Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler
Yıl: 2012 Cilt: 22 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 320 - 331 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler
Öz: Anadolu’nun diğer bölgelerinden tamamen farklı bir gelişim izleyen ve doğuda Trans-Kafkasya’dan Urmiye Gölüne, batıda Divriği-Kangal yörelerinden Malatya-Elazığ bölgesine, güneyde Kahramanmaraş ve Amik ovasından Filistin’e ve kuzeyde Karadeniz Dağlarına kadar yayılan bir kültüre, Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı boyunca rastlanır. Doğu Anadolu’da Karaz kültürüne ait yerleşmeler oldukça çoktur. Bunlardan hemen hemen hepsi hem Kalkolitik hem de Tunç Çağına ait verilere sahiptir. Malatya yakınlarındaki Arslantepe ve Değirmentepe ile Keban baraj gölü sularının altında kalan Elazığ yakınlarındaki Korucutepe, Norşuntepe, Tepecik ve Tülintepe bölgedeki, Karaz ve İlk Tunç Çağı kültürlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Adı geçen tüm yerleşmelerde hâkim keramik türü, bilim çevrelerince Karaz, Erken Transkafkasya, Khirbet Kerak, Yanık/ Siyah Açkılı Mal olarak tanımlanan keramik grubudur.
Anahtar Kelime: Konular:
Karaz Type of settlements in Eastern Anatolia (Malatya-Elazıg)
Öz: During the Late Chalcolitic and the Early Bronze Age, we come across a culture that underwent a completely different developmental process from other parts of Anatolia and spreaded from Transcaucasia to Lake Urmia in the East, from the vicinity of Divriği-Kangal to the Malatya-Elazığ region in the West, from Kahramanmaraş and Amik (Antioch) Plain to Palestine in the South and to the Black Sea Mountains in the North. There are numerous settlements belonging to the Karaz culture in Eastern Anatolia. Almost all of them have data pertaining to both the Chalcolitic and Bronze Age. Değirmentepe and Arslantepe near Malatya and, Tülintepe, Tepecik, Norşuntepe and Korucutepe which were inundated by the Keban Barrage Lake near Elazığ have provided us with a better understanding of the Early Bronze and Karaz cultures in the region. The dominant type of pottery in all of the above mentioned settlements is the group of stoneware defined by scientist as the
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aktüre, S. (1997) Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri, İstanbul.
- Amiran, R. (1952) “Connections Between Anatolia and Paletsine in the EBA” Israel Exploration Journal 2, 89- 103.,
- Amiran, R. (1965) “Yanıktepe, Shengavit, and The Khirbet Kerak Ware” AS XV, 166–167.
- Alpman, A. (1981) “Hurriler”, Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt: 14, Sayı: 25, 283-313.
- Arsebük, G. (1974) Altınova’da Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak-Çömlek Arasındaki İlişkiler Sorunu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
- Arsebük, G. (1979) “Altınova’da (Elazığ), Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak-Çömlek Arasındaki İlişkiler” Türk Tarih Kongresi 8, 81-92.
- Arsebük, G. (1986) “Altınova’da (Elazığ) Başlangıcından İlk Tunç Çağın Sonuna Kadar Kültür Silsilesi ve Sosyal Tabakalanma Sorunu”, TTKong. 9, Ankara, 67-72.
- Baydur, N. (1970) Kültepe (Kaneş) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar, İstanbul.
- Bilgiç, E., Sever, H., Günbattı, C., Bayram, S. (1990) Ankara Kültepe Tabletleri I (Ankaraner Kültepe-Tafeln), Ankara.
- Bilgiç, E., Bayram, S. (1995) Ankara Kültepe Tabletleri I (Ankaraner Kültepe-Tafeln), Ankara.
- Bittel, K. (1945)Ön Asya Tarih Öncesi Çağları: Mısır, Filistin, Suriye, Çev. H. Çambel, İstanbul.
- Burney, C.A. (1958) "Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, AS VIII, 157-209.
- Burney, C.A., Lang, D.M. (1971) The Peoples of the Hills: Ancient Ararat of Caucasus, London.
- Ceylan, A. (2005) “The Erzincan, Erzurum and Kars Region in the Iron Age”, Anatolian Iron Age 5, Proceedings of the Fifth Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-10 August 2001, London, 21-29.
- Dinçol, M.A. (1982) "Hititler”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi I, 18-120.
- Duru, R. (1979) Değirmentepe Kazısı 1973.
- Duru, R. (2000) “Elazığ – Değirmentepe Kazısı”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara, 130-132.
- Ertem, H. (1974) “Han İbrahim Şah Kazısı 1971” Keban Projesi 1971 Çalışmaları ODTÜ Keban Projesi Yayınları Seri I, No: 4, 59-63.
- Ertem, H. (1982) Han İbrahim Şah Kazısı 1970-1971.
- Erzen, A. (1992) Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara.
- Esin, U. (1970) “Tepecik Kazısı, 1968 Yılı Ön Raporu”, Keban Projesi 1968 Yaz Çalışmaları, Ankara, 147-158.
- Esin, U. (1971) “Tepecik Kazısı, 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Ankara, 107-115.
- Esin, U. (1972) “Tepecik Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Ankara, 139-147.
- Esin, U. (1974) “Tepecik Kazısı, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Ankara, 109-121.
- Esin, U. (1976a) “Tepecik Kazısı, 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Ankara, 101-108.
- Esin, U. (1976b) “Tülintepe Kazısı 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Ankara, 119-133.
- Esin, U. (1979a) “Tepecik Kazısı, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Ankara, 79-94.
- Esin, U. (1979b) “Tülintepe Kazısı 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Ankara, 115-119.
- Esin, U. (1982) “Tepecik Kazısı, 1974”, Keban Projesi 1974-1975 Çalışmaları, Ankara, 71-93.
- Esin, U. (2000a) “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara, 80-86.
- Esin, U. (2000b) “Tepecik Kurtarma Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara, 123-129.
- Esin, U. (2000c) “Tülintepe Kurtarma Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara, 87-90.
- Esin, U. (2002) “Değirmentepe”, ARKEOATLAS 1, 118.
- Esin, U., Arsebük G., (1974) “Tülintepe Kazısı, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Ankara, 137-143.
- Esin, U., Arsebük G., (1982) “Tülintepe Kazısı, 1974”, Keban Projesi 1974-1975 Çalışmaları, Ankara, 119-125.
- Esin, U., Arsebük, G., Özdoğan, M. (1987) “Değirmentepe Kazısı, 1978”, Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları, Ankara, 77-82.
- Esin, U. (1983) “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1981 Yılı Sonuçları”, KST IV, 39-48.
- Esin, U. (1984) “1982 Yılı Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, KST V, 71-80.
- Esin, U. (1987) “Recent Archaeological Research in Turkey: Değirmentepe, 1986”, AS 37, 184-185.
- Esin, U., Harmankaya, S. (1986) “1984 Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, KST VII, 53-86.
- Esin, U., Harmankaya, S. (1987) “1985 Değirmentepe (Malatya İmamlı Köyü) Kurtarma Kazısı”, KST VIII, 95- 138.
- Esin, U., Harmankaya, S. (1988) “1986 Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, KST IX, 79-126.
- Ertem, H. (1988) Korucutepe I, 1973-1975 Kazı Yıllarında Ele Geçen Erken-Hitit İmparatorluk Çağı Arası Buluntuları, Ankara.
- Frangipane, M. (1993) “The Result of the 1991 Campaign at Arslantepe-Malatya”, KST XIV/I, 213-229.
- Frangipane, M. (1994) “Excavations at Arslantepe-Malatya, 1992”, KST XV/I, 211-228.
- Frangipane, M. (1995) “Arslantepe-Malatya, Results of the 1993 Season”, KST XVI/I, 165-176.
- Frangipane, M. (1996) “Arslantepe 1994: A Fourth Millennium Temple/Palace”, KST XVII/I, 169-182.
- Frangipane, M. (1998) “Arslantepe 1996: The Finding of an E.B.I. Royal Tomb”, KST XIX/I, 291-309.
- Frangipane, M. (2002) Yakındoğu’da Devletin Doğuşu, (Çev: Zühre İlkgelen) Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
- Frangipane, M (2003a) “Doğu Anadolu Son Kalkolitik Çağ”, ARKEOATLAS 2, 12-28.
- Frangipane, M (2003b) “Doğu Anadolu İlk Tunç Çağı I Dönemi”, ARKEOATLAS 2, 44-54.
- Frangipane, M (2003c) “Doğu Anadolu İlk Tunç Çağı II-III Dönemi” ARKEOATLAS 2, 58-68.
- Frangipane, M. (2003d) “Arslantepe”, ARKEOATLAS 2, 19, 21.
- Frangipane, M. (2004) Arslantepe, Milano, Mondadori Electra S.p.A.
- French, D. (1973) “Aşvan Kale. The Third Millennium Pottery” AS 23, 153-158.
- French, D. (1974) “Aşvan Kazıları 1971” Keban Projesi 1971 Çalışmaları, 25-41.
- French, D. (1979) “Aşvan Kazıları 1973” Keban Projesi 1973 Çalışmaları, 1-5.
- Goetze, A. (1946) “Hurrians and Subarians”, JNES 5, 165-168
- Işıklı, M. (2007) “Erzurum Bölgesi’nde Karaz Kültürü’nün Başlangıcı Son Dönem Araştırmalarının Genel Bir Değerlendirmesi” Atatürk Üniversitesinin 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, Doğudan Yükselen Işık, Arkeoloji Yazıları (Haz: B. Can-M. Işıklı), 325-350.
- Harmankaya, S., Tanındı, O., Özbaşaran, M. (1998) Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri, Kalkolitik 3, İstanbul.
- Harmankaya, S., Erdoğu, B. (2002)Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri, İlk Tunç 4a, İstanbul.
- Hanfmann, G.M.A. (1951) “The Bronze Age in the Near East: A Review Article”, AJA 55/4, 355-365.
- Hauptmann, H. (1970) “Norşuntepe 1968 Kazıları Ön Raporu”, Keban Projesi 1968 Yaz Çalışmaları, 103-113, Ankara.
- Hauptmann, H. (1971) “Norşuntepe Kazısı, 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Ankara, 71-79.
- Hauptmann, H. (1972) “Norşuntepe Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970, Çalışmaları, Ankara, 87-101.
- Hauptmann, H. (1974) “Norşuntepe Kazıları, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Ankara, 71-85.
- Hauptmann, H. (1976) “Norşuntepe Kazıları, 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Ankara, 41-59.
- Hauptmann, H. (1979) “Norşuntepe Kazıları, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Ankara, 43-60.
- Hauptmann, H. (1982) “Norşuntepe Kazıları, 1974”, Keban Projesi 1974 Çalışmaları, Ankara, 13-40.
- Hauptmann, H (2003) “Norşuntepe”, ARKEOATLAS 2, 22.
- Hood, S. (1951) “Excavations at Tabara el Akrad”, AS 1, 113-145.
- Koşay, H.Z. (1948) “Karaz Sondajı”, TTKong 3, 165-169.
- Koşay, H.Z. (1970) “Pulur (Sakyol) Kazısı 1968 Ön Raporu”, Keban Projesi 1968 Yaz Çalışmaları, Ankara, 139-142.
- Koşay, H.Z. (1971) “Pulur (Sakyol) Kazısı 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Ankara 99-101.
- Koşay, H.Z. (1972a) “Pulur (Sakyol) Kazısı 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Ankara 127-128.
- Koşay, H.Z. (1972b) “Sakyol (Pulur) Tarih Öncesi Kazısı” TTKong. 7, Ankara, 53-55
- Koşay, H.Z. (1974) “Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi (Prehistor ve Protohistuarı)”, Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı Cilt I, Erzurum.
- Koşay, H.Z. (1976) Keban Projesi Pulur Kazısı, Aşağı Fırat Projesi Yayınları, Ankara.
- Koşay, H.Z. (1979) “Keban’ın Pulur (Sakyol) Höyüğü Kazısında Bulunan Kutsal Ocaklar”, TTKong. 8, Ankara, 77-80
- Koşay, H.Z., Turfan,K. (1959) “Erzurum-Karaz Kazısı Raporu”, Belleten 23/91, Ankara, 349-413,
- Mellaart, J. (1958) “The End of the Early Bronze Age in Anatolia and Aegean”, AJA 62, 9-33,
- Palmieri, A. (1969) “Arslantepe (Malatya) 1968”, AS 19, 7-8.
- Palmieri, A (1970) “Excavations at Arslantepe (Malatya) 1968”, TAD 18/1, Ankara, 99-107.
- Palmieri, A (1972) “Two Years of Excavations at Arslantepe (Malatya)”, TAD 19/2, Ankara, 203-211.
- Pehlivan, M. (1984) En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum.
- Pehlivan, M. (1990) “Karaz Kültürü ve Hurriler” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 1, Cilt 1, Van, 168-176.
- Umurtak, G. (1996) Korucutepe II, 1973-1975 Dönemi Kazılarında Bulunmuş Olan Hitit Çanak Çömleği, Ankara.
- van Loon, M.N. (1971) “Korucutepe Kazısı 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Ankara, 47-56.
- van Loon, M.N. (1972) “Korucutepe Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Ankara, 79-81.
- van Loon M.N. (1982) “Korucutepe” Arkeoloji ve Sanat 16-17, İstanbul, 3-8.
- Yakar, J. (1985)The Later Prehistory of Anatolia. The Late Chalcolithic and Early Bronze Age, Cilt 2, Oxford.
- Yaylalı, S. (2007) “Doğu Anadolu Erken Tunç Çağı Kültürü”, Atatürk Üniversitesinin 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, Doğudan Yükselen Işık, Arkeoloji Yazıları (Haz: B. Can-M. Işıklı), 165-187.
| APA | ÜNSAL V (2012). Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. , 320 - 331. |
| Chicago | ÜNSAL Veli Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. (2012): 320 - 331. |
| MLA | ÜNSAL Veli Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. , 2012, ss.320 - 331. |
| AMA | ÜNSAL V Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. . 2012; 320 - 331. |
| Vancouver | ÜNSAL V Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. . 2012; 320 - 331. |
| IEEE | ÜNSAL V "Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler." , ss.320 - 331, 2012. |
| ISNAD | ÜNSAL, Veli. "Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler". (2012), 320-331. |
| APA | ÜNSAL V (2012). Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 320 - 331. |
| Chicago | ÜNSAL Veli Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22, no.2 (2012): 320 - 331. |
| MLA | ÜNSAL Veli Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.22, no.2, 2012, ss.320 - 331. |
| AMA | ÜNSAL V Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2012; 22(2): 320 - 331. |
| Vancouver | ÜNSAL V Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2012; 22(2): 320 - 331. |
| IEEE | ÜNSAL V "Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler." Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, ss.320 - 331, 2012. |
| ISNAD | ÜNSAL, Veli. "Doğu Anadolu’da (Malatya – Elazığ) Karaz türü yerleşmeler". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/2 (2012), 320-331. |
