İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları

AYDIN HATİPOĞLU, Duygu; CEYHAN, Çağdaş; Aydın, Mustafa Berkay

İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları

Duygu AYDIN HATİPOĞLU, (Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ankara, Türkiye)

Çağdaş CEYHAN, (Anadolu Üniversitesi, İletişim Bilimleri Fakültesi, Eskişehir, Türkiye)

Mustafa Berkay AYDIN (Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Ankara, Türkiye)

Mülkiye Dergisi

9 1

Yıl: 2013 Cilt: 37 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 37 - 59 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları

Öz:

Ağ tarafsızlığı (net neutrality), İnternetin yaygınlaşmaya başladığı ve gündelik hayatın vazgeçilmezleri arasına girdiği 1990ların sonunda ortaya atılmış ve hakkındaki tartışmaların hala yoğun biçimde sürdüğü bir kavramdır. Kısaca ağ tarafsızlığı olarak adlandırılan bu kavramın pek çok boyutu vardır. Esas meselenin katmanlı erişim (access tiering) olduğu tartışmada, ana hedef, İnternet servis sağlayıcıların ve hükümetlerin İnternetteki tüm veriye eşit şekilde davranması ve kullanıcı, site, içerik, uygulama ve iletişim tarzı ve benzeri kriterler bakımından ayrımcı ya da farklı uygulama yapmamasıdır. İnternet, gerek devletler gerekse şirketler tarafından düzenlenmeye ve etkilenmeye açık bir alandır; ağ tarafsızlığı ise, bir bakıma İnternetin nasıl düzenleneceği noktasında çok katmanlı ve çok boyutlu bir tartışmanın genel adıdır. Ağ tarafsızlığı tartışmasının temel vurgusu İnternetin kullanıcılara tarafsız olması vurgusudur. Özellikle 2000li yıllardan itibaren ağ tarafsızlığı kavramı ABDde sıkça tartışılmaya başlanmıştır. En önemli ağ tarafsızlığı tartışmalarından bir olan ABDnin en büyük cep telefonu operatörü olan Verizon Communication ile Federal İletişim Komisyonu (FCC) arasındaki tartışma hala devam etmektedir. Ağ tarafsızlığını savunan yaklaşımlar içerik sağlayıcıların yasal bir düzenleme yapılmaması halinde ayrımcı davranabileceklerini bunun da ağ tarafsızlığını engelleyeceğini öne sürerken ağ tarafsızlığına karşı olanlar ise teknik ve iş modelinin yenilenemeyeceğini öne sürmektedir. Özellikle İnternetin demokratik karakteri ağ tarafsızlığı tartışmalarında ön plana çıkmaktadır. Dikey bütünleşik İSSlerin içerik üzerinde ayrımcılık yapması demokratik bir tartışma ve kamusal alan için gerekli olan erişim hakkını kısıtlayabilmektedir. Ağ tarafsızlığı kavram olarak ifade özgürlüğü ile doğrudan ilişkilidir. Ağ tarafsızlığı klasik sansür yapısı ve araçlarından da farklıdır. İhtiyaç bazlı ya da doğrudan engellemeler ve benzeri biçimlerde İnternetteki veri trafiğinin ticari, reklam, güvenlik gibi amaçlarla engellenmesi yahut denetlenmesi, gözetlenmesi, İnternet kullanıcılarını, özellikle düşüncelerini ifade etme, fikirlerini yayma noktasında, doğrudan ve çoğunluklahabersiz bir engellemeye maruz bırakmaktadır. Örneğin DPI (deep packet inspection) teknolojisi katmanlı erişimin bir biçimidir; İnternet trafiğinin tanımlanması,sınıflandırılması, gözetlenmesi ve denetlenmesi için ağ operatörlerine (ya da İnternet servis sağlayıcıları vb) izin veren bir uygulamadır. Giderek yaygınlaşan DPI teknolojisi, hem ağ tarafsızlığı hem de ifade özgürlüğü tartışmasının sınırlarını çizmek bakımından önemlidir. DPI uygulamaları, hem gizliliği hem de iletişim özgürlüğünü ihlal ederek ifade özgürlüğünü kısıtlayabilmektedir. DPI teknolojisi ile şirketler ve hükümetler, hangi verilerin, kime ne şekilde ulaşabileceğine ya da ulaştırılmayacağına karar verebilme gücüne sahip olmuşlardır. Öte yandan ağ tarafsızlığında, farklı bağlamlarda, farklı içeriklerle tartışılmaktadır, kamu yararının hukuki, pratik ve ticari fikirlerle bir arada düşünülmesi söz konusudur. Bu çalışmada, ağ tarafsızlığı kavramı açıklanmaya çalışılacak, bu kavramın ifade özgürlüğü ile ilişkisine değinildikten sonra, Türkiye özelindeki hukuksal düzenlemeler ve pratik uygulamaları örneklenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelime:

Net neutrality concept in terms of freedom of expression and its applications in Turkey

Öz:

Net neutrality is a term, which appeared at the end of 1990 s when the Internet started spread and be one of the indispensables of live. Moreover, it is such a term that discussions over it have still been continuing. The concept, which can shortly be described as the Internet objectivity , has many dimensions. The main aim in the discussion where the basic problem is access tiering is to have Internet service providers and the government to treat all the data located on the Internet evenly, and to have them not to do discriminatory or different treatments in terms of site, content, application and similar criteria. Internet is an area, which is vulnerable to be formed or affected by either governments or corporations, or both; on the other hand, net neutrality is the common name of a multi-level and multidimensional discussion on how the Internet should be formed. The basic emphasis of net neutrality is that the Internet should be neutral for the users. Net neutrality concept has been argued in the USA, especially, since 2000 s. One of the most important arguments on net neutrality has been continuing between one of the biggest cell phone operator in the USA, Verizon Communication and Federal Communication Commission (FCC). While approaches defending Net neutrality claim that if no legal regularities is held, then content (service) providers will be discriminative, thus resulting in preventing net neutrality, others who are against net neutrality claim that technical and business model will not be renewed. The democratic character of the Internet stands out in the net neutrality arguments. The fact that vertically integrated ISP s make discriminations on content limits the access rights needed for a democratic discussion and public sphere.Net neutrality is a concept, which is closely related to freedom of expression. Net neutrality is also different from classical censor structure and tools. Blocking, inspecting,or monitoring the data flow on the Internet in terms of commercial, advertisements or security either because of needs or directly cause Internet user be prevented directly or mostly without warning especially in terms of expressing their ideas, and spreading their ideas. For example DPI (deep packet inspection) technology is a kind of multilevel access, which allows web operators (or Internet service providers, etc.) to define, classify, observe, and inspect traffic on the Internet. DPI technology, which is getting more important and widespread, is important to draw the borders of discussions on both net neutrality and freedom of expression. DPI applications could limit freedom of expression by violating both secrecy and freedom of communication. With the help of DPI technology, corporations and governments gained the power of determining which data to be given to who, or even whether to be given. On the other hand, net neutralityhas also been discussed in relation to different concepts with different contents. Public welfare should be thought together with judiciary, practical and commercial ideas. In this study, the concept of net neutrality will be defined, and after its relation with freedom of expression made clear, judiciary arrangements and practical applications of it would be exemplified in Turkey.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Ahmet Yıldırım v. Turkey Davası, No. 3111/10 (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 18 Aralık 2012). http://www.ankarabarosu.org.tr/Detay.aspx?SYF=7677. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Altaş, H (2009). Telekomünikasyon Alanındaki Abonelik Sözleşmeleri. İçinde: Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 157-168.
Alternatif Bilişim Derneği (2013) Türkiye’de İnternetin Durumu, http://www. alternatifbilisim.org/wiki/T%C3%9CRK%C4%B0YE%E2%80%99DE_%C4%B0NTERNET% E2%80%99%C4%B0N_DURUMU_-_2013. Son erişim tarihi, 7.05.2013.
Altıparmak, M (2011). Ağ Kaynaklarının Tarafsızlığı http://cmehmet6parmak.wordpress. com/2011/04/18/ag-kaynaklarinin-tarafsizligi/9. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Aru, Ç (2012) ABD’de Verizon FCC’nin Ağ Tarafsızlığı Düzenlemesi Yapmaya Yetkisi Olmadığını Yineledi. http://www.turk.internet.com/portal/yazigoster. php?yaziid=37920. Son erişim tarihi, 07.05.2013.
Balkin, J (2009). The Future of Free Expression in a Digital Age (SSRN Scholarly Paper No. ID 1335055). Rochester, NY: Social Science Research Network. http://papers.ssrn. com/abstract=1335055. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Barlow, J P (1996) A Declaration of the Independence of Cyberspace, https://projects. eff.org/~barlow/Declaration-Final.html. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
BEREC (Body of Europen Regulators for Electronic Communications) (2011) Guidelines on Transparency in the scope of Net Neutrality: Best practices and recommended approaches. y.y. BEREC.
BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) (2011). Şebeke Tarafsızlığı (Net Neutrality). Ankara. BTK.
BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) (2012). Genişbant Hizmetlerinde Şeffaflık Düzenlemeleri. Ankara. BTK.
Directive 2002/22/EC of The European Parliament and of The Council of 7 March 2002 on universal service and users’ rights relating to electronic communications networks and services (Universal Service Directive) (7 Mart 2002) http://europa.eu/legislation_ summaries/information_society/legislative_framework/l24108h_en.htm. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Dutertre, G (2007) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler. Avrupa Konseyi Yayınları. Ankara.
Dutton, W H, Dopatka, A, Law, G, Nash, V (2011). Freedom of Connection, Freedom of Expression: the Changing Legal and Regulatory Ecology Shaping the Internet. Paris: UNESCO.
European Parliament Resolution on Freedom of Expression on the Internet (2006) http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-2006- 0324&language=EN. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
European Union Approach (2013). European Union approach to Illegal and Harmful Content on the Internet (For submission to the COPA Commission) http://www. copacommission.org/meetings/hearing3/eu.test.pdf. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Freedom House (2013). Freedom on The Net. http://www.freedomhouse.org/reporttypes/ freedom-net. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Ganley, P ve Allgrove, B (2006). Net Neutrality: A User’s Guide (SSRN Scholarly Paper No. ID 925693). Rochester, NY: Social Science Research Network. http://papers.ssrn. com/abstract=925693. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Hahn, R ve Wallsten S (2006). The Economics of Net Neutrality. Economists’ Voice, 3(6), 1-10.
Kırlıdoğ, M, Uçkan, Ö, Fidaner, I B (2011). Deep Packet Inspection: Privacy and Communication Rights Violations. XVI. Türkiye’de İnternet Konferansı, İzmir.
Kırlıdoğ, M, Fidaner, I B (2013). Derin Veri Analizi: İnternet’teki Temel Gözetim Aracı. Akademik Bilişim Konferansı 2013, Antalya. http://ab.org.tr/ab13/bildiri/327.pdf. Son erişim tarihi 25.08.2013.
Köksal, E (2010) Ağ tarafsızlığı ilk Olarak Skype Benzeri Bir Uygulama Bloklandığında Konuşulmaya Başlandı- Söyleşi, http://www.turk.internet.com/portal/yazigoster. php?yaziid=30644. Son erişim tarihi 10.05.2013.
Kurbalija, J (2010). An Introduction to Internet Governance (4. ed). y.y: DiploFoundation.
La Rue, F (2011). Report of the Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression (No. A/HRC/17/27). United Nations General Assembly.
Lee Robin S ve Wu T (2009). Subsidizing Creativity through Network Design: Zero- Pricing and Net Neutrality. Journal of Economic Perspectives, 23(3), 61-76.
Macovei, M (2001). İfade Özgürlüğü: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10.Maddesi’nin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz (No. 2).
Marsden, C T (2010). Net Neutrality: Towards a Co-Regulatory Solution. Bloomsbury USA.
Mendel, T, Puddephatt, A, Wagner, B, Hawtin, D, Torres, N (2012). Global survey on internet privacy and freedom of expression. Paris: UNESCO.
Newman, J L (2008). Keeping the Internet Neutral: Net Neutrality and its Role in Protecting Political Expression on the Internet. Hasting Communications and Entertainment Law journal, Fall, 31(1), 153-172.
Nunziato, D (2009). Virtual Freedom: Net Neutrality and Free Speech in the Internet Age (1. ed). Stanford Law Books.
Peer-to-peer. (10 Mayıs 2013). http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Peer-topeer& oldid=12907507. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Phorm Fırtınası Büyümeye Devam Ediyor (2009). BT-Haber, http://www.btnet.com. tr/9549-phorm-firtinasi-buyumeye-devam-ediyor.html, Son erişim tarihi, 10.05.2013. PT Reklam Çözümleri Ticaret ve Servis Anonim Şirketi (2013). http://www. sektorelrehber.com.tr/firma/ptreklamcozumleriticaretveservisanonimsirketi. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Save the Internet (2013). What We Do, Our Purpose. http://www.savetheinternet.com/ about. Son erişim tarihi, 22.04.2013.
Sussman, L R (2000). Censor dot gov: the Internet and press freedom 2000. Journal of Government Information, 27(5), 537–545.
Şahin, K (2009). İnsan Hakları ve Özgürlük Boyutuyla İfade Özgürlüğü: Gerekçeleri ve Sınırları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
The Open Internet (2013). http://www.fcc.gov/guides/open-internet. Son erişim tarihi, 22.04.2013.
Tiryaki, M K (2011). Ağ Tarafsızlığı ve Düzenleyici Yaklaşımlar, Bilişim Uzmanlığı Tezi, Ankara: BTK.
Uçkan, Ö (2013). Gezi Sonrası Sosyal Medya: Büyük Biraderle Başa Çıkmak- Söyleşi, http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/gezi-sonrasi-sosyal-medya-buyuk-biraderlebasa- cikmak-haberi-78305. Son erişim tarihi, 25.08.2013.
United Nations General Assembly Human Rights Council (2012). The Promotion, Protection and Enjoyment of Human Rights on the Internet. http://daccess-ods.un.org/TMP/3588119.74525452.html. Son erişim tarihi, 10.05.2013.
Wu, T (2013) Network Neutrality FAQ. http://www.timwu.org/network_neutrality. html. Son erişim tarihi, 15.04. 2013.

APA	AYDIN HATİPOĞLU D, CEYHAN Ç, Aydın M (2013). İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. , 37 - 59.
Chicago	AYDIN HATİPOĞLU Duygu,CEYHAN Çağdaş,Aydın Mustafa Berkay İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. (2013): 37 - 59.
MLA	AYDIN HATİPOĞLU Duygu,CEYHAN Çağdaş,Aydın Mustafa Berkay İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. , 2013, ss.37 - 59.
AMA	AYDIN HATİPOĞLU D,CEYHAN Ç,Aydın M İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. . 2013; 37 - 59.
Vancouver	AYDIN HATİPOĞLU D,CEYHAN Ç,Aydın M İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. . 2013; 37 - 59.
IEEE	AYDIN HATİPOĞLU D,CEYHAN Ç,Aydın M "İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları." , ss.37 - 59, 2013.
ISNAD	AYDIN HATİPOĞLU, Duygu vd. "İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları". (2013), 37-59.

APA	AYDIN HATİPOĞLU D, CEYHAN Ç, Aydın M (2013). İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. Mülkiye Dergisi, 37(3), 37 - 59.
Chicago	AYDIN HATİPOĞLU Duygu,CEYHAN Çağdaş,Aydın Mustafa Berkay İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. Mülkiye Dergisi 37, no.3 (2013): 37 - 59.
MLA	AYDIN HATİPOĞLU Duygu,CEYHAN Çağdaş,Aydın Mustafa Berkay İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. Mülkiye Dergisi, vol.37, no.3, 2013, ss.37 - 59.
AMA	AYDIN HATİPOĞLU D,CEYHAN Ç,Aydın M İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. Mülkiye Dergisi. 2013; 37(3): 37 - 59.
Vancouver	AYDIN HATİPOĞLU D,CEYHAN Ç,Aydın M İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları. Mülkiye Dergisi. 2013; 37(3): 37 - 59.
IEEE	AYDIN HATİPOĞLU D,CEYHAN Ç,Aydın M "İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları." Mülkiye Dergisi, 37, ss.37 - 59, 2013.
ISNAD	AYDIN HATİPOĞLU, Duygu vd. "İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları". Mülkiye Dergisi 37/3 (2013), 37-59.