Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme

Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 103 - 118 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme

Öz:
Antik Dönem’de tıbbi, korunma ve günlük ihtiyacı karşılama amaçlı pek çok doğalmineral, bitki ve taş kullanıldığı günümüze ulaşan pek çok kaynak aracılığıyla bilin - mektedir. Bu kaynaklardan en meşhuru Yaşlı Plinius’un İ.S. 77-79 yıllarında kaleme al - dığı ve dünyanın matematiksel değerlerinden kıymetli taşlara kadar anlattığı 37 kitaplık Naturalis Historiaadlı eseridir. Anavarzalı (Anazarboslu) eczacı ve botanikçi PedaniusDioskurides’in İ.S. 1. yy. ortalarında yazdığı De materia medica/περὶ ὕης ἱατρικῆς ( Tıbbi maddeler hakkında) adlı eseri antik dünyada yüzyıllarca kullanılmış ve 16. yy.’a kadar tıpdünyası için baş referanslardan birisi haline gelmişti 1 . Klasik Dönem’in Hippokrates’i gibi,Roma Dönemi’nin en meşhur hekimlerinden olan Galenos’un İ.S. 2. yy.’da tıp dünyasına yaptığı katkılar ve bıraktığı eserler saymakla bitmez. Aynı şekilde geç Antik Dönem’de debu doğal malzemelerin kullanımı ile ilgili olarak eserler yazılmaya devam etti. İmparatorIulianus’un doktoru Oribasios, İskenderiye’de tıp tahsisi görmüş olan Doğu Roma âlimi Aetios gibi büyük isimler doğal malzemelerin tıbbi, korunma ve günlük değişik amaçlarlakullanımı hakkında insanları bilgili tutmaya devam etmişlerdir.Bu ünlü isimlerin yanında pek çok isimden de bahsedilebilirdi, fakat çalışmanın ko - nusu bu yazarların ve bazı eserlerin bahsettiği ilginç bir doğal malzemedir. Bu malzeme,antik dünyada çok meşhur olup, gazıyla yılanlardan korunulan, sara hastalarının teşhisin - de kullanılan, kadınları histeri nöbetlerinde sakinleştiren, bağırsak kurtlarını döken, başağrılarını kesen, kalp sorunlarını gideren, kadın hastalıklarını iyileştiren, takı amaçlı kul - lanılan ve başka birçok işe yarayan bir taştır: Aetios’un θαυμάσιος λίθος “Harikulade Taş” olarak kaydettiği 2 Gagates Taşı (Λίθος γαγάτης ). Söz konusu taşın Antalya bölgesi açısın - dan da bir önemi vardır ki, bu da antik kaynaklara göre taşın Lykia’da Gagai kenti yakın - larındaki Gages Nehri ağzı yakınlarında elde edilmesi ve Gagates ismini de bundan dolayıalmış olmasıdır. Bu çalışma, Gagates taşını Antik Dönem’deki kullanım alanlarıyla birlikte tanıtmakta, taşla ilgili bilinen antik kaynakları değerlendirerek tarihi coğrafya açısından yataklarının nerede olabileceğine dair teorik öneriler getirmektedir. Çalışmanın diğer birhedefi de, konuyla ilgilenebilecek arkeoloji, jeoloji ve ilgili diğer alanlardaki bilim insanla - rımıza filolojik ve tarihi-coğrafi verilerin sunulmasıdır. Metin içerisinde parantez içlerinde verilmiş olan “T” numaraları Testimonia bölümündeki ilgili antik kaynağa işaret etmektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Antropoloji Sanat

Gagates: θαυμάσιος λίθος remarks on the beds and areas of use of a gem reputed in antiquity

Öz:
Many ancient sources mention various medical treatments by means of minerals, plants and stones. One of the most famous sources is the Natural History of Pliny the Elder. De materia medica “on medical material” of Pedanius Dioscurides has been effectively used until the 16th century, being considered one of the most important reference sources. The writings of the physician Galenos are immensely large, presenting an immeasurable contribution to the science of medicine. In later period Oribasios, the physician of Julian, and Aetios, who was educated in Alexandria, continued the tradition of their predecessors in medicine. The reason why only these ancient authors are mentioned here is that they all provide information on an interesting stone, which is reported as able to drive serpents away, diagnose epilepsy, calm the women down in their hysterias, evacuate worms, ease heart problems, heal the gynaecological diseases, is used as an ornament for jewellery and has many other uses, i. e. λίθος γαγάτης – The Stone of Gagates. This stone is important for the region of Antalya, because it was recorded by ancient authors that this stone was found by the estuary of a river called “Gages” near to Gagai in Lycia and named after this river. The stone is described as a modern jet stone, which fits perfectly with ancient descriptions. Although it is a form of lignite, containing bitumen and petroleum, it is not used for heating. In Anatolia, the most similar stone to Gagates is the Oltu Taşı, mined in Erzurum. Apart from Turkey, this form of stone can be found in, Russia, Germany, France, Spain, Portugal, North America and Britain. Unfortunately there has been no evidence found to date concerning the stone and the river around Gagai, though there are suggestions for Gages as it may be the ancient name of the Alakır Çay or Gavur Çayı. Intensive research conducted around this area will almost certainly enlighten us on this issue of the location of Gages River and Gagates mine.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Antropoloji Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Aet.,Iat. Lib. Aetios Amidenus, /iatricorum liber : Aetii Amideni libri medicinalesi-iv [Corpus medicorum Graecorum, vol. 8.1] A. Olivieri (ed.) (1935).
  • Africanus Sextus Iulius Africanus, Cesti (fragmenta): Les “Cestes” de Julius Africanus. J.-R. Vieillefond (ed.) (1970).
  • Alex.,Epist. Alexandros Trallianos, Epistula de lumbricis: Alexander von Tralles, vol. 2.T. Puschmann (ed.) (1879).
  • Alex.,Ther.Alexandros Trallianos, Therapeutica: Alexander von Tralles, vols. 1-2.T. Puschmann (ed.) 1:(1878); 2:(1879).
  • Bolos Bolos (Pseudo-Demokritos), (sub nomineDemocriti) Nepualii fragmentum et Democriti. W. Gemoll (ed.), StädtischesRealprogymnasium zu Striegau (1884).
  • Diosk.,De Mat. Med.Pedanius Dioskurides,de materia medica : M. Wellmann (ed.),Pedanii Dioscuridis Anazarbei de materia medica libri quinque, 3 vols. 1:(1907);2:(1906); 3:(1914).
  • Etymol. Mag. Etymologicum Magnum : Etymologicum Magnum. D. T. Gaisford (ed.) Oxford(1848).
  • Galenos,De Simp.Claudıus Galenos,De simplicium medicamentorum temperamentis ac facultatibus : Claudii Galeni opera omnia, vols. 11-12. C. G. Kuhn (ed.) (1826) (repr. 1965).
  • Geoponika Geoponica. ed. H. Beckh (1895).
  • Kyranides Die Kyraniden. D. Kaimakis (ed.) (1976).
  • Lydus,De Mens.Ioannes Laurentius Lydus,/de mensibus: Ioannis Lydi liber de men -sibus. R. Wünsch (ed.) (1898).
  • M. Psellos Michael Psellos, Opuscula logica, physica, allegorica, alia, J. M. Duffy (ed.),Michaelis Pselli philosophica minora (1992).
  • Marb.Lib. Lap.Marbodius Redoniensis, Marbode de Rennes. Liber Lapidum /Le Lapidaire .Traduction française en vers (1870) Mémoire de la Société archéologique d’Ille-et Vilaine, 7, 91-157.
  • Nik.,Ther.Nikandros, /theriaca : Nicander. The poems and poetical fragments. A. S. F.Gow – A. F. Scholfield (eds.) (1953) 28-92.
  • Orib.,Coll. Med.Oribasios,collectiones medicae : Oribasii collectionum medi -carum reliquiae, vols. 1-4 [Corpus medicorum Graecorum, vols. 6.1.1-6.2.2. J.Raeder (ed.) (1928-1933).
  • Orph ., Lith. Ker. Orphika, Lithica kerygmata: Les lapidaires grecs.R. Halleux – J. Schamp (ed.) (1985) 146-177.
  • Paulos Paulos Aiginetes , Epitomae medicae libri septem, Paulus Aegineta, 2 vols. [Corpusmedicorum Graecorum, vols. 9.1 - 9.2] J. L. Heiberg (ed.) (1921-1924).
  • Plin.,Nat. Hist.Gaius Plinius Secundus , Naturalis Historia: C. Plini Secundi Naturalis Historiae. C.Mayhoff (ed.) 1892-1909.
  • Ps. Dioskurides,De Lap. Pseudo-Dioskurides,e lapidibus : Les lapidaires de l’antiquité et duMoyen Age. C. É. Ruelle (ed.) (1898) 179-183
  • Ps. Hippokrates Pseudo-Hıppokrates, Les lapidaires de l'antiquité et duMoyen Age, vol. 2.1. C. É. Ruelle (ed.) (1898) 185-190.
  • Sch. Nic.Scholia in Nicandrum ,Scholia et glossae in Nicandri theriaca (scholia vetera et re - centiora):Scholia in Nicandri theriaka. A. Crugnola (ed.) (1971) 34-321.
  • Sol. Gaius Julius Solinus, De Mirabilibus Mundi: C. Iulii Solini Collectanea rerum me -morabilium. Th. Mommsen (ed.) (1864).
  • Modern Kaynaklar
  • Akşit 1967 O. Akşit, Lykia Tarihi (1967).
  • Allason-Jones – Jones 2001 L. Allason-Jones – J. M. Jones, “Identification of ‘Jet’ Artefacts by Reflected LightMicroscopy”, European Journal of Archaeology 4.2, 2001, 233-251.
  • Ataç – Yıldırım 2004 A. Ataç – R. Vedat Yıldırım, “Osmanlı Hekimleri ve Dioskorides’in ‘De MateriaMedica’sı”, OTAM 15, 2004, 257-269.
  • Bean 1976 G. E. Bean, “Gagai”, bk.: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites (1976) 342.
  • Bean 1978G. E. Bean, Lycian Turkey. An Archaeological Guide (1978).
  • Benndorf – Niemann 1884 O. Benndorf – G. Niemann, Reisen in Lykien und Karien (Reisen im südwestlichenKleinasien I). Mit einer Karte von H. Kiepert (1884).
  • Borchhardt 1993 J. Borchhardt, Limyra. Zemuri Taşları (1999).
  • Carruba – Vismara 2002O. Carruba – N. Vismara, Una emissione arcaica della città die Gagae, Atheneum90/1, 2002, 75-88.
  • Çevik – Bulut 2008 N. Çevik – S. Bulut, “The Rediscovery of GAGAE/‘GAXE’ in the South-east Cornerof Lycia. New Finds from the Total Surface Surveys”, Adalya XI, 2008, 63-98.
  • Çevik – Bulut – Kızgut 2008 N. Çevik – S. Bulut – İ. Kızgut, “Rhodiapolis Çevresi Yüzey Araştırmaları: GAGAE/Gaxe 2007”, Anmed 6, 2008, 147-154.
  • Dean 2007 W. T. Dean, “Yorkshire Jet and its links to Pliny the Elder”, Proceedings of the Yorkshire Geological Society 56, 2007, 261-265.
  • Dict. Gem. M. Manutchehr-Danai, Dictionary of Gems and Gemology (2009).
  • Dict. Geol. C. Jones, Illustrated Dictionary of Geology (2005).
  • Eicholtz 1971 D. E. Eichholz, Pliny. Natural History with an English Translation in Ten Volumes. Vol. X (1971).
  • Fellows 1852 C. Fellows, Travels and Researches in Asia Minor more particulary in Lycia (1852).
  • Forbes 1976 R. J. Forbes, Studies in Early Petroleum History (1976).
  • Juteau 1968 T. Juteau, “Kumluca (Güney Türkiye, Likya Torosları) Bölgesinin Ofiolitlerine ait Jeolojik Haritanın Açıklanması: Strüktürel Kadro ile Yatak Şekilleri ve OfiolitliKorteje Ait Belli Başlı Fasieslerin Tasviri”, MTADer. 70, 1968, 83-104.
  • Kelly 2000 K. C. Kelly, Performing Virginity and Testing Chastity in the Middle Ages (2000).
  • King 1867 C. W. King, The Natural History Of Gems Or Decorative Stones (1867).
  • Kostov 2007 R. I. Kostov, “Notes and Interpretation on The ‘Thracian Stone’ In Ancient Sources”,bk.: Annual of The University of Mining and Geology “St. Ivan Rilski”, Vol. 50, PartI, Geology And Geophysics, 2007, 99-102.
  • Kunz 1915 G. F. Kunz, Magic of Jewels and Charms (1915).
  • Lex. Lewis & Short C. T. Lewis – C. Short, A Latin Dictionary (tarihsiz).
  • Lex. Liddle & Scott H. G. Liddell – R. Scott, A Greek-English Lexicon (tarihsiz).
  • Muller 2002 H. Muller, Jet jewellery and ornaments [Shire Album No. 52]. Aylesbury (2002).
  • O’Donoghue 2006 M. O’Donoghue, Gems (2006).
  • Ökten 2007 A. İ. Ökten, “1000 Tane İsmi Olan Kutsal Hastalık: Epilepsi”, Türk NöroşirürjiDerneği Bülteni 16, 2007, 36-38.
  • Onur 2002 F. Onur, Antik Veriler Işığında Lykia’nın Hidrografisi, bk.: Şahin - Adak 2002, 53-61.
  • Osler – Farber 1985 M. J. Osler – P. Lawrence Farber (eds.), Religion, Science, and Worldview: Essays inHonor of Richard S. Westfall (1985).
  • Ruffner 1985 J. A. Ruffner, “Agricola and community: cognition and response to the concept of coal”, bk.: Osler - Farber 1985, 297-324.
  • Rulandus 1992 M. Rulandus, A Lexicon of Alchemy or Alchemical Dictionary (Arthur E. Waite tara fından Frankfurt 1612 edisyonu çevirisi) (1992).
  • Spratt – Forbes 1847 T. A. B. Spratt – E. Forbes, Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis (1847).
  • Stol 1993 M. Stol, Epilepsy in Babylonia (1993).
  • Şahin – Adak 2002 S. Şahin – M. Adak (ed.), Likya İncelemeleri I (2002).
  • Şahin – Adak 2007 S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae(2007).
  • Şenel ve diğ. 1981 M. Şenel – M. Serdaroğlu – R. Kengil – M. Ünverdi – M. Z. Gözler, “Teke ToroslarıGüneydoğusunun Jeolojisi”, MTA Der. 95-96, 1980-1981, 13-44.
  • Şenel 1985 M. Şenel, “Alakırçay Grubu, Kumluca Zonunun Litostratigrafi Özellikleri ve Yaşı:Güneybatı Antalya-Türkiye”, MTA Der. 103-104, 1984-1985, 151-153.
  • Thorndike 1923 L. Thorndike, The History of Magic and Experimental Science (1923).
  • TIB 8 H. Hellenkemper – F. Hild, Tabula Imperii Byzantini 8: Lykien und PamphylienÖsterreichische Akademie der Wissenschaften, phil.-hist. Klasse., Denkschriften320 vols. I-II (2004).
  • Tischler 1977 J. Tischler, Kleinasiatische Hydronymie. Semantische und morphologische Analyseder griechischen Gewässernamen (1977).
  • Westropp 1874 H. M. Westropp , A Manual of Precious Stones and Antique Gems (1874).
  • Wurster – Ganzert 1978 W. W. Wurster – J. Ganzert, “Eine Brücke bei Limyra in Lykien (mit einemBeitrag von K. Ströhle)”, AA 1978, 288-307.
  • Zengin 1956 Y. Zengin, “Oltutaşı Yatakları”, MTA Der. 48, 1956, 147-149.
  • Zgusta 1984 L. Zgusta, Kleinasiatische Ortsnamen (1984).
APA Onur F (2011). Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. , 103 - 118.
Chicago Onur Fatih Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. (2011): 103 - 118.
MLA Onur Fatih Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. , 2011, ss.103 - 118.
AMA Onur F Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. . 2011; 103 - 118.
Vancouver Onur F Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. . 2011; 103 - 118.
IEEE Onur F "Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme." , ss.103 - 118, 2011.
ISNAD Onur, Fatih. "Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme". (2011), 103-118.
APA Onur F (2011). Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. Adalya, 0(14), 103 - 118.
Chicago Onur Fatih Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. Adalya 0, no.14 (2011): 103 - 118.
MLA Onur Fatih Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. Adalya, vol.0, no.14, 2011, ss.103 - 118.
AMA Onur F Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. Adalya. 2011; 0(14): 103 - 118.
Vancouver Onur F Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme. Adalya. 2011; 0(14): 103 - 118.
IEEE Onur F "Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme." Adalya, 0, ss.103 - 118, 2011.
ISNAD Onur, Fatih. "Antikçağ'da meşhur bir taşın kullanım alanları ve yataklarının yeriyle ilgili bir değerlendirme". Adalya 14 (2011), 103-118.