Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı
Yıl: 2012 Cilt: 12 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 69 - 88 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı
Öz: Me’mûn, hilâfete geldikten sonra devletin geleceği açısından tehlike olarak gördüğü İslâm bilginlerinin toplum üzerindeki etkisini kırmak amacıyla Mu’tezilî eğilimli imamların da teşvikiyle Mihne sürecini dört aşamada başlatmak için harekete geçti. Üç aşamada halifenin görüşlerini benimsemeyen İslâm bilginleri, dördüncü aşamada ölümle tehdit edildiler. Me’mûn’un vefatıyla bittiği zannedilen Mihne dönemi, Mu’tasım’ın hilâfete gelmesiyle farklı bir boyut kazandı. İslâm dünyasında derin yaralar açan ve kısa süreli de olsa engizisyon dönemini anımsatan uygulamalara imza atılan bu dönemde baskı ve şiddete maruz kalan İslâm bilginlerinin başında Ahmed b. Hanbel gelmektedir. Halkın kendisine gösterdiği teveccüh sebebiyle Mu’tasım tarafından serbest bırakılan Ahmed b. Hanbel, Vâsık döneminde hayatını gizlenerek sürdürmek zorunda kaldı. Mütevekkil yönetime geldikten sonra Mihne uygulamaları bütünüyle ortadan kaldırıldı ve Ahmed b. Hanbel’e iade- i itibarda bulunuldu.
Anahtar Kelime: Konular:
Ahmed b. Hanbel’s attitude towards the political authority
Öz: After coming to caliphate Me’mun stepped into action to start the Mihna process in four stages with the encouragement of the Mu’tezilî biased imams with the aim of breaking the influence of the Islamic scholar who he considered as a danger regarding the future of the state. The Islamic scholars who did not adopt Caliph’s ideas in the first three stages were threatened with death in the fourth stage. The Mihna period, which was thought to end with Me’mun’s death, gained a different aspect with Mu’tasım’s caliphate. It is Ahmed b. Hanbal who was exposed most to oppression and violence in this period when practices reminding inquisition era although for a short period and causing deep wounds in the Islamic world were performed. Ahmed b. Hanbal, who was released by Mu’tasım due to the public’s favor towards him had to continue his life secretly during Vasık’s era. Mihna practices were completely abrogated after Mutevekkil came to power and Ahmed b. Hanbal was rehabilitated.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Abdülkâhir el-Bağdâdî (ö. 429/1037), el-Fark Beyne’l-Fırak, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, el- Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1990.
- Ahmed Emîn (ö. 1954), Zuhru’l-İslâm, Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısrıyye, Kahire 1966. Akbulut, Ahmet, Sahâbe Devri Siyasî Hâdiselerinin Kelâmî Problemlere Etkileri, Birleşik Yay., İstanbul 1992.
- Apak, Âdem, Anahatlarıyla İslâm Tarihi 4 (Abbâsîler Dönemi), Ensar Neşriyat, İstanbul 2011.
- Akoğlu, Muharrem, Mihne Sürecinde Mu’tezile, İz Yayıncılık, İstanbul 2006.
- Bedrî, Abdülazîz, el-İslâmü Beyne’l-Ulemâ ve’l-Hukkâm, el-Mektebetü’l-İlmiyye, Medine 1980.
- Bozkurt, Nahide, Mu’tezile’nin Altın Çağı-Me’mun Dönemi-, Ankara Okulu Yay. Ankara 2002.
- Câbirî, Muhammed Âbid (ö. 2010), İslâm’da Siyasal Akıl, çev. Vecdi Akyüz, Kitabevi Yay. İstanbul 1997.
- ------, el-Musakkafûn fî’l-Hadârati’l-Arabiyye: Mihnetü İbn Hanbel ve Nekbetü İbn Rüşd, Merkezü Dirâseti’l- Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 1995.
- Demirci, Mustafa, Beytülhikme, İnsan Yay. İstanbul 1996.
- Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasan (ö. 990/1582), Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.
- Ebû Gudde, Abdu’l-Fettâh, ‘‘Halku’l-Kur’ân Meselesi, Raviler, Muhaddisler, Cerh ve Ta’dil Kitaplarına Tesiri’’, çev. Mücteba Uğur, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1975, XX, 307-321.
- Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsbahânî (ö. 430/1038), Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâti’l-Esfiyâ, Beyrut ty.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071), Târîhu Bağdâd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ty.
- Hitti, Philip K. (ö. 1978), Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, çev. Salih Tuğ, İFAV. Yay. İstanbul 1995.
- Hudarî Bek, Muhammed (ö. 1927), Muhâdarâtü Târîhi’l-Ümemi’l-İslâmiyye: ed-Devletü’l-Abbâsiyye, Dâru’l- Kalem, Beyrut 1986.
- İbn Hacer, Ebu’l-Fadl el-Askalânî (ö. 852/1448), Lisânü’l-Mîzân, Müessesetü’l-A’lemî, Beyrut 1986.
- İbn Hallikân, Şemsüddin (ö. 681/1282), Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, Dâru Sâdır, Beyrut ty.
- İbn Haldûn, (ö. 808/1405), Kitâbü’l-Iber ve Dîvânü’l-Mübtedei ve’l-Haber fî Eyyâm’l-Arab ve’l-Acem ve’l- Berber ve men Âsarahüm min Zevi’s-Sultâni’l-Ekber, Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, Ürdün ty.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ el-Hâfız (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1994.
- İbnü’n-Nedîm, Ebu'l-Ferec (ö. 385/995), el-Fihrist, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1978.
- İbn Tayfûr, Ebu’l-Fadl Ahmed (ö. 280/893), Târîhu Bağdâd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2009.
- İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec (ö. 597/1200), Menâkıbü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. Abdullah b. Abdülhüseyin et-Türkî, Mısır 1988.
- ------, el-Muntazam fî Târîhî’l-Ümem ve’l-Mülûk, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1992.
- İbnü’l-Esîr, Izzüddin Muhammed b. Muhammed Abdilkeram b. Abdilvahid eş-Şeybânî (ö. 630/1232), el- Kâmil fî’t-Târîh, Dâru Sâdr, Beyrut 1979.
- Kandemir, M. Yaşar, ‘‘Ahmed b. Hanbel’’, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1989, II, 75-80.
- Kaya, Mahmut, ‘‘Beytülhikme’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1992, VI, 88-90.
- Kırbaşoğlu, Mehmed Hayri, ‘‘Allah’ın Kelamı Olması Açısından Kur’ân’ın Mahiyetiyle İlgili İhtilaflar ve İbn Qudâme el-Maqdîsî’nin ‘‘Kitâbu’l-Burhân fî Beyâni Haqîqati’l-Qur’an’ı’’, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1986, XXVIII, 427-444.
- Koçyiğit, Talat, Hadisçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar, Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1989.
- Özafşar, Mehmet Emin, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihî Arka Planı, Ankara Okulu Yay. Ankara 1999.
- Safedî, Salahuddin Halil b. Eybek (ö. 764/1362), el-Vâfî bi’l-Vefeyât, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2004.
- Safvet, Ahmed Z., Cemheretü Resâili’l-Arab fî Usûri’l-Arabiyyeti’z-Zâhira, el-Mektebetü’l-İlmiyye, Beyrut ty.
- Sakallı, Talat, ‘‘Halife Me’mun ve Hadisçilerle olan Münasebetleri’’, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erciyes Üniversitesi Matbaası, Kayseri 1990, VII, 245-270.
- Sübkî, Tâcüddin Ebû Nasr Abdülvahhâb b. Ali b. Abdilkâfî (ö. 771/1369), Tabakâtü’ş-Şâfiıyyeti’l-Kübrâ, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Mısır 1992.
- Suyûtî, Celaleddin (ö. 911/1505), Târîhu’l-Hulefâ, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1989.
- Taberî, Ebû Ca’fer (ö. 310/922), Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
- Watt, W. Montgomery (ö. 2006), İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, İstanbul 1998.
- Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb b. Vâdıh (ö. 292/904), Târîhu’l-Ya’kûbî, thk. Abdu’l-Emîr Mühennâ, Müessesetü’l-A’lemî, Beyrut 1993.
- Yüksel, Ahmet Turan, İslâm’da Bilim Tarihi, Kitap Dünyası, Konya 2007.
- Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Mîzânü’l-İ’tidâl, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1963.
- Zehebî, Ebû Abdullah (ö. 748/1347), Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1990.
| APA | ARSLAN İ (2012). Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. , 69 - 88. |
| Chicago | ARSLAN İhsan Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. (2012): 69 - 88. |
| MLA | ARSLAN İhsan Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. , 2012, ss.69 - 88. |
| AMA | ARSLAN İ Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. . 2012; 69 - 88. |
| Vancouver | ARSLAN İ Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. . 2012; 69 - 88. |
| IEEE | ARSLAN İ "Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı." , ss.69 - 88, 2012. |
| ISNAD | ARSLAN, İhsan. "Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı". (2012), 69-88. |
| APA | ARSLAN İ (2012). Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 12(3), 69 - 88. |
| Chicago | ARSLAN İhsan Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 12, no.3 (2012): 69 - 88. |
| MLA | ARSLAN İhsan Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, vol.12, no.3, 2012, ss.69 - 88. |
| AMA | ARSLAN İ Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2012; 12(3): 69 - 88. |
| Vancouver | ARSLAN İ Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2012; 12(3): 69 - 88. |
| IEEE | ARSLAN İ "Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı." Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 12, ss.69 - 88, 2012. |
| ISNAD | ARSLAN, İhsan. "Ahmed b. Hanbel’in Siyasî Otorite karşısındaki tavrı". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 12/3 (2012), 69-88. |
