.
  • Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571-602.
  • Bycio, P., Hackett, R. D., & Allen, J. S. (1995). Further assessments of Bass’s (1985) conceptualization of transactional and transformational leadership. Journal of Applied Psychology, 80(4), 468-478.
  • Celep, C., Polat, S., Elbir, N. ve Yapıcı, E. (2004). Ortaöğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık tutumları. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. 6–9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
  • Çetin, M., Yeşilbağ, Y. ve Akdağ, B. (2003). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 17, 39-54.
  • Deckop, J. R., Mangel, R., & Cirka, C. C. (1999). Getting more than you pay for: Organizational citizenship behavior and pay-for performance plans. Academy of Management Journal, 42(4), 420–428
  • Deluga, R. J. (1990). The effects of transformational transactional and laissez faire leadership characteristics on subordinate influencing Behavior. Basic and Applied Social Psychology, 11(2), 191-203.
  • DiPaola, M. F., & Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relation to school climate. Journal of School Leadership, 11(5), 424-447.
  • DiPaola, M. F., Tarter, C. J., & Hoy, W. K. (2005). Measuring organizational citizenship in schools: the OCB scale. In W. K. Hoy & C. Miskel (Eds.). Educational leadership and reform (pp. 319–342). Greenwich, CN: Information Age.
  • DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The High School Journal, 88, 35–44.
  • Dönder, H. H. (2006). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bürokrasi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınevi.
  • Geijsel, F., Sleegers, P., Leithwood, K., & Jantzi, D. (2003). Transformational leadership effects on teachers’ commitment and effort toward school reform. Journal of Educational Administration, 41(3), 228-256.
  • Geyer, A.L., & Steyrer, J.M. (1998). Transformational leadership and objective performance in banks. Applied Psychology, 47(3), 397-420.
  • Hater, J. J., & Bass, B. M. (1988). Superiors’ evaluation and subordinates’ perception of transformational and transactional leadership. Journal of Applied Psychology, 73(4), 695-702.
  • Hartog, D.N, House, R. J. Hangles, P. J., & Quintanilla, S. A. R. (1999). Culture specific and cross-culturally generalizable implicit leadership theories: are attributes of charismatic/transformational leadership universally endorrsed?. Leadership Quarterly, 10(2), 219-256.
  • Howell, J. M., & Avolio, B. J. (1993). Transformational leadership, transactional leadership, locus of control, and support for innovation: Key predictors of consolidated-business-unit performance. Journal of Applied Psychology, 78(6), 891-902.
  • İşbaşı Özen, J. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: Bir turizm örgütünde uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
  • Karasar, N. (1995). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd.
  • Kark, R., Shamir, B., & Chen, G. (2003). The two faces of transformational leadership: Empowerment and dependency. Journal of Applied Psychology, 88(2), 246-255.
  • Kaynak-Taşçı, S. (2007). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
  • Keskin, S. (2005). Öğretmenlerde çalışma değerleri ve örgütsel vatandaşlık (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
  • Kirkbride, P. (2006). Developing transformational leaders: the full range leadership model in action. Industrial and Commercial Training, 38(1), 23- 32.
  • Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiligi. İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dagıtım Ltd. Şti.
  • Koh, W. L., Steers, R. M., & Terborg, J. R. (1995). The effects of transformational leadership on teacher attitudes and student performance in Singapore. Journal of Organizational Behaviour, 16(4), 319-333.
  • Mercan, M. (2006). Öğretmenlerde örgütsel bağlılık, örgütsel yabancılaşma ve örgütsel vatandaşlık (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Ngunia, S., Sleegers, P., & Denessen, E. (2006). Transformational and transactional leadership effects on teachers’ job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior in primary schools: the tanzanian case. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 145-177.
  • Oğuz, E. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin liderlik stilleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
  • Organ, D. W., & Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 48(4), 775-802.
  • Ölçüm-Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Özer, S (2009). Eğitim örgütlerinde lider davranış biçimleri ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki (Nevşehir ili örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Nevşehir.
  • Pillai, R., Williams, E.A., Lowe, K.B., & Jung, D.I. (2003). Personality, transformational leadership, trust and the 2000 U.S. presidential vote. Leadership Quarterly, 14(2), 161-192.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H., & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behavior. The Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
  • Podsakoff, P. M., Ahearne, M., & MacKenzie, S. B. (1997). Organizational citizenship behavior and the quantity and quality of work group performance. Journal of Applied Psychology, 82(2), 262-270.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
  • Polat, S. (2007). Örgütsel güven, adalet ve vatandaşlık davranışlarına ilişkin öğretmen algıları (Yayınlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
  • Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(54), 307-331.
  • Shamir, B., House, R.J., & Arthur, M.B. (1993). The motivational effects of charismatic leaders: a self-concept based theory. Organization Science, 4(2), 577-594.
  • Smith, C. A., Organ, D. W., & Near, J. P. (1983). Organizational citizenship behavior: its nature and antecedents. Journal of Applied Psychology, 68, 653- 663.
  • Ünal, Z. (2003). Öğretmenlerde iş doyumu ve örgütsel vatandaşlık (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
  • Taşdan, M., & Yılmaz, K. (2008). Organizational citizenship and organizational justice scales’ adaptation to Turkish. TED Eğitim ve Bilim Dergisi, 33(150), 87- 96.
  • Titrek, O. Bayrakçı, M. ve Zafer, D. (2009). Öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri. Akademik Bakış Dergisi, 17, 1- 28.
  • Topaloğlu, G. (2005). Dönüştürücü liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranış arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
  • Yammarino, F. J., & Bass, B. M. (1990). Transformational leadership and multiple levels of analyis. Human Reltions, 43(10), 975-995.
  • Yaylacı, A. F. (2004). İlköğretim okulları yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel yurttaşlık davranışları (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Yılmaz, K., & Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47(1), 108-126.
  • Yılmaz, K. (2010). Kamu ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-16.
  • Yukl, G. (1999). An evaluation of conceptual weaknesses in transformational and charismatic leadership theories. The Leadership Quarterly, 10, 285-305.
  • Yücel, G. F. (2006). Öğretmenlerde mesleki tükenmişlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
  • İletişim/Correspondence:
  • Yrd. Doç. Dr. Ebru Oğuz Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Yönetimi, Teftişi, Ekonomisi ve Planlaması Ana Bilim Dalı Kurupelit/SAMSUN e-posta: ebruoguz@omu.edu.tr
  • Received: 05/03/2011
  • Revision received: 23/07/2011
  • Approved: 28/07/2011
APA oğuz e (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. , 377 - 403.
Chicago oğuz ebru Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. (2011): 377 - 403.
MLA oğuz ebru Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. , 2011, ss.377 - 403.
AMA oğuz e Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. . 2011; 377 - 403.
Vancouver oğuz e Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. . 2011; 377 - 403.
IEEE oğuz e "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki." , ss.377 - 403, 2011.
ISNAD oğuz, ebru. "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki". (2011), 377-403.
APA oğuz e (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(3), 377 - 403.
Chicago oğuz ebru Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 17, no.3 (2011): 377 - 403.
MLA oğuz ebru Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, vol.17, no.3, 2011, ss.377 - 403.
AMA oğuz e Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2011; 17(3): 377 - 403.
Vancouver oğuz e Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 2011; 17(3): 377 - 403.
IEEE oğuz e "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki." Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17, ss.377 - 403, 2011.
ISNAD oğuz, ebru. "Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki". Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 17/3 (2011), 377-403.