Yıl: 2012 Cilt: 19 Sayı: 62 Sayfa Aralığı: 83 - 108 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”

Öz:
Menkabeler, bir toplumun kültür ve inanç tarihinin tespiti hususunda son derece önemli kaynaklardır. Bir şahsa ait pek çok menkabenin bir arada anlatıldığı eserlere “menâkıb” veya “menâkıbnâme” diyoruz. Konu edilen zatın bütünüyle kerametlerinden bahseden menâkıblar olduğu gibi o şahsın bir nevi kişisel tarihi denilebilecek kadar gerçek hayat izlerinin yoğun olduğu menâkıblar da vardır. Fütüvvet kurumunun Anadolu’daki kurucusu olarak bilinen Ahi Evran-ı Velî’nin menkabevi hayatında dair, başta Hacı Bektaş Velî Vilayetnâmesi olmak üzere türlü kaynaklarda bilgiler mevcuttur. Bugüne kadar doğrudan Ahi Evran’ın menâkıbından bahseden, her ikisi de mesnevi tarzında yazılmış iki eser biliniyordu. Bu yazıda, bu iki eserde yer alanlardan çok farklı menkabeleri barındıran ve Ahi Evran’la ilgili literatürde kullanılmadığını ve bilinmediğini tespit ettiğimiz bir eser tanıtılacaktır. Tam adı Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran olan bu eser ise mensur olup yazarı meçhul, 8 varaklık (16 sayfa) küçük bir risaledir. Buna rağmen Ahi Evran’ın hem menkabevi hem de gerçek hayatına dair başka kaynaklarda yer almayan bilgileri içeren eser, Yapı Kredi Bankası Kütüphanesi’nde bulunan Burgazî Fütüvvetnamesi’nin sonunda yer almaktadır. Yazıda menkıbe kavramına kısaca değinildikten sonra, Ahi Evran’ın menkabevi hayatına dair eserler ve yapılan çalışmalardan söz edilecektir. Daha sonra eser tanıtılacak ve tam metni yayımlanacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji

“Menaqib-i Ahi Cihan-i Nasreddin Ahi Evran” the unkown source on Ahi Evran’s legendary life

Öz:
Mystic or epic legends (menqabes) are crucial works in determining the cultural and belief history of a society. The works containing several menakibs are called “menaqib” or “menaqibname”. While some menaqibs mention wonders of the legendary personalities, there are also some others containing mostly biographical information about them. As it is known many sources including Haci Bektash Velayetname have addressed the life of Ahi Evran-i Veli who is the founder of futuwwatnamah institution in Anatolia. To date, two primary sources written in mathnawi genre and mentioning Ahi Evran’s legends have been known. However, in this article the third one that contains different legends than the previous ones will be presented. Furthermore, as far as it is determined, this source is never known and used before. This is a 16-page treatise written in prose form by an unknown author, and it is entitled as Menaqib-i Ahi Cihan-i Nasreddin Ahi Evran. This treatise that contains valuable information cannot be found in other sources such as Ahi Evran’s biographical or legendary life but it can be found at the end of the Burgazi Futuwwatnamah registered in Yapi Kredi Bank Library. After touching shortly upon the concept of mankabe and mentioning the secondary sources on the subject, the treatise will be presented and full text of it will be given in this article.
Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akkuş, Mehmet. (1991). Menâkıb-ı Sultan Süleyman (Risâle-i Padişâh-nâme), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • Akkuş, Mehmet , (2002). “Farklı Bir Ahîlik İcâzetnâmesi”, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 21, 95-100.
  • Altınok, Baki Yaşa. (2005). “Yeni Vesikalar Işığında Ahi Evran Velî İle Arkadaşlarının Sürgün ve Şehit Edilmesi” G.Ü. I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu (12-13 Ekim 2004 Kırşehir), Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi, Ankara, 63-77.
  • Altınok, Baki Yaşa,. (2007). “Selçuklu Ekonomisinde Yabanlu Pazarı ve Bu Pazarın Kurulmasında Ahi Evran’ın Rolü”, II. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu – Bildiriler 13 Ekim 2006 Kırşehir, Haz. M. Fatih Köksal, A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yay.,Ankara, 1-18.
  • Bayar, Muharrem. (2005). “Arşiv Vesikalarına Göre Bolvadin’de Ahilik Teşkilâtı ve Bir Ahi Şeceresinin Tanıtımı”, G.Ü. I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu (12-13 Ekim 2004, Kırşehir). Haz. M. Fatih Köksal, Ankara, 1, 129-161.
  • Bayram, Mikâil. (1981-1982). “Ahi Evren’in Öldürülmesi ve Ölüm Tarihinin Tespiti”, İÜEF Tarih Enstitüsü Dergisi, 12, 521-540.
  • Bayram, Sadi. (1994). “Ahilik ve Bir Ahi Şeceresi”, TTK Belleten, 222, 295-309.
  • Cahen, Claude. (1994). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev.: Yıldız Moran. İstanbul:e Yayınları.
  • Cunbur, Müjgan. (1982). “Gülşehrî”, Âlî – Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları (Menakıb-ı Hünerverân). Ankara: KTB Yay.
  • Cunbur, Müjgan ,. (2004). “Gülşehrî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, AKM Yay., 4, 251-253.
  • Çalışkan, Yaşar - M. Lütfi İkiz. (2003). Kültür, Sanat ve Medeniyetimizde Ahilik, Ankara:Kültür Bakanlığı Yay.
  • Ecer, Ferhat - Arif Yıldırım. (1988). “Ahi Birlikleri ve Bir Belge”, Türk Dünyası Araştırmaları,53, 171-181.
  • Erünsal, İsmail E. – A. Yaşar Ocak. (1984). Elvan Çelebi – Menâkıbu’l-kudsiyye fî Menâsıbi’lünsiyye(Baba İlyâs-ı Horasanî ve Sülâlesinin Menkabevi Tarihi). İstanbul: İÜEF Yay.
  • Gökalp, Haluk. (2005). “Ahi Evran’ın Menkıbevî Kişiliği”, Ahilik Araştırmaları Dergisi, 2, 23-37.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. (1949-1950). “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları”,İÜ İktisat Fakültesi Mecmuası, 11 (1-4), 2-354.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki ,. (1990). Vilâyetnâme (Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • Güzelbey, Cemil Cahit. (1986). “Bir Ahi Şeceresi”, Türk Kültürü ve Ahilik XXI. Ahilik Bayramı Sempozyumu Tebliğleri (13-15 Eylül 1985 Kırşehir). İstanbul, 235-241.
  • Hacıgökmen, M. Ali. (2007). “Ahi Şecerenâmelerinin Tarihî Temeli ve Yazılış Sebepleri”, II. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu – Bildiriler 13 Ekim 2006 Kırşehir,Haz. M. Fatih Köksal, A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 285-296.
  • Hacıgökmen, M. Ali, (2001). Ahi Sinan bin Ahi Mes’ûd ve Şecere-nâmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya.
  • Kartal, Ahmet. (2009). “Kerâmât-ı Ahi Evran Mesnevisi Üzerine Notlar”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 223-242.
  • Köksal, M. Fatih. (2007). “Kırşehir Müzesi’ndeki Ahi Şecerenâmeleri”, II. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu – Bildiriler 13 Ekim 2006 Kırşehir, Haz. M. Fatih Köksal,A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2007, 313-324.
  • Köksal, M. Fatih , (2008). Ahi Evran ve Ahilik. Ankara: Kırşehir Valiliği Yay.
  • Köksal, M. Fatih , Orhan Kurtoğlu, Hasan Karaköse, Özer Şenödeyici. (2008). Kırşehir Müzesindeki Ahilik Belgeleri (Ahi Şecerenâmeleri, Beratlar, Vakfiyeler). Ankara: Kırşehir Valiliği Yay.
  • Kurtoğlu, Orhan. (2011). “Ahi Şecerenâmelerine Göre Ahilik Âdâb ve Uygulamaları”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu 15-17 Ekim 2008, Kırşehir, 2, 705-717.
  • Merhan, Aziz. (2003). Die ‘Vogelgespräche’ Gülşehris und die Anfänge der türkischen Literatur,Gottingen.
  • Merhan, Aziz , (2004). “Ahi Evran ve Şair Gülşehrî”, Ahilik Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 93-103.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. (1983). Bektaşî Menakıbnamelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul:Enderun Kitabevi.
  • Ocak, Ahmet Yaşar, (1992). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım). Ankara:TTK Yay.
  • Odabaşı, Zehra. (2008). Bir Ahi Dostu: Franz Taeschner -Hayatı ve Eserleri-, , Ankara: Ahi Evran Ün. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yay.
  • Seyfeli, Mahmut, “Ahi Evran-ı Velî İle İlgili Kırşehir’de Anlatılan Efsane ve Menkabeler” G.Ü. I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu (12-13 Ekim 2004, Kırşehir). Kırşehir 2005, 2, 801 -820.
  • Şahin, Kâmil. (1994). “Edebâlî”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 4, 393-394.
  • Şapolyo, Enver Behnan. (1967). Kırşehir Büyükleri. Ankara: Kırsed Yayını.
  • Şemseddin Sami. (1308). Kamus-ı Türkî, 2, İstanbul: İkdam Matbaası.
  • Şemseddin Sami , (1306). Kamusu’l-a’lâm, 1, İstanbul: Mihran Matbaası.
  • Taeschner, Franz. (1930). Ein Mesnevi Gulschehris Auf Achi Evran. Hamburg: Als Ms gedruckt, Glückstadt u.,
  • Taeschner, Franz ,. (1955). Gülschehris Mesnevi Auf Achi Evran den Heilegen von Kırsheir und Patron der Turkischen Zünfte. Wiesbaden: DMG, Komissionwerlag Franz Steiner Ggmbh.
  • Tarım, Cevat Hakkı. (1948). Tarihte Kırşehri – Gülşehri (Babailer – Ahiler – Bektaşiler)., İstanbul:Yeniçağ Matbaası.
  • Tökel, Dursun Ali. (2005). “İbni Battuta Seyahatnamesi ve Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin İstanbul Bölümüne Göre Ahiler ve Ahilik”, G.Ü. I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu (12-13 Ekim 2004, Kırşehir). Haz. M. Fatih Köksal, 2, Kırşehir, 885-897.
  • Yavuz, Kemal. (2007). Gülşehrî’nin Mantıku’t-tayr’ı (Gülşen-nâme) –Metin ve Türkiye Türkçesine Aktarma. Ankara: Kırşehir Valiliği Yay.
  • Yıldız, Harun. (2005). “Hacı Bektaş Vilâyetnâmesi’nde Ahi Evran”, G.Ü. I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu (12-13 Ekim 2004, Kırşehir). Haz. M. Fatih Köksal, 2, Kırşehir, 1023-1042.
APA KÖKSAL M (2012). Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. , 83 - 108.
Chicago KÖKSAL M. Fatih Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. (2012): 83 - 108.
MLA KÖKSAL M. Fatih Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. , 2012, ss.83 - 108.
AMA KÖKSAL M Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. . 2012; 83 - 108.
Vancouver KÖKSAL M Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. . 2012; 83 - 108.
IEEE KÖKSAL M "Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”." , ss.83 - 108, 2012.
ISNAD KÖKSAL, M. Fatih. "Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”". (2012), 83-108.
APA KÖKSAL M (2012). Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 19(62), 83 - 108.
Chicago KÖKSAL M. Fatih Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 19, no.62 (2012): 83 - 108.
MLA KÖKSAL M. Fatih Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.19, no.62, 2012, ss.83 - 108.
AMA KÖKSAL M Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2012; 19(62): 83 - 108.
Vancouver KÖKSAL M Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2012; 19(62): 83 - 108.
IEEE KÖKSAL M "Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 19, ss.83 - 108, 2012.
ISNAD KÖKSAL, M. Fatih. "Ahi Evran’ın Menkabevi hayatına dair bilinmeyen bir eser: “Menâkıb-ı Ahî Cihân-ı Nasreddîn Ahi Evran”". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 19/62 (2012), 83-108.