Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri

ÇAĞLAR, SELDA

Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri

Selda ÇAĞLAR (Trakya Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü, Hukuk Bilimleri Anabilim Dalı, Edirne, Türkiye)

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

19 3

Yıl: 2012 Cilt: 61 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 541 - 597 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri

Öz:

Bu çalışmada engellilerin fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, hizmetlere, bilgiye ve iletişime erişebilirlikleri ile temel hak ve özgürlüklerini tam olarak kullanabilmeleri arasındaki ilişkiden hareketle, başta Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi olmak üzere, uluslararası insan hakları düzeninde erişebilirliğin anlamı, ilke ve standartları ile normatif çerçevesi belirlenmeye çalışılacak, bu sonuçlarla karşılaştırmalı olarak Türkiyede engellilerin erişimlerini sağlamaya ilişkin yasal düzenleme ve uygulamaların düzeyi ve başarısı tartışılacaktır. Amaç, Türkiyede yasal, politik, fiziksel ve sosyal çevre düzeninin engellilerin yaşamın her alanına diğer bireylerle eşit ve ayrımcılığa uğramadan katılımına ne ölçüde izin verdiğini belirlemek, devletin bu konuda üstlendiği veya üstlenmesi gereken yükümlülükleri değerlendirerek öneriler geliştirmektir.

Anahtar Kelime:

Konular: Uluslararası İlişkiler

Right of accessibility for persons with disabilities and accessibility in Turkey

Öz:

Within this paper the meaning, principles, standards and normative framework of accessibility in the context of international human rights system, particularly of the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities will tried to be specified first, with reference to the relationship between disabled persons' accessibility to physical, social, economic and cultural environment, to services, information and communication and the full exercise of their fundamental rights and freedoms and then; comparing with the outcomes of this effort, the level and success of legal regulations and practices regarding provision of accessibility for persons with disabilities in Turkey will be discussed. The aim is to identify the extent to which the legal, political, physical and social environment in Turkey allows persons with disabilities to participate in all realms of life equally with other individuals without being discriminated and; to evaluate state's obligations and make suggestions.

Anahtar Kelime:

Konular: Uluslararası İlişkiler

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

2002 Türkiye Bilişim Şurası Sonuç Bildirgesi (2004), Güncel Hukuk, Sayı: 6, s.12
Ağırbaşlı, Şennur. (2009), Sınırlı Ayrımcılık Yasağından Genel Eşitlik İlkesine, Ankara: Seçkin Yayınları.
Akgül, Mustafa. (2004), Bilgi Toplumu Nedir? Ne Değildir?, Güncel Hukuk, Sayı: 6, s.15-17
Akıllıoğlu, Tekin. (2010), İnsan Hakları Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri, Gözden Geçirilmiş İkinci Baskı, Ankara: İmaj Yayınevi.
Craven, Matthew C. R. (1995), The International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights A Perspective on its Development, Oxford: Clarendon Press.
Çağlar, Selda. (2009), Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuk Sisteminde Engellilerin Eğitim Hakkı ve Devlet Yükümlülükleri, 1. Basım, İstanbul:Beta Yayınevi.
Çağlar, Selda (2011), Engelli Hakları Sözleşmesinde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiyenin Uyum Sorunu, TBB Dergisi, S. 96, s.149-178
Çağlar, Selda (2010), Avrupalı Romanların Hak Arayışları: Ayrımcılığa Karşı Hukuksal Mücadele, Ed. Selda Çağlar, Disiplinlerarası Yaklaşımla İnsan Hakları içinde, İstanbul: Beta, s.33-112
Engelsiz Türkiye Projesi 2007 Ara Değerlendirme Raporu. (Mart 2011), http://www.ozida.gov.tr/?menu=guncel&sayfa=AraDegerlendirmeRapo ru (09.06.2011)
Ginnerup, Soren. (2009), Achieving full participation through Universal Design (2009),Council of Europe.
Kaboğlu, Ö. İbrahim. (2002), Özgürlükler Hukuku, 6. Baskı, İstanbul: İmge Kitapevi.
Kamu Kurumları İnternet Siteleri Standartları ve Önerileri Rehberi, Sürüm1.1, 18.03.2009 http://www.kakis.gov.tr/files/rehberv5.pdf (4.07.2011)
Maudinet, Marc. (2003), Access to social rights for people with disabilities in Europe (2003)
Metin, Yüksel. (2002), Ölçülülük İlkesi Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi, Ankara: Seçkin Yayınları.
Miles, Susie & Singal, Nidhi. (2008), The Education for All and Inclusive Education Debate: Conflict, contradiction or opportunity?, Revised for publication, International Journal of Inclusive Education, 15.01.2008, 14-15, http://www.educ.cam.ac.uk/people/ staff/singal/-12 , (22.03.2008)
Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi Araştırması.(2010), OZİDA, http://www.ozida.gov.tr/ayrimciliklamucadele/rapor_tum.pdf (10.06.2011)
Sezer, Abdullah. (2010), Türkiye Büyük Millet Meclisine Dilekçe İle Başvuru Hakkı, Disiplinlerarası Yaklaşımla İnsan Hakları, Editör:Selda Çağlar, 1. Baskı, İstanbul: Beta, 213-254
Soysal, Mümtaz. (2009), İnsan Haklarının Ulusal Düzeyde Korunması, İnsan Haklarının Felsefi Temelleri Uluslararası Seminer, Yayına Hazırlayan: Ioanna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 161- 164
Steinmeyer, Heinz-Dietrich. (2003), Legislation to counter discrimination against persons with disabilities (2nd edition) http://book.coe.int/EN/ficheouvrage.php?PAGEID=36&lang=EN&prod uit_aliasid=1654 (27.06.2011)
Tezcan, Durmuş ve Diğerleri. (2009), İnsan Hakları El Kitabı, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları.
Tezcan, Durmuş/ Erdem, Mustafa Ruhan/ Sancakdar, Oğuz. (2004), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Işığında Türkiyenin İnsan Hakları Sorunu, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları.
Shakespeare, Tom & Watson, Nicholas. (1997), Defending the Social Model, Chapter 18, in Disability Studies: Past Present and Future, edited by Len Barton and Mike Oliver, Leeds: The Disability Press
Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Ulusal Eylem Planı (2010-2011), T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Resmi Gazete Tarih:12/11/2010, Sayı: 27757
Uyar, Leyla (Derleyen) (2006), Birleşmiş Milletlerde İnsan Hakları Yorumları İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006, 1. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
Web İçeriği Erişebilirlik Kılavuzu 2.0, W3C (2010), T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, http://www.ozida.gov.tr/guncel/ W3C_Web_Erisibilirlik_Kilavuzu_2-0.pdf (4.07.2011)
Yerel Yönetimler ve Özürlüler II. Özürlüler Şurası- Şura Kararları. (26- 28 Eylül 2005), Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yerel Yönetimler İçin Özürlülere Yönelik Fiziki ve Mimari Düzenleme Kılavuzu, www.ozida.gov.tr (22.12.2008)
Uluslararası Belge, Rapor ve Kararlar
A/HRC/10/48, 26 January 2009 2010: A Europe Accessible for All Report (2010), from the Group of Experts set up by the European Commission October 2003, http://www.ozida.gov.tr/raporlar/uluslararasi/ab/ABdokumanlar/europa accessibleforall.pdf (28.06.2011)
Ad Hoc Committee, Report of the third session, A/AC/265/2004/5, 9 June 2004
Ad Hoc Committee, A/AC/265/2005/2, 23 February 2005 Case of Oru and Others v. Croatia (Application no. 15766/03), European Court of Human Rights Grand Chamber Judgment Strasbourg 16 March 2010.
Case of Botta v. Italy (153/1996/772/973), Judgment Strasbourg 24 February 1998.
Committee on Economic, Social and Cultural Rights, General Comment No. 5, Persons with disabilities (Eleventh session, 1994), U.N. Doc E/1995/22 at 19 (1995)
Consederation of reports submitted by States parties under article 35 of the Convention, Concluding observations of the Committee on the Rights of Persons with Disabilities ( 29 April 2011)
Convention on the Rights of Persons with Disabilities, UN General Assembly A/61/611, 6 December2006,http://www.un.org/apps/news/ story.asp?NewsID=26554&Cr=disab&Cr1= http://www.un.org/disabi lities/default.asp?id=406 ( 25.06.2008 )
Council of Europe Committee of Ministers, ResolutionResAP(2001)3, towards full citizenship of persons with disabilities through inclusive new technologies (Adopted by the Committee of Ministers on 24 October 2001 at the 770th meeting of the Ministers' Deputies)
Day of General Discussion on Article 9 of the CRPD- The Right to Accessibility 07 October 2010, Committee on the Rigts of Persons with Disabilities, Fourth session 04-08 October 2010 General Comment No.18: Non-Discrimination: 10/11/89, CCPR General Comment No.18
General Comment No.5 General Measures of Implemantation of the Convention on the Rights of the Child CRC/GC/2003/5, November 2003
General Comments of the Committee on the Rights of the Child Including CD with Concluding Observations in Europe and Cenrtal Asia (2006), UNİCEF Innocenti Research Centre
General Comment No. 14 (2000) The right to the highest attainable standard of health (article 12 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights) E/C.12/2000/4 11 August 2000
Gudilines on treaty-specific document to be submitted by states parties under article 35, paragraph 1, of the Convention on the Rights of persons with Disabilities (2009), Committee on the Rights of persons with Disabilities, Second session, CRPD/C/2/3, 18 November 2009 Geneva
Inclusive Education: The Way of the Future (2008) , International Conference on Education, 25-28 November 2008, Forty-eighth session, ED/BIE/CONFINTED 48/3, Geneva: UNESCO.
International Association Autism Europe v. France, Complaint No. 13/2002, Resolution ResChS(2004)1 www.coe.int , (12.08.2008)
International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, entry into force 3 January 1976, article 12/1, 13/2(c)
http://www2.ohchr.org/english/law/cescr.htm (25.06.2011)
International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, adopted 21 December 1965, G.ARes.2106(XX), U.N. GAOR, U.N. Doc. A/6014)1966) (entered into force 4 January 1969), http://www2.ohchr.org/english/law/cerd.htm (25.06.2011)
İnsan Hakları Komitesi 18 Nolu Genel Yorum, 1989, HRI/GEN/1/Rev.6 Mental Disability Advocacy Center (MDAC) v. Bulgaria, Complaint No. 41/2007, European Committee of Social Rights Decision on the Merits 3 June 2008
Persons with disabilities: 09.12.1994. CESCR General comment 5. (General Comments) http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/(Symbol)/4b0c449a 9ab4ff72c12563ed0054f17d?Opendocument (27.06.2011)
Recommendation Rec(2006)5 of the Committee of Ministers to member states on the Council of Europe Action Plan to promote the rights and full participation of people with disabilities in society: improving the quality of life of people with disabilities in Europe 2006-2015, (Adopted by the Committee of Ministers on 5 April 2006 at the 961st meeting of the Ministers Deputies), www.coe.int/t/.../ Rec(2006)5%20Disability%20Action%20Plan.doc (27.06.2011)
Standart Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities, UN General Assembly resolution 48/96 of 20 December 1993, A/RES/48/96, 4 March 1994.
Summary World Report on Disability.(2011), The World Bank and World Health Organization WHO/NMH/VIP/11.01,http://whqlibdoc. who.int/hq/2011/WHO_NMH_VIP_11.01_eng.pdf (24.06.2011)
The Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Woman, http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/, (27.06.2011)
United Nations Expert Group Meeting on Accessibility: Innovative and Costeffective Approaches for Inclusive and Accessible Development.(2010), Washington, DC: World Bank Headquarters, http://www.un.org/disabilities/default.asp?id=1516 (6.07.2011)
United Nations Framework Convention on Climate Change, 1992, FCCC/INFORMAL/84 GE.05-62220 (E) 200705, http://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf (25.06.2011)
Yasal Düzenlemeler
3194 sayılı İmar Kanunu, Kabul Tarihi : 3/5/1985, Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 9/5/1985 Sayı : 18749, Ek Madde 1 - (Ek : 30/5/1997 - KHK - 572/1 md.)
4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar, Karar Sayısı: 2009/15481
5369 Sayılı Evrensel Hizmet Kanunu, 16/6/2005, Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 25/6/2005 Sayı : 25856
5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, Kabul Tarihi: 10/07/2004, Resmi Gazete: 23.07.2004/25531, Ek Madde 1- (Ek:1/7/2005-5378/40 md.)
5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Yayımlandığı Resmi Gazete: 7.07.2005/ 25868
5825 Sayılı Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Kabul Tarihi: 3.12.2008, Resmi Gazete Tarih:18 Aralık 2008, Sayı: 27084
2006/18 sayılı Genelgenin ilgi tutulduğu Ulaşılabilirlik konulu 12 Ağustos 2008 tarihli Başbakanlık Talimatı, Konu:Özürlüler İçin Gerekli Düzenlemelerin Gerçekleştirilmesi
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Karar Sayısı: KHK/633, Karar Tarihi:3.06.2011, 8 Haziran 2011 Tarihli ve 27958 Sayılı Resmî Gazete Mükerrer
Başbakanlık Özürlüler İdaresinin 24.03.2011 tarihli Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Eylem Planı Standart İzleme Formu konulu 495 sayılı yazısı. http://www.ulasilabilirturkiye.gov.tr/Belgeler/1 (08.06.2011)
Bazı Hizmetlerin Evrensel Hizmet Kapsamına Alınmasına İlişkin Kararlar, Karar Sayısı: 2010/569
Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, Kanun No. 4982, Kabul Tarihi : 9.10.2003 İçişleri Bakanlığı Toplu Taşıma Hizmetleri Genelgesi, 24.04.2011, Sayı:B.05.0.MAH.0.07.01.00/11701,Konu:TopluTaşımaHizmetleri, http://www.ozida.gov.tr/?menu=mevzuat&sayfa=toplutasimaaraclari (27.06.2011)
Kamu Binaları, Kamuya Açık Alanlar ve Toplu Taşıma Araçlarının Özürlülerin Kullanımına Uygun Duruma Getirilmesi Hakkında 2006/18 Numaralı Başbakanlık Genelgesi, Resmi Gazete: 12.07.2006/26226
Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete Tarihi: 31.07.2009, Resmi Gazete Sayısı: 27305
Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun No: 4736,
Kabul tarihi: 8.01.2002, Resmi Gazete: Tarih:19.01.2002 Sayı: 24645
Karayolu Taşıma Yönetmeliği, Resmi Gazete Tarihi: 11.06.2009, Resmi Gazete Sayısı: 27255
Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarihi:30.05.2006, Resmi Gazete Sayısı : 26183
Motorlu Taşıtlar Vergisi, Kanun Numarası : 197, Kabul Tarihi : 18/2/1963, Yayımlandığı R. Gazete: Tarih:23/2/1963, Sayı: 11342 (Değişik: 25/12/2003-5035/22 md.)
Otopark Yönetmeliği, Resmi Gazete Tarihi: 01.07.1993, Resmi Gazete Sayısı: 21624 (Değişik:RG-02/09/1999-23804)
Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması 2010. (2011), TÜİK Haber Bülteni, Sayı:71, http://www.tuik.gov.tr/OncekiHBZip.do?komut =preArama (13.06.2011).
Özel Tüketim Vergisi Kanunu, Kanun Numarası : 4760 Kabul Tarihi: 6/6/2002 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 12/6/2002 Sayı : 24783 Türk Ceza Kanunu, Kanun No.5237, Kabul Tarihi: 26.09.2004
Yapılarda Özürlülerin Kullanımına Yönelik Proje Tadili Komisyonları Teşkili, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete: 22.04.2006/26147
Standartlar
TS 9826/Şubat 1992
TS 8503/Ekim 1990
TS 8252/Nisan 1990
TS 10713/Şubat 1993
TS 10839/Nisan 1993
TS 7768/Ocak 1990
TS 7636/Kasım 1989
TS 7937/ Şubat 1990
TS 7635/Kasım 1989
TS 11522/Ocak 1995
TS 8022/Şubat 1990
TS 11783/ Temmuz 1995
TS 11784/ Temmuz 1995
Elektronik Kaynaklar
www.ibb.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Birimler/İmar, (12.11.2008)
www.ozida.gov.tr, (13.12.2008)
http://www.ulasilabilirturkiye.gov.tr/index_dosyalar/Page522.htm (09.06.2011) https://www.turkiye.gov.tr/bilgilendirme?konu=erisilebilirlik, (7.07.2011) http://www.icisleri.gov.tr/default.icisleri_2.aspx?id=5692 (13.06.2011 http://www.un.org/esa/socdev/enable/comp402.htm#2.8, (28.06.2011) www.sozluk.sourtimes.org, (14.02.2008) http://www.ibb.gov.tr/TR-TR/BILGIHIZMETLERI/YAYINLAR/ FAALIYETRAPORLARI/Pages/2010FaaliyetRaporu.aspx (08.06.2011) http://www.ozida.gov.tr/?menu=yenimevzuat&sayfa=kitaptayeralmayanlar (14.06.2011) http://www.coe.int/t/cm/home_en.asp, (27.06.2011).

APA	ÇAĞLAR S (2012). Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. , 541 - 597.
Chicago	ÇAĞLAR SELDA Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. (2012): 541 - 597.
MLA	ÇAĞLAR SELDA Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. , 2012, ss.541 - 597.
AMA	ÇAĞLAR S Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. . 2012; 541 - 597.
Vancouver	ÇAĞLAR S Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. . 2012; 541 - 597.
IEEE	ÇAĞLAR S "Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri." , ss.541 - 597, 2012.
ISNAD	ÇAĞLAR, SELDA. "Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri". (2012), 541-597.

APA	ÇAĞLAR S (2012). Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541 - 597.
Chicago	ÇAĞLAR SELDA Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61, no.2 (2012): 541 - 597.
MLA	ÇAĞLAR SELDA Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.61, no.2, 2012, ss.541 - 597.
AMA	ÇAĞLAR S Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2012; 61(2): 541 - 597.
Vancouver	ÇAĞLAR S Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2012; 61(2): 541 - 597.
IEEE	ÇAĞLAR S "Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri." Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61, ss.541 - 597, 2012.
ISNAD	ÇAĞLAR, SELDA. "Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye'de erişebilirlikleri". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61/2 (2012), 541-597.