Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi
Yıl: 2010 Cilt: 3 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 40 - 51 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi
Öz: Giriş: Tükenmişlik özellikle insana hizmet veren meslek gruplarında sık görülen bir sorundur. Sağlık çalışanlarının tükenmişlik yönünden en riskli gruplardan biri olduğu bilinmektedir. Amaç: Bu literatür incelemesinin amacı Türkiye’deki ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlere yönelik yapılan tükenmişlik araştırmalarını inceleyerek bu alandaki gereksinimleri ve araştırma önceliklerini belirlemektir. Yöntem: Bu literatür incelemesinde Türk tıp dizini, google akademik, psikiyatri dizini, YÖK tez tarama, pubmed, google scholar, Ebsco HOST veri tabanları taranarak bu incelemenin amacına uyan 45 çalışmanın sonuçlarına yer verilmiştir. Bulgular: Genç yaş, deneyimsizlik, eğitim düzeyinin düşüklüğü, mesleğini isteyerek seçmeme, hemşire olma özelliklerine sahip olan bireylerin tükenmişlik yönünden riskli olduğu belirlenmiştir. Atılganlık olma, empati becerisi, problem çözme becerisi, öfkeyi kontrol edebilme, iş doyumu, takdir görme tükenmişlikten koruyucu faktörlerdir. Çalışma saatlerinin fazla olması, nöbetli çalışma, iş yükü, işyerinden memnun olmama, rol çatışması ve belirsizliği, hasta sayısı, yoğun bakım ve acilde çalışma tükenmişliği artıran faktörler olarak belirlenmiştir. Sonuç: Araştırmaların çoğunun tanımlayıcı, kesitsel olduğu ve örneklem gruplarının randomize olmadığı görülmektedir. Tükenmişliğe yönelik araştırma tasarımlarının kanıt düzeyi yüksek, deneysel ve uzunlamasına olması önerilir.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akgün, E. (2006). Çatışma çözümü eğitiminin hemşirelerin çatışma çözüm becerisi yöntemi ve tükenmişlik düzeyine etkisinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
- Aktuğ, İ.Y., Susur, A., Keskin, S., Balcı, Y. ve Seber, G. (2006). Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalışan hekimlerde tükenmişlik düzeyleri. Osmangazi Tıp Dergisi, 28(2), 91-101.
- Alacacıoğlu, A., Yavuzsen, T., Diriöz, M., Öztop, İ. v Yılmaz, U. (2009). Burnout in nurses and physicians working at an oncology department. Psycho-Oncology, 18, 543–548.
- Alimoğlu, M.K. & Dönmez, L. (2005). Daylight exposure and the other predictors of burnout among nurses in a University Hospital. International Journal of Nursing Studies, 42, 549- 555.
- Altun, İ. (2002). Burnout and nurses personal and professional values. Nursing Ethics, 9(3), 269-278.
- Arıkan, F., Köksal, C.D. & Gökçe, Ç. (2007). Work-related stress, burnout, and job satisfaction of dialysis nurses in association with perceived relations with professional contacts. Dialysis & Transplantation, April, 1-7.
- Aslan, H., Aslan, O., Kesepara, C., Alparslan, N. ve Ünal, M. (1997). Kocaeli’nde bir grup sağlık çalışanında işe bağlı gerginlik, tükenme ve iş doyumu. Toplum ve Hekim, 12(82), 24-29.
- Aslan, Ş. ve Özata, M. (2008). Duygusal zeka ve tükenmişlik arasındaki ilişkilerin araştırılması: sağlık çalışanları örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30, Ocak-Haziran,.77-97.
- Aslan, H., Çoşkun, S., Alpaslan, N., Erdamar, N., Berber, B., ve Ünal, M. (2000). Bakırköy ruh ve sinir hastalıkları hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenme, işe bağlı gerginlik, A tipi kişilik ve mükemmelcilik. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(3), 135-142.
- Borritz, M., Rugulies, R., Bjorner, J.B., Villadsen, E., Mikkelsen, O.A., & Kristensen, T.S (2006). Burnout among employees in human service work: design and baseline findings of the PUMA study. Scandinavian Journal of Public Health, 34, 49-58.
- Brewer, E.W. & Shapard, L. (2004). Employee burnout: A metaanalysis of the relationship between age or years of experience. Human Resource Development Review, 3:(2), 102-123.
- Buğdaycı, R., Kurt, Ö., Şaşmaz, T. ve Öner, S. (2005). Mersin ilinde görev yapan pratisyen ve uzman hekimlerde ruhsal tükenmişlik durumu ve etkileyen faktörler. Sağlık ve Toplum, 15(2), 25-32.
- Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi (Kongre Kitabı). Ankara. 22-25 Eylül, 155-160.
- Çimen, M., ve Ergin, C. (2001). Türk Silahlı Kuvvetleri sağlık personelinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 43 (2), 169-176.
- Demir, A., Ulusoy, M., & Ulusoy, M.F. (2003). Investigation of factors influencing burnout levels in the professional and private lives of nurses. International Journal of Nursing Studies, 40, 807-827.
- Duquette, A., Kerouac, S., Sandhu, B., & Beaudet, L. (1994). Factors related to nursing burnout: a review of empirical knowledge. Issues Mental Health Nursing,15(4), 337-358.
- Düzgün, A. (2008). Onkoloji alanında çalışan hekimler ile dermatoloji alanında çalışan hekimlerin tükenmişlik sendromu açısından karşılaştırılması. Preventif Onkoloji Programı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Türkiye.
- Ebrinç, S., Açıkel, C., Başoğlu, C., Çetin,M. ve Çeliköz, B. (2002). Yanık merkezi hemşirelerinde anksiyete, depresyon, iş doyumu, tükenme ve stresle başa çıkma: karşılaştırmalı bir çalışma. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3, 162-168.
- Ergin, C. (1992) Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi (Kongre kitabı). Ankara. 22-25 Eylül, 143-154.
- Ergin, C. (1996). Maslach tükenmişlik ölçeğinin Türkiye sağlık personeli normları. 3P Dergisi, 4(1), 28-33.
- Ergin, D., Celasin, N.Ş., Akış, Ş., Altan, Ö., Bakırlıoğlu, Ö. ve Bozkurt, S. (2009). Dahili kliniklerde görev yapan hemşirelerin tükenme ve empatik beceri düzeyleri ve bunları etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(11), 49-64.
- Erol, A., Sarıçiçek, A. ve Gülseren, Ş. (2007). Asistan hekimlerde tükenmişlik: İş doyumu ve depresyonla ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8, 241-247.
- Ersoy-Kart, M. (2009). Relations among social support, burnout, and experiences of anger: an investigation among emergency nurses. Nursing Forum, 44(3), 165- 174.
- Gülalp, B., Karcıoğlu, Ö., Sarı, A. & Köseoğlu, Z. (2008). Burnout: need help?. Journal of occupaltional medicine and toxicology, 3(32), 1-5.
- Günüşen, N. ve Üstün, B. (2008). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11, 48-59.
- Günüşen, N. & Üstün, B. (2009). Turkish nurses perspectives on a programme to reduce burnout. International Nursing Review, 56, 237-242.
- Günüşen, N. (2009). Baş etme grubu ile sosyal destek grubunun hemşirelerin tükenmişlik düzeyine etkisi. Psikiyatri Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
- Kalemoğlu, M. ve Keskin, Ö. (2002). Acil serviste çalışanlarda stres faktörü ve tükenmişlik. Ulusal Travma Dergisi, 8, 215-219.
- İlhan, M.N., Durukan, E., Taner, E., Maral, İ. & Bumin, M.A. (2008). Burnout and its correlates among nursing staff: questionnaire survey. Journal of Advanced Nursing, 61(1), 100–106.
- Jannsen, P.M., Schaufeli, W.B. & Houkes, I. (1999). Workrelated and individuals determinants of the three burnout dimensions. Work&Stress, 13(1), 74-86.
- Jenkins. R. & Elliot. P. (2004). Stressors, burnout and social support: nurses in acute mental health settings. Journal of Advanced Nursing, 48(6), 622-631.
- Kalemoğlu, M. & Keskin, Ö. (2006). Burnout syndrome at the emergency service. Scandinavian Journal of Trauma, Resuscitation and Emergency Medicine, 14, 37-40.
- Kavla, İ. (1998). Hemşirelerde iş doyumu ile tükenmişlik ilişkisi. Hemşirelikte Yönetim Programı Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
- Kristensen, T.S., Borritz, M., Villadsen, E. & Christensen, K.B. (2005). The Copenhagen Burnout Inventory: a new tool for the assessment of burnout. Work &Stress, 19(3), 192-207.
- Kocabıyık, Z.O. ve Çakıcı, E. (2008). Sağlık çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9,132-138.
- Köksal, H. (2009). Hemşirelerin empatik eğilim ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Programı Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
- Lee, H., Song, R., Cho, Y.S., Lee, G.Z. & Daly, B. (2003). A comprehensive model for predicting burnout in Korean nurses. Journal of Advanced Nursing, 44(5), 534-545.
- Malak, B. (2009). Hemşirelerin kişilik özellikleri ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Programı Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
- Marine, A., Ruotsalainen, J., Serra, C. & Verbeek J. (2006) Preventing occupational stress in healthcare workers. Cochrane Database of Systematic Reviews, 4, CD002892.DOI: 10.1002/14651858.CD002892.pub2.
- Maslach, C., Schaufeli, W.B. & Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
- McVicar, A. (2003). Workplace stress in nursing: a literature review. Journal of Advanced Nursing, 44(6), 633–642.
- Melamed, S., Ugarten, U., Shirom, A., Kahana, L., Lerman, Y. & Froom, P. (1999). Chronıc burnout, somatıc arousal and elevated salıvary cortısol levels. Journal of Psychosomatic Resource, 46(6), 591–598.
- Metin, Ö., ve Özer, Ö.F. (2007). Hemşirelerin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 58-66.
- Mollaoğlu, M., Yılmaz, M. ve Kars, T. (2003). Hemşirelerde tükenmişlik (burnout) sendromu. Toplum ve Hekim, 18 (4), 288-292.
- Mollaoğlu, M., Kars Fertelli, T. ve Özkan Tuncay, F. (2005). Hemşirelerde otonomi ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Toplum ve Hekim, 20(4), 259-266.
- Oğuzberk, M. ve Aydın, A. (2008). Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri, 11, 167-179.
- Önder, Ç. & Basim, N. (2008). Examination of developmental models of occupational burnout using burnout profiles of nurses. Journal of Advanced Nursing, 64(5), 514–523.
- Özkan, Ş. (2008). Rol çatışması ve rol belirsizliğinin hekim ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri üzerine olan etkileri. Sağlık Kurumları Yönetimi Programı Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
- Özyurt, A., Hayran, O., Sur, H. (2006). Predictors of burnout and job satisfaction among Turkish physicians. Oxford Journals Medicine, 99,161-169.
- Piko, B. (2006). Burnout, role conflict, job satisfaction, psychosocial health among Hungarian health staff: a questionnare survey. International Journal of Nursing Studies, 43, 311-318.
- Sayıl, I., Haran, S., Ölmez, Ş. ve Özgüven, H.D. (1997). Ankara üniversitesi hastanelerinde çalışan doktor ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri. Kriz Dergisi, 5(2), 71-77.
- Şenturan, L., Karabacak, B.G., Alpar, Ş.E. ve Sabuncu, N. (2009). Hemodiyaliz Ünitesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(2), 33-45.
- Shirom, A. (2005). Reflections on the study of burnout. Work & Stress, 19(5), 263-270.
- Sonnentag, S. (2005). Burnout research: adding an off-work and day-level perspective. Work&Stress, 19 (3), 271-275.
- Şahin, D., Turan, F.N., Alparslan, N., Şahin, İ., Faikoğlu, R. ve Görgülü, A. (2008). Devlet Hastanesinde Calışan Sağlık Personelinin Tükenmişlik Düzeyleri. Nöropsikiyatri Arşivi, 45, 116-21.
- Sinat, Ö. (2007). Psikiyatri kliniklerinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik düzeyinin araştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Programı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Türkiye.
- Taycan, O., Kutlu, L., Çimen, S. ve Aydın, N. (2006). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerde depresyon ve tükenmişlik düzeyinin sosyodemografik özeliklerle ilişkisi. Anatolian Journal of Psychiatry, 7, 100-108.
- Taze, S. (2008). Acil servis ve yoğun bakım ünitelerinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi. Hemşirelik Esasları Programı Yüksek lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Türkiye.
- Tunç, T. (2009). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ile rol çatışması ve rol belirsizliği arasındaki ilişki: bir üniversite hastanesi örneği. İşletme Programı Yüksesk Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya, Türkiye.
- Üstün, B. (1995). Hemşirelerin atılganlık ve tükenmişlik düzeyleri. Psikiyatri Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
- Yıldız, H. (2009). Hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Programı Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
APA | GÜNÜŞEN N, ÜSTÜN B (2010). Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. , 40 - 51. |
Chicago | GÜNÜŞEN Neslihan Partlak,ÜSTÜN Besti Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. (2010): 40 - 51. |
MLA | GÜNÜŞEN Neslihan Partlak,ÜSTÜN Besti Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. , 2010, ss.40 - 51. |
AMA | GÜNÜŞEN N,ÜSTÜN B Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. . 2010; 40 - 51. |
Vancouver | GÜNÜŞEN N,ÜSTÜN B Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. . 2010; 40 - 51. |
IEEE | GÜNÜŞEN N,ÜSTÜN B "Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi." , ss.40 - 51, 2010. |
ISNAD | GÜNÜŞEN, Neslihan Partlak - ÜSTÜN, Besti. "Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi". (2010), 40-51. |
APA | GÜNÜŞEN N, ÜSTÜN B (2010). Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(1), 40 - 51. |
Chicago | GÜNÜŞEN Neslihan Partlak,ÜSTÜN Besti Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 3, no.1 (2010): 40 - 51. |
MLA | GÜNÜŞEN Neslihan Partlak,ÜSTÜN Besti Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, vol.3, no.1, 2010, ss.40 - 51. |
AMA | GÜNÜŞEN N,ÜSTÜN B Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2010; 3(1): 40 - 51. |
Vancouver | GÜNÜŞEN N,ÜSTÜN B Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2010; 3(1): 40 - 51. |
IEEE | GÜNÜŞEN N,ÜSTÜN B "Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi." Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3, ss.40 - 51, 2010. |
ISNAD | GÜNÜŞEN, Neslihan Partlak - ÜSTÜN, Besti. "Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi". Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 3/1 (2010), 40-51. |