Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi

Damlıbağ, Fatih

Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi

Fatih DAMLIBAĞ (Gümüşhane Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, Gümüşhane, Türkiye)

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası

13 0

Yıl: 2012 Cilt: 62 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 199 - 224 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi

Öz:

Sanayi Devrimi sonrası üretim süreçlerinde yaşanan krizler neticesinde, Osmanlı Devleti ekonomide rekabeti canlandırmak için bir şeyleri değiş- tirmek gerektiğini anlamıştır. Ülke ekonomisi yeni şartlara uyum sağlamak zorundadır. 1840’lardan sonra bu amaç için; uyguladığı politikalarda sadece mali değil, iktisadi faktörleri de dikkate almaya başlamıştır. Üretim süreç- lerinde ilerleme sağlayabilmek için devlet, sanayileşme alanında öncülük etmiştir. İyi niyetli ve gayretli bu çabalar sonucunda bazı sınaî yatırımlar gerçekleşmişse de, sanayileşmede uzun süreli bir başarı kazanılamamıştır. Bu başarısızlığın sebepleri ise; kamu ağırlıklı sanayileşmede yaşanan ha- talar, 1860’lardan itibaren artan dış borç ve teknoloji geliştirememektir. Bu durumda devrin finansman zorluklarının da etkisiyle, devlet sanayileşmeyi özel sektöre devretmiştir. 1880’lerde ağırlık kazanmaya başlayan fabrika imtiyaz sisteminde, sınaî yatırım yapacak özel sektörü teşvik için Osmanlı Devleti bu girişimcilere bazı ayrıcalıklar tanımıştır. Sınırları kesin olarak belirlenmiş bir bölgede ve belirli bir süre için, bu girişimcilere fabrikasyon üretiminde tekel hakkı tanınmıştır. Bu girişimciler bazı ilave vergi ayrıca- lıklarıyla de desteklenmiştir

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih İşletme

Öz:

After the Industrial Revolution, Ottoman State understood that he had to change something in economy for fostering competition, due to the crises in his production processes. Country’s economy had to adapt to new conditions. From 1840’s state began to notice in his policy not only fiscal matters but also economic problems. State centered industrial efforts were begun to achieve successes in production processes. Although some industrial investments were achieved with favorable and eager trials, there was not long term success in industrialization. As to the causes of this failure: There were some mistakes in state centered industrialization, increasing external debt and failure to developing technology. This situation and the hardships of the state finance in the period, state turned to private sector for industrialization. In the fac- tory privilege system which gains momentum during 1880’s, Ottoman State gave some privileges to private sector to promote industrial investments. In a region which borders was strictly defined and for a limited time, these investors gained monopoly rights in factory made production. They were also supported with some tax privileges.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih İşletme

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Arşiv Kaynakları
BOA A.DVNS.MKLT.d. 1, 2, 7, 8, 13.
A.MKT.MHM 489/14.
BEO 3580/268445.
ŞD 1227/15, 2500/36.
Kitap ve Makaleler
GÜRAN, Tevfik (1992), “Tanzimat Döneminde Devlet Fabrikaları”, 150. Yılında Tanzimat, A.K.D.T.Y.K., TTK Yayınları, Ankara, s.235-257.
ISSAWI, Charles (1966), The Economic History of Middle East 1800-1914: a Book of Readings, University of Chicago Press, Chicago.
KALA, Ahmet (1993), “Osmanlı Devletinde Sanayileşmenin İlk Yıl- larında Özel Fabrikalar”, Türk Dünyası Araştırmaları, No:83, İstanbul, s.107-132.
KALA, Ahmet (2003), “Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme”, TALİD, C.I, No:1, İstanbul, s.245-265.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. (1976), Osmanlı İngiliz İktisadi Münase- betleri (1838-1850), C.II, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
ÖNSOY, Rifat (1988), Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayi- leşme Politikası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara. PAMUK, Şevket (1989), “150. Yılında Balta Limanı Ticaret Antlaşması”, Tarih ve Toplum, No:60, s.38-41.
PAMUK, Şevket (2009), Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, Seçme Eserleri-II, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
QUATAERT, Donald (1992), Manufacturing and Technology Transfer in the Ottoman Empire, 1800-1914, Isis Press, İstanbul.
QUATAERT, Donald (1993), Ottoman Manufacturing in the Age of Industrial Revolution, Cambridge University Press, Cambridge.
QUATAERT, Donald (2004), “Sanayi”, Osmanlı İmparatorluğunun Sosyal ve Ekonomik Tarihi 1600-1914, C.II, ed. Donald Ouataert, Halil İnalcık, çev. Ayşe Berktay, Serdar Alper, Süphan Andıç, Eren Yayıncılık, İstanbul, s.1001-1051.
YILDIRIM, Onur (1998), “The Industrial Reform Commission as an Institutional Innovation During the Tanzimat”, Arab Historical Review for Otoman Studies, No:17-18, s.117-126.

APA	Damlıbağ F (2012). Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. , 199 - 224.
Chicago	Damlıbağ Fatih Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. (2012): 199 - 224.
MLA	Damlıbağ Fatih Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. , 2012, ss.199 - 224.
AMA	Damlıbağ F Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. . 2012; 199 - 224.
Vancouver	Damlıbağ F Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. . 2012; 199 - 224.
IEEE	Damlıbağ F "Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi." , ss.199 - 224, 2012.
ISNAD	Damlıbağ, Fatih. "Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi". (2012), 199-224.

APA	Damlıbağ F (2012). Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62(2), 199 - 224.
Chicago	Damlıbağ Fatih Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 62, no.2 (2012): 199 - 224.
MLA	Damlıbağ Fatih Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, vol.62, no.2, 2012, ss.199 - 224.
AMA	Damlıbağ F Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 2012; 62(2): 199 - 224.
Vancouver	Damlıbağ F Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 2012; 62(2): 199 - 224.
IEEE	Damlıbağ F "Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi." İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62, ss.199 - 224, 2012.
ISNAD	Damlıbağ, Fatih. "Osmanlı devleti’nde sanayi finansman metodu olarak fabrika imtiyaz sistemi". İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 62/2 (2012), 199-224.