Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler

YILDIZ, G. DERYA; ÇAKAR ÖZKAN, ESRA; BÜMEN, T.Nilay

Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler

T.Nilay BÜMEN, (Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, İzmir, Türkiye)

ESRA ÇAKAR ÖZKAN, (Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, İzmir, Türkiye)

G. DERYA YILDIZ (Akşemsettin İlkokulu, Buca, İzmir, Türkiye)

Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri

163 0

Yıl: 2014 Cilt: 14 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 203 - 228 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler

Öz:

ürkiyede her ne kadar merkeziyetçi bir eğitim sistemi yürütülse de, yapılan araştırmalar öğretmenlerin MEB tarafından yayımlanan öğretim programlarını uygularken kendi tercihlerine ve öğrencilerin durumuna göre değiştirdiklerini göstermektedir. Öğretim programına bağlılık, tasarlanan programın öğretmen/paydaşlar tarafından aslına sadık kalınarak uygulanması olarak tanımlanabilir. Öğretmenlerin katı bir biçimde programa bağlı kalmalarının doğru olup olmadığına ilişkin net bir yanıt verilemese de, alanyazında öğretim programına bağlılığın belirlenmesiyle, yeniliklerin başarılı ya da başarısız olma nedenlerinin açıklanabileceği, programda neyin değiştiğinin ve bu değişikliklerin sonuçlarının belirlenebileceği belirtilmektedir. Doküman incelemesine dayanan bu çalışmada, öğretim programına bağlılık kavramının ve programa bağlılığın önemi tanıtılmış, kavramın tarihçesi, ölçülmesi ve kavramla ilgili Türkiye bağlamındaki araştırmalar ortaya konmuş; Türkiyede öğretim programına bağlılığı etkileyen etkenler keşfedilmeye çalışılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda, Türkiyede öğretim programına bağlılığı etkileyen etkenlerin öğretmen özellikleri, program özellikleri, öğretmen eğitimi, kurumsal özellikler, bölgesel-sosyal-ekonomik-kültürel özellikler, merkeziyetçi eğitim sistemi, geleceği belirleyici sınavlar ve öğrenci özellikleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenleri, uzman ve yöneticilerin belirlediği öğretim programını uygulamakla yükümlü birer teknisyen olarak gören anlayış nedeniyle, programı kendi bölge/okul/sınıf şartlarına göre uyarlayabilen uzman bir kadro ortaya çıkamamaktadır. Bu kısır döngü, öğretmenleri planlama ve uygulamada belirsizliğe sürüklemekte; bölgesinin, okulunun ve sınıfının koşullarında programa bağlı kalmakta güçlük çeken öğretmenler de, kâğıt üzerinde ayrı, sınıfında ayrı bir program uygulamasına imza atmaktadırlar. Çalışmada, sürekli yenilenen öğretim programlarının kâğıt üzerinde kalmaması için uygulama ve araştırma önerilerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Eğitim, Özel

Curriculum fidelity and factors affecting fidelity in the turkish context

Öz:

Although a centralist education system is in place in Turkey, studies show that while implementing the cur - riculum developed by the Ministry of Education, teachers make changes based on their own preferences or de - pending on students. Curriculum fidelity can be defined as the degree to which teachers or stakeholders abide by a curriculum s original design when implementing it. Even though no clear position has been determined as to whether teachers abiding strictly by the designed curriculum is beneficial or not, it is argued in the related literature that by determining fidelity of implementation, it is possible to explain the reasons for success or failure of curriculum innovations, and to specify the changes in the curriculum and their outcomes. In this study, the concept of curriculum fidelity is introduced through a review of the literature, then its historical background, importance, and methods of measurement are explored. Factors affecting curriculum fidelity and related re - search in the Turkish context are presented, and prominent features of curriculum changes reflected on the practice of education are studied. It is concluded from the study that the factors affecting curriculum fidelity in Turkey are teacher characteristics, curriculum properties, teacher training, institutional features, regional, social, economic, and cultural characteristics, a centralist education system, high-stakes tests, and student characteristics. Because of the understanding of viewing teachers as technicians responsible for implementing a curriculum designed by experts and directors, it cannot be possible to have expert staff that can adapt the curriculum to the conditions of their region, school, or class. This vicious circle drives teachers to ambiguity in planning and implementation; teachers having difficulties abiding by the curriculum under the conditions of the region, school, and class carry out curriculum implementations different in theory and in practice. Suggestions for practice and future research are also included in this study.

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Eğitim, Özel

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Adams, P. E., & Krockover, G. H. (1997). Concerns and perceptions of beginning secondary science and mathematics teachers. Science Education, 81 , 29-50. doi: 10.1002/(SICI)1098-237X(199701)81:1_____29::AID- SCE2>3.0.CO;2-3
Akdeniz, A. R., Yiğit, N. ve Kurt, Ş. (2002, Mayıs). Yeni fen bilgisi öğretim programı ile ilgili öğretmenlerin düşünceleri . V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresinde sunulan bildiri, ODTÜ, Eğitim Fakültesi, Ankara. http:// www.fedu.metu.edu.tr/ufbmek-5/b_kitabi/PDF/Fen/ Bildiri/t93d.pdf adresinden edinilmiştir.
Akpınar, B. ve Aydın, K. (2007). Eğitimde değişim ve öğretmenlerin değişim algıları. Eğitim ve Bilim, 32 (144), 71-80.
Aktaş Salman, U. (2010, 29 Eylül). İki Dil Bir Bavulun devamı. Radikal . http://www.radikal.com. tr/radikal. aspx?atype = radikaldetayv3vearticleid = 1021260vecategoryid = 97 adresinden edinilmiştir.
Altunsaray, A. (1996). Taşımalı ilköğretim uygulamasının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Anderson, R. D. (1996). Study of curriculum reform. Washington, DC: US. Government Printing Office.
Arı, A. (2000). Normal, taşımalı ve yatılı ilköğretim okullarının karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Atila, M. E. (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretim programındaki yapılandırmacılığa dayalı öğelerin öğretmenler tarafından algılanışı ve uygulanışı (Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Aydemir, H. (2011). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programı etkinliklerinin uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi (Doktora tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Aykaç, N. ve Ulubey, Ö. (2012). Öğretmen adaylarının ilköğretim programının uygulanma düzeyine ilişkin görüşleri . Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi , 45 (1), 63-82.
Azano, A., Misset, T. C., Callahan, C. M., Oh, S., Brunner, M., Foster, L. H. & Moon, T. R. (2011). Exploring the relationship between fidelity of implementation and academic achievement in a third-grade gifted curriculum: A mixed-methods study. Journal of Advanced Academics , 22 (5), 693-719. doi: 10.1177/1932202X11424878
Backer, T. E. (2000). The failure of success: Challenges of disseminating effective substance abuse prevention programs . Journal of Community Psychology , 28 (3), 363-373. doi: 10.1002/(SICI)1520-6629(200005)28:3_____363::AID- JCOP10>3.0.CO;2-T
Backer, T. E. (2002). Finding the balance: Program fidelity and adaptation in substance abuse prevention . Washington, DC: Center for Substance Abuse Prevention.
Bayrak, A. (2009). Yeni ilköğretim programının uygulanması sürecinde yaşanan yönetimsel sorunlar hakkında yönetici görüşleri (Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Ben-Peretz, M. (1990). The teacher-curriculum encounter . Albany: State University of New York Press.
Berk, F. (2008). Eski ve yeni ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programları ve ders kitaplarında tarih konularının karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Berman, P. (1981). Educational change: An implementation paradigm. In R. Lehming & M. Kane (Eds.), Improving schools: Using what we know (pp. 253-286). London: Sage Publications.
Berman, P., & McLaughlin, M. W. (1976). Implementation of educational innovation. The Educational Forum , 40 , 345- 370. doi: 10.1080/00131727609336469
Blakely, C. H., Mayer, J. P., Gottschalk, R. G., Schmitt, N., Davidson, W., Roitman, D. B., & Emshoff, J. G. (1987). The fidelityadaptation debate: Implications for the implementation of public sector social programs. American Journal of Community Psychology , 15 , 253-268. doi: 10.1007/BF00922697
Bolat, Ö. (2012, 11 Ekim). Eğitim önündeki gizli dinamikler neler? Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/ yazarlar/21671064.asp adresinden edinilmiştir.
Bond, G. R., Evans, L., Salyers, M. P., Williams, J., & Kim, H. K. (2000). Measurement of fidelity in psychiatric rehabilitation. Mental Health Services Research , 2 , 75-87. doi: 10.1023/A:1010153020697
Boote, D. N. (2006). Teachers professional discretion and the curricula. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 12 (4), 461-478. doi: 10.1080/13450600600644319
Bümen, N. T. (2005). Öğretmenlerin yeni ilköğretim 1-5. sınıf programlarıyla ilgili görüşleri ve programı uygulamaya hazırlayıcı bir hizmetiçi eğitim çalışması örneği. Ege Eğitim Dergisi, 6 (2), 21-57.
Bümen, N. T. (2006). Üç büyük ildeki özel okullarda program geliştirme servislerinin etkililiği ve karşılaşılan problemler. Kuramdan Uygulamaya Eğitim Bilimleri , 6 (3), 615-667.
Bümen, N. T., Ateş, A., Çakar, E., Ural, G. ve Acar, V. (2012). Türkiye bağlamında öğretmenlerin mesleki gelişimi: Sorunlar ve öneriler. Milli Eğitim , 41 (194), 31-50.
Çakmak, M. ve Gürbüz, H. (2012). Biyoloji dersi yeni ortaöğretim programının içerik öğesine ilişkin öğrenci görüşleri. International Journal of Social Science, 5 (7), 195-210. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_220 adresinden edinilmiştir.
Can, N. (2009). The leadership behaviours of teachers in primary schools in Turkey. Education , 129 (3), 436-447.
Caner, A. ve Tertemiz, N. (2010). Uygulamayı etkileyen faktörler açısından ilköğretim 1. kademe öğretim programları uygulamalarının değerlendirilmesi: Sınıf öğretmeni görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi , 14 (2), 155-187
Carlsen, W. S. (1993). Teacher knowledge and discourse control: Quantitative evidence from novice biology teachers classrooms. Journal of Research in Science Teaching, 30 , 417-481. doi: 10.1002/tea.3660300506
Çelik, Z. (2012). Politika ve uygulama bağlamında Türk eğitim sisteminde yaşanan dönüşümler: 2004 ilköğretim müfredat reformu örneği (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Çelik-Şen, Y. ve Şahin-Taşkın, Ç. (2010). Yeni ilköğretim programının getirdiği değişiklikler: Sınıf öğretmenlerinin düşünceleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (2), 26-51.
Çetin, B. (2009). Yeni ilköğretim programı (2005) uygulamaları hakkında ilköğretim 4. ve 5.sınıf öğrencilerinin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (2), 487-502.
Çobanoğlu, R. (2011). Teacher self-efficacy and teaching beliefs as predictors of curriculum implementation in early childhood education (Masters thesis, Middle East Technical University, Ankara). Retrieved from http://tez2.yok.gov.tr/
Collwill, J., & Gallagher, C. (2007). Developing a curriculum for the twenty-first century: The experiences of England and Northern Ireland. Prospects , 37 , 411-425. doi: 10.1007/s11125-008-9044-3
Damğa, S. (2008). YİBO ve taşımalı ilköğretim okullarında yeni ilköğretim programının uygulanabilirliğinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale). http://tez2. yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Dane, A. V., & Schneider, B. H. (1998). Program integrity in primary and early secondary prevention: Are implementation effects out of control? Clinical Psychology Review , 18 , 23-45.
Datnow, A., & Castellano, M. (2000). An inside look at success for all- A qualitative study of implementation and teaching and learning . USA: The Center for Research on the Education of Students Placed at Risk. Retrieved from http://www.csos.jhu.edu/crespar/techReports/Report45. pdf
Derin, R. (2006). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin problem çözme becerileri ve denetim odağı düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki (İzmir il örneklemi) (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). http://tez2. yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Dusenbury, L., Brannigan, R., Falco, M., & Hansen, W. B. (2003). A review of research on fidelity of implementation: Implications for drug abuse prevention in school settings. Health Education Research , 18 (2), 237-256. doi: 10.1093/her/18.2.237
Eğitim Reformu Girişimi. (2005). Yeni öğretim programlarını inceleme ve değerlendirme raporu. http:// www.erg.sabanciuniv.edu/ adresinden edinilmiştir.
Eğitim Reformu Girişimi. (2010). Eğitim izleme raporu. http://erg.sabanciuniv.edu/sites/erg.sabanciuniv.edu/files/ EIR2010_izleme%20raporu.pdf/ adresinden edinilmiştir.
Fretwell, D. H., & Wheeler, A. (2001). Turkey: secondary education and training. Washington: World Bank.
Fullan, M. (2007). The new meaning of educational change (4th ed.). New York: Teachers College Press.
Fullan, M., & Pomfret, A. (1977). Research on curriculum and instruction implementation. Review of Educational Research , 47 (2), 335-397. doi: 10.3102/00346543047002335
Furtak, E. M., Ruiz-Primo, M. A., Shemwell, J. T., Ayala, C. C., Brandon, P. R., Shavelson, R. J., & Yin, Y. (2008). On the fidelity of implementing embedded formative assessments and its relation to student learning. Applied Measurement in Education, 21 (4), 360- 389. doi:10.1080/08957340802347852
Gelen, İ. ve Beyazıt, N. (2007). Eski ve yeni ilköğretim programları ile ilgili çeşitli görüşlerin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51 , 457-476.
Gleeson, J. (2000). Sectoral interest versus the common good? Legitimation, fragmentation and contestation in Irish post-primary curriculum policy and practice. Irish Educational Studies, 19(1),16-34. doi:10.1080/0332331000190105
Goodlad, J. (2007). Kudzu, rabbits, and school reform. In A. Ornstein, E. Pajak, & S. Ornstein (Eds.), Contemporary issues in curriculum (4th ed., pp. 51-58). Danbury: Allyn ve Bacon.
Gresham, F. M., MacMillan, D. L., Beebe-Frankenberger, M. E., & Bocian, K. M. (2000). Treatment integrity in learning disabilities intervention research: Do we really know how treatments are implemented? Learning Disabilities Research ve Practice , 15 (4), 198-205. doi: 10.1207/SLDRP1504_4
Gülbahar, B. (2010). Öğretmenlerin ilköğretim programlarının uygulanmasında ilköğretim okulu yöneticilerinden bekledikleri rollere ilişkin görüşleri (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara). http://tez2.yok. gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Güneş, B. ve Baki, A. (2011). Dördüncü sınıf matematik dersi öğretim programının uygulanmasından yansımalar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41 , 192-205.
Han, Ç. (2013). Öğretmenlerin işlevsel paradigmaları ve eğitim reformu. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (1), 59-79.
Herron, M. (1971). On teacher perception and curricular innovation. Curriculum Theory Network , 7 , 47-52. Retrieved from http://www.jstor.org/discover/10.2307/1179161?uid =3739192&uid=2&uid=4&sid=21102706663487
Karakaya, Ş. (2004). Eğitim program geliştirme çalışmaları ve yeni yöne limler. Ankara: Asil Yayıncılık.
Kasapoğlu, K. (2010). Relations between classroom teachers attitudes toward change, perceptions of constructivist curriculum change and implementation of constructivist teaching and learning activities in class at primary school level (Masters thesis, Middle East Technical University, Ankara). Retrieved from http://tez2.yok.gov.tr/
Kaya, E., Çetin, P. S., & Yıldırım, A. (2012). Transformation of centralized curriculum into classroom practice: An analysis of teachers experiences. International Journal of Curriculum and Instructional Studies, 2 (3), 103-113.
Kenan, O. ve Özmen, H. (2010, Mayıs). Bir reform olarak yeni öğretim programları . II. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresinde sunulan bildiri, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Antalya.
Marsh, C. J., & Willis, G. (2007). Curriculum: Alternative approaches, ongoing issues (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
Mihalic, S. (2002, April). The importance of implementation fidelity . Boulder, CO: Center for the Study and Prevention of Violence. Retrieved from http://incredibleyears.comwww. incredibleyears.com/Library/items/fidelity-importance.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı. (2004). OECDnin PISA projesine Türkiyenin katılımı [Duyuru]. Ankara. http://abdigm. meb.gov.tr/eski_site/uaorgutler/OECD/OECD_ pisa2004sonucu.htm adresinden edinilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı eğitim ve öğretim çalışmalarının planlı yürütülmesine ilişkin yönergede değişiklik yapılmasına dair yönerge . Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 2575 , 603-604.
Mowbray, C. T., Holter, M. C., Teague, G. B., & Bybee, D. (2003). Fidelity criteria: Development, measurement, and validation. American Journal of Evaluation , 24 , 315-340. doi: 10.1177/109821400302400303
ODonnell, C. L. (2008). Defining, conceptualizing, and measuring fidelity of implementation and its relationship to outcomes in K12 curriculum intervention research. Review of Educational Research , 78 (1), 33-84. doi: 10.3102/0034654307313793
Özmen, Ü. (2005). Dersimiz hayat bilgisi. Eğitim Politikaları- Online Eğitim Dergisi . http://www.egitimpolitikalari.com/ sayi1/ozmen.doc adresinden edinilmiştir.
Öztürk Akar, E. (2005). Lise biyoloji dersi öğretim programının uygulanmasında okul düzeyinde görülen farklılıklar. Eğitim Bilimleri ve Uygulama , 4 (7), 51-67.
Öztürk, E. (2003). An assessment of high school biology curriculum implementation (Doctoral dissertation, Middle East Technical University, Ankara). Retrieved from http:// tez2.yok.gov.tr/
Öztürk, İ. H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri , 12 , 271-299.
Pence, K., Justice, L., & Wiggins, A. (2008). Preschool teachers fidelity in implementing a comprehensive language-rich curriculum. Language, Speech, & Hearing Services in Schools , 39 (3), 329-341. doi: 10.1044/0161- 1461(2008/031)
Petruzzelli, A. (2010). The impact of prinicipal training in diffusion of innovation theory on fidelity of implementation (Doctoral dissertation, Seton Hall University, USA). Retrieved from http://scholarship.shu.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article=2768&context=dissertations
Pinar, W., Reynolds, W., Slattery, P., & Taubman, P. (2004) Understanding curriculum: An introduction to the study of historical and contemporary curriculum discourses (2nd ed.). New York: Peter Lang.
Remillard, J. T. (2005). Examining key concepts in research on teachers use of mathematics curricula. Review of Educational Research , 75 , 211-246. Retrieved from http://www.jstor.org/discover/10.2307/3516049?uid = 3739192&uid = 2&uid = 4&sid = 21102706663487
Reschly, D. J., & Gresham, F. M. (2006, April). Implementation fidelity of SLD identification procedures . Paper presented at the National SEA Conference on SLD Determination: Integrating RTI within the SLD Determination Process, Kansas City, MO.
Roehrig, G. H., Kruse, R. A., & Kern, A. (2007). Teacher and school characteristics and their influences on curriculum implementation. Journal of Research in Science Teaching, 44 (7), 883-907. doi: 10.1002/tea.20180
Rogers, E. M. (2003). Diffusion of innovations . New York: Free Press of Glencoe.
Rogers, E. M., Eveland, J. D., & Klepper, C. (1977). The innovation process in organizations (NSF Grant RDA75- 17952). Ann Arbor, Michigan: The University of Michigan, Department of Journalism.
Semenderoğlu, A. ve Gülersoy, A. E. (2005). Eski ve yeni 4-5. sınıf sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 , 141-152.
Smylie, M. A. (1988). The enhancement function of staff development: Organizational and psychological antecedents to individual teacher change. American Educational Research Journal, 25 , 1-30. doi: 10.3102/00028312025001001
Sobol, D. F., Rohrbach, L. A., Dent, C. W., Gleason, L., Brannon, B. R., Johnson, C. A., & Flay, B. R. (1989). The integrity of smoking prevention curriculum delivery. Health Education Research ,4, 59-67. doi: 10.1093/her/4.1.59
Songer, N. B., & Gotwals, A. W. (2005, April). Fidelity of implementation in three sequential curricular units . Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Montreal, Canada.
Tekbıyık, A. ve Akdeniz, A. R. (2008). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programını kabullenmeye ve uygulamaya yönelik öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2 (2), 23-37.
Vartuli, S., & Rohs, J. (2009). Assurance of outcome evaluation: Curriculum fidelity. Journal of Research in Childhood Education, 23 (4), 502-512. doi: 10.1080/02568540909594677
Waltz, J., Addis, M. E., Koerner, K., & Jacobson, N. S. (1993). Testing the integrity of psychotherapy protocol: Assessment of adherence and competence. Journal of Consulting and Clinical Psychology , 61 , 620-630. doi: 10.1037/0022-006X.61.4.620
World Bank. (2006, December). Turkey-education sector study: Sustainable pathways to an effective, equitable, and efficient education system for preschool through secondary school education ( Rep. No. 32450-TU). Washington, DC. Retrieved from http://siteresources.worldbank.org/ INTTURKEY/Resources/361616-1142415001082/ESS_ Executive_Summary.pdf
Yangın, S. (2007). 2004 öğretim programı çerçevesinde ilköğretimde fen ve teknoloji dersinin öğretimine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Yaşar, M. D. (2012). 9 . Sınıf kimya öğretim programındaki yapılandırmacılığa dayalı öğelerin öğretmenler tarafından algılanışı ve uygulamasına yönelik bir inceleme: Erzurum örneği (Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Yıldırım, A. (2003). Instructional planning in a centralized school system: Lessons of a study among primary school teachers in Turkey. International Review of Education , 49 (5), 525-543. doi: 10.1023/A:1026361208399
Yücel, C., Karadağ, E. ve Turan, S. (2013, Şubat). TIMSS 2011 ulusal ön değerlendirme raporu. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitimde Politika Analizi Raporlar Serisi I. http://www.egitim.ogu.edu. tr/upload/Dokumanlar/TIMSS_2011.pdf adresinden edinilmiştir.
Yüksel, S. (1998). Okula dayalı program geliştirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöntemi, 16 , 513-525. http://www. pegem.net/dosyalar/dokuman/826-2012021117133- yuksel.pdf adresinden edinilmiştir.
Yurdakul, B. (2011). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin eğitim programı kavramına ilişkin algılarının incelenmesi (Proje No. 07-EĞF-005). İzmir: Ege Üniversitesi.

APA	BÜMEN T, ÇAKAR ÖZKAN E, YILDIZ G (2014). Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. , 203 - 228.
Chicago	BÜMEN T.Nilay,ÇAKAR ÖZKAN ESRA,YILDIZ G. DERYA Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. (2014): 203 - 228.
MLA	BÜMEN T.Nilay,ÇAKAR ÖZKAN ESRA,YILDIZ G. DERYA Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. , 2014, ss.203 - 228.
AMA	BÜMEN T,ÇAKAR ÖZKAN E,YILDIZ G Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. . 2014; 203 - 228.
Vancouver	BÜMEN T,ÇAKAR ÖZKAN E,YILDIZ G Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. . 2014; 203 - 228.
IEEE	BÜMEN T,ÇAKAR ÖZKAN E,YILDIZ G "Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler." , ss.203 - 228, 2014.
ISNAD	BÜMEN, T.Nilay vd. "Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler". (2014), 203-228.

APA	BÜMEN T, ÇAKAR ÖZKAN E, YILDIZ G (2014). Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 203 - 228.
Chicago	BÜMEN T.Nilay,ÇAKAR ÖZKAN ESRA,YILDIZ G. DERYA Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 14, no.1 (2014): 203 - 228.
MLA	BÜMEN T.Nilay,ÇAKAR ÖZKAN ESRA,YILDIZ G. DERYA Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, vol.14, no.1, 2014, ss.203 - 228.
AMA	BÜMEN T,ÇAKAR ÖZKAN E,YILDIZ G Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2014; 14(1): 203 - 228.
Vancouver	BÜMEN T,ÇAKAR ÖZKAN E,YILDIZ G Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2014; 14(1): 203 - 228.
IEEE	BÜMEN T,ÇAKAR ÖZKAN E,YILDIZ G "Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler." Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14, ss.203 - 228, 2014.
ISNAD	BÜMEN, T.Nilay vd. "Türkiye'de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler". Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 14/1 (2014), 203-228.