Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması

Yıl: 2012 Cilt: 0 Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 11 - 38 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması

Öz:
Eski Türk devletlerinde, hanedan üyeleri arasında zaman zaman iktidarı değiştirme teşebbüsleri olmuş ve bu teşebbüslerden bazıları da amacına ulaşmıştır (Meselâ Hunlarda Mete (Boğatır) babası Tumanı (M.Ö: 209), Göktürklerde Bilge Kağan İnel Kağanı (716), Uygurlarda Tun Baga Tarkan üvey babası Böğü Kağanı (779), Büyük Selçuklu Devletinde Alp Arslan kardeşi Süleymanı (1063), Türkiye Selçuklularında II. Süleymanşâh kardeşi I. Gıyâseddîn Keyhüsrevi (1196), Gıyâseddîn Keyhüsrev yeğeni III. Kılıç Arslanı (1205), Osmanlılarda da Yavuz Selim babası II. Bayezidi (1512) tahtan indirerek hükümdar olmuştur). Türk devlet anlayışına göre, bu teşebbüsler, genellikle hanedan üyelerinin hakkı ve hukuku içinde değerlendirildiği için meşru ve normal birer olay olarak kabul edilmiştir. Fakat Türkiye Selçuklu Devletinin on ikinci hükümdarı olan II. Gıyâseddîn Keyhüsrevin saltanatı zamanında (1237-1246), Türk devlet anlayışına aykırı olarak, hanedan üyeleri dışında farklı iki kişi tarafından Selçuklu iktidarını değiştirme teşebbüsünde bulunulmuştur. Bu teşebbüslerden biri, devlet teşkilâtının içinde bulunan Emîr Sadeddîn Köpek tarafından, diğeri de halkın içinden çıkan Baba İlyas Horasanî tarafından yapılmıştır. Bunlardan Sadeddîn Köpek, teşebbüsünü hanedan üyesi olma gibi sahte bir iddiaya dayandırırken, Baba İlyas Horasanî de peygamberlik gibi yine sahte bir iddia ve gerekçeyle ortaya çıkmıştır. Her ikisinin teşebbüsü amaçlarına ulaşmak üzere iken başarısızlığa uğratılmışsa da, bu olaylar devlet ve toplum hayatında etkisini asırlarca sürdürecek olan maddî ve manevî bir tahribata yol açmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

An exemplary ınstance of the usage of religious beliefs and thoughts for political purposes from the seljuk period: the babai revolt

Öz:
In Ancient Turkic empires, from time to time there were attempts of power changes between dynasty members and some of these attempts were successful (Among the Xiongnu, Modu (Boghatïr) overthrew his father Tuman (209 BC); among the Gokturks, Bilgä Qaghan overthrew Inäl Qaghan (716); among the Uyghurs, Tun Bagha Tarqan overthrew his stepfather Bögü Qaghan (779); among the Great Seljuks, Alp Arslan overthrew his brother Suleiman (1063); among the Anatolian Seljuks, Suleiman II overthrew his brother Ghiyath al-Din Kaykhusraw I (1196) and Ghiyath al-Din Kaykhusraw overthrew his nephew Kilij Arslan III (1205); and among the Ottomans, Selim the Grim overthrew his father Bayezid II (1512). According to the Turkic concept of state, these attempts were generally evaluated among the rights of dynasty members and these were considered normal incidents. However, during the reign of Ghiyath al-Din Kaykhusraw II (1237-1246), twelfth ruler of the Anatolian Seljuk Sultanate, there were attempts of changing the power made by two different people outside the dynasty, being contrary to the Turkic concept of state. One of these attempts was made by Amir Sa d al-Din Köpek who was a member of the state organization, and the other attempt was made by Baba Ilyas of Khorasan who was from the ordinary people. Among these, Sa d al-Din Köpek based his attempt to a false pretence of being a member of the dynasty , while Baba Ilyas of Khorasan emerged with another false pretence and motive of prophethood . Even though both of these attempts were failed when both of them were about to succeed, these incidents caused physical and moral devastation that would continue to affect political and social life for centuries.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AŞIKPAŞAOĞLU, (1970); Aşıkpaşaoğlu Tarihi, haz. Nihal Atsız, İstanbul.
  • CENABİ MUSTAFA EFENDİ, (1994); "el-'Aylemü'z-Zâhir", HANGİ ÜNİ? henüz basılmamış yüksek lisans tezi, haz. M. Kesik, İstanbul.
  • EBU'L-FEREC, (1950); Ebû'l-Ferec Tarihi, c. II, (Çev.: Ömer Rıza Doğrul), Ankara.
  • ELVAN ÇELEBİ, (1995); Menâkıbü'l-Kudsiyye, yay. İ. E. A. Erünsal-A. Y. Ocak, Ankara.
  • HOFFER, Eric, (1980); Kesin İnançlılar, (Çev.: Erkil Günur), 1980 İstanbul.
  • İBN BİBİ, (1956, 1996); el-Evâmîrü'l-'Alâ'iyye fî'l-Umûri'l-'Alâ'iyye, tıpkı basım, (Çev.: M. Öztürk), I, II, Ankara.
  • İBNÜ'L-ESİR, (1979, 1982, 1986, 1987); el-Kâmil fî't-Târîh, IX, X, yay. C. J. Tornberg, Beyrut, (Çev.: A. Özaydın), İstanbul.
  • KAFESOĞLU, İbrahim, (1977); Türk Millî Kültürü, Ankara.
  • KAPLAN, Mehmet, (1985); Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, 3: Tip Tahlilleri, İstanbul.
  • KOCA, Salim (2011); Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara.
  • KOCA, Salim, (2003); Türkiye Selçukluları Tarihi C. II, (Malazgirt'ten Miryokefalon'a), Çorum.
  • KÖYMEN, Mehmet Altay, (1963); Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara
  • OCAK, Ahmet Yaşar, (2009); Babaîler İsyanı, 4. baskı, İstanbul.
  • SIBT İBNÜ'L-CEVZİ, (1998); Mir'âtü'z-Zaman, yay. A. Sevim, Ankara.
  • SİMON De Saint Quentin, (2006); Bir Keşiş'in Anılarında Tatarlar ve Anadolu, (Çev.: Erendiz Özbayoğlu), Antalya.
APA KOCA S (2012). Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. , 11 - 38.
Chicago KOCA Salim Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. (2012): 11 - 38.
MLA KOCA Salim Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. , 2012, ss.11 - 38.
AMA KOCA S Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. . 2012; 11 - 38.
Vancouver KOCA S Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. . 2012; 11 - 38.
IEEE KOCA S "Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması." , ss.11 - 38, 2012.
ISNAD KOCA, Salim. "Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması". (2012), 11-38.
APA KOCA S (2012). Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. Gazi Türkiyat, 0(11), 11 - 38.
Chicago KOCA Salim Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. Gazi Türkiyat 0, no.11 (2012): 11 - 38.
MLA KOCA Salim Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. Gazi Türkiyat, vol.0, no.11, 2012, ss.11 - 38.
AMA KOCA S Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. Gazi Türkiyat. 2012; 0(11): 11 - 38.
Vancouver KOCA S Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması. Gazi Türkiyat. 2012; 0(11): 11 - 38.
IEEE KOCA S "Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması." Gazi Türkiyat, 0, ss.11 - 38, 2012.
ISNAD KOCA, Salim. "Dinî inançların ve düşüncelerin politik amaçlarda kullanılmasına dair Selçuklu devrinden ibret verici bir örnek: Babaîler Ayaklanması". Gazi Türkiyat 11 (2012), 11-38.