Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri
Yıl: 2012 Cilt: 4 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 191 - 218 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri
Öz: Abbasî Devleti (750-1258) İslam tarihinde kurulmuş olan en uzun ömürlü devletlerden biri olmuştur. Siyasi varlığı beş asır devam etmiş olan bu devletin aynı şekilde siyasi nüfuzu bu kadar uzun sürmemiş ve kuruluşundan bir asır sonra farklı siyasi yapıların etkisi altına girmiştir. Özellikle Şiî anlayışa sahip Büveyhoğulları hâkimiyeti sırasında Abbasî halifeleri siyasi güçlerini kaybetmiş olsa da, yeni kurulan her Müslüman devletin İslam aleminde meşruiyet kazanabilmek için Abbasî halifesinin vereceği hükümdarlık alametlerine bağlı olması, Abbasî Halifeliği’nin sembolik de olsa önemini korumasını sağlamıştır. Abbasîler’in kendilerini Şiî Büveyhoğulları hâkimiyetinden kurtaracak bir güce ihtiyaç duydukları dönemde tarih sahnesine çıkan Sünni Selçuklular da İslam aleminde kabul görmek için Abbasî halifesinin onayına ihtiyaç duymaktaydılar. Selçuklu Devleti’nin kurucusu olan Tuğrul Bey döneminde başlayıp son Selçuklu sultanı Sencer dönemine kadar devam eden ikili ilişkiler, genel olarak dinî otoritenin Abbasî halifelerinde ve siyasi otoritenin Selçuklu sultanlarında olduğu bir durumu ortaya çıkarmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
The relations between the Seljuk Sultans and the Abbasid caliphs
Öz: Abbasid Empire (750-1258) was one of the long lasting empires in Islamic history. Although the political existence of the empire lasted five centuries, its political influence did not last that long and it fell under the control of different political powers. While the Abbasid caliphs lost their political authority, especially under the rule of Shiite Buyid dynasty, the fact that every new Muslim state dependent on the recognition of Abbasid caliphs for Islamic legitimacy helped the Abbasids to preserve their nominal prominence. The Seljuk Empire emerged at a time when the Abbasids sought to escape from the Shiite dominance of the Buyid dynasty, and when the Seljuks were in search of Islamic legitimacy. Abbasid-Seljuk relations, which started during the reign of Seljuk founder Tugrul Bey and lasted until the reign of last Seljuk sultan Sencer, created a status quo in which the Abbasid caliphs held religious authority while the Seljuks held the political power.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ADALIOĞLU, H. Hüseyin; Büyük Selçuklu Devleti İle Abbâsi Halifeliği Münasebetleri; Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
- Ahmed Cevdet; Kısas-ı Enbiya, Haz. Mahir İz, Ankara 1985.
- ALGÜL, Hüseyin; İslam Tarihi, Gonca Yayınevi, İstanbul 1997.
- ALPTEKİN, Coşkun; "Büyük Selçuklular", Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi (Heyet), Çağ Yayınları, İstanbul 1988.
- ALPTEKİN, Coşkun; “Musul Atabegliği", Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi (Heyet), Çağ Yayınları, İstanbul 1988.
- AVCI, Casim; “Hilafet”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1998, XVII, (539-546).
- AYCAN, İrfan; Saltanata Giden Yolda Muaviye Bin Ebî Süfyan, Fecr Yayınevi, 1. Basım, Ankara 1990.
- Azimî; Azimî Tarihi Selçuklularla İlgili Bölümler, Yay. Ali Sevim, TTK, Ankara 1988.
- Azimli, Mehmet; "Abbâsiler Döneminde Türklerden Oluşturulan Ordu: Hassa Ordusu", Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, IV, (364-374).
- BARTHOLD, W.; İslam Medeniyeti Tarihi, Çev. M. Fuad Köprülü, TTK, Ankara 1973.
- BOSWORTH, C. E.; İslâm Devletleri Tarihi (trc. E Merçil-M. İpşirli), İstanbul 1980.
- BROCKELMAN, C.; İslâm Milletleri Tarihi, çev. N. Çağatay, TTK, Ankara 1964.
- Bundârî; Zübdetü'n-Nusra ve Nuhbetü'l-Usra, nşr. M. Th. Houtsma, Leiden 1889, trc. Kıvameddin Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara 1999.
- Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (Heyet), Çağ Yayınları, İstanbul 1986.
- Ebû'l-A'la el-Mevdûdî, Selçuklular Tarihi, Çev. A. Genceli, Ankara 1971.
- Ebü'l-Fidâ, El- Melikü'l- Müeyyed İsmail B. Ali El- Eyyubi; el- Muhtasar Fi Ahbari'l - Beşer (Tarihu Ebi'l - Fidâ ), Matbaa-i Amire, İstanbul 1286.
- ERSAN, Mehmet ve ALİCAN Mustafa; Selçukluları Yeniden Keşfetmek, Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
- Gregory Ebu'l-Ferec (Bar Hebraeus); Ebu'l-Ferec Târihi, trc. Ö. Rıza Doğrul, TTK, Ankara 1987.
- Hüseyin Emin, Tarihu’l-Irak fi’l-Asri’s Selçukî, Darü İünunü’s-Sekafiyye, Bağdat 1965.
- Hüseynî, İadruddin Ebu’l-Hasan Ali İbn Nasır İbn Ali el-Hüseynî; Ahbâru’d-Devleti's- Selçûkiyye (nşr. M. İkbal), Trc. Necati Lügal, TTK., Ankara 1943.
- İbn Haldun, Mukaddime (haz. Süleyman Uludağ), Dergah Yayınları, İstanbul 1988.
- İbn Haldun; Kitabü'l-İber ve Divanü'l-Mübteda' ve'l-Haber, Darü'l-Kütüb, Beyrut 1967.
- İbn Kesîr, el-Bidâye ve'n-Nihâye, Çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 2000.
- İbn Tağrıberdî, Celale'd-Din Ebu'l-Mehasin; en-Nücûmu'z-Zâhire fi Mülûki Mısr ve'l- Kâhire, V, Beyrut 1992.
- İbnü’l-Esir; El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi, Çev. Ahmet Ağırakça, Bahar Yayınları, İstanbul 1987.
- İbnü'l- Cevzi, Abdurrahman b. Ali b. Cafer el- Cevzi; el- Muntazam fi Tarihi'l - Müluk ve'l- Ümem, Darü'l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut / Lübnan.
- İbnü'l-Adîm; Buğyetü't-Taleb fi Târih-î Haleb, Selçuklularla İlgili Hal Tercümeleri, Yay. Ali Sevim, TTK, Ankara 1976.
- İbnü'l-Kalânisî (Ebu Ya'lâ Hamza b. Esed et-Temimî), Zeylü Târihi Dımaşk, nşr. Amedroz, Mektebetü’l-Mütebennâ, Kahire.
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; "Selçuklular", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1967, X, (353-416).
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; “Alparslan”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1989, II, (526-530).
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; Melikşah", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1964, VII, (665-673).
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, İSAR, İstanbul 1999.
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; Nizamü’l-Mülk", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1964, IX, İstanbul, (329-333).
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; Selçuklu Tarihi, MEB, İstanbul 1992.
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1953.
- KAFESOĞLU, İbrahim – YILDIZ, H.D. - MERÇİL, E.; Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1986.
- KAPANİAHİN, Muhittin; “Mu’tasım Dönemi İsyanları”, ERÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 23, Yıl : 2007/2 (341-367).
- KİTAPÇI, Zekeriya; “Asrın Olayı Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'in Halife El-Kâim'in Kızı Seyyide İle Evlenmesi Ve Bazı Tarihî Gerçekler”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1. Sayı, Kasım 1994.
- KİTAPÇI, Zekeriya; Abbasî Hilafetinde Selçuklu Hatunları ve Türk Sultanları, II. Baskı, Damla Ofset, Konya 1995.
- KÖYMEN, Mehmet Altay; "Sencer", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1967, X, s. 486-493
- KÖYMEN, Mehmet Altay; Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Alp Arslan ve Zamanı, TTK., 1992 Ankara.
- KÖYMEN, Mehmet Altay; Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, II. İmparatorluk Devri, Ankara 1984.
- KÖYMEN, Mehmet Altay; Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Kuruluş Devri, TTK., 3. Baskı, Ankara 2000.
- KÖYMEN, Mehmet Altay; Selçuklu Devri Türk Tarihi, TTK, Ankara 1998.
- KÖYMEN, Mehmet Altay; Tuğrul Bey ve Zamanı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1976.
- M.G.S. Hodgson; İslam’ın Serüveni, İz Yayıncılık, İstanbul 1993.
- MAVERDÎ, Ebu'l-Hasan; Ahkamu's-Sultaniyye, (trc. A. İafak),Bedir Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul 1994.
- MERCİL, Erdoğan; “Büveyhîler", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1992, (496-500).
- MERCİL, Erdoğan; Gazneliler Devleti Târihi, TTK, Ankara 1989.
- MERCİL, Erdoğan; Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, TTK, 2006.
- Mesûdî, Ebi’l-Hasan Ali b. El-Hüseyin b. Ali; Mürûcu’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, Dâru’l-Endelüs, Beyrut 1965.
- Münecimbaşı Ahmed Efendi, Sahâifu'l-Ahbâr fî Vakâyii’l-Âsar, II, İstanbul 1285.
- ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Nizamülmülk”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2007, XXXIII, (194, 195).
- ÖZAYDIN, Abdülkerim, Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi, TTK., Ankara 1990.
- ÖZAYDIN, Abdülkerim,Melikşah”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 2004, XXIX, (54-57).
- P. K. Hitti, Siyasî ye Kültürel İslam Tarihi (trc. S. Tuğ), İstanbul 1980.
- Râvendî; Râhatü's-Südür ve Âyeti's-Sürûr, nşr. M. İkbal, London 1921, trc. A. Ateş, Ankara 1957.
- Reşîdü'd-dîn Fazlullah; Câmiu’t-Tevârîh (Zikr-i Tarih-i Âl-i Selçuk), Haz. Erkan Göksu, H. Hüseyin Güneş, Divan Kitap, Ankara 2009.
- S.F. Mahmud; İslam Tarihi, Çev. A. Kevenoğlu-A. Sümer, Varlık Yayınları, İkinci Baskı, İstanbul 1973.
- SEVİM, Ali – MERÇİL, Erdoğan; “Malazgirt Muharebesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 2003, XXVII, (481-483).
- SEVİM, Ali – MERÇİL, Erdoğan; Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK, Ankara 1995.
- SEVİM, Ali – MERÇİL, Erdoğan;Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK, Ankara 2000.
- Sıbt İbnü'l-Cevzi, Ebü'l-Muzaffer İemseddin Yusuf b. Kızoğlu; Mir'atü'z-Zaman fî Tarihi'l- A'yan, yay. Ali Sevim. -- Ankara : Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1968.
- Suyûtî, Celalüddin; Târihu’l-Hulefâ, Dâru’l-Kalem, I.Baskı, Beyrut 1986.
- SÜMER F. -A. SEVİM; İslâm Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, TTK, Ankara 1988.
- SÜMER, Faruk; Oğuzlar, İstanbul 1992.
- SÜMER, Faruk;"Mesud", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1979, VIII, (135-141).
- TURAN, Osman; Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1980.
- Urfalı Mateos,; Urfalı Mateos Vekayi - Namesi ve Papaz Grigor’un zeyli, TTK, Ankara 1987.
- YAZICI, Nesimi; İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, TDV Yayınları, 4. Baskı, Ankara 2005.
- YILDIZ, Hakkı Dursun; “Emîrü’l-Ümerâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1995, XI, (158-159).
- YILDIZ, Hakkı Dursun; İslamiyet ve Türkler, Çağrı Yayınları, İstanbul 1980.
- ZEHEBÎ, İemsüddin M. b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Ebu Abdillah; Düveli'l-İslâm, Beyrut 1985.
- ZETTERSTEEN, K. V.; "Büveyhîler", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1979, II, (843-845).
- ZETTERSTEEN, K. V.;"Muktefî" İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1979, VIII, (796-797).
- ZETTERSTEEN, K. V.;"Mustazhir", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1979, VIII, (232).
- ZETTERSTEEN, K. V.;"Müsterşid", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1979, VIII, (835).
- ZETTERSTEEN, K. V.;"Raşid", İslam Ansiklopedisi, MEB, İstanbul 1964, IX, (634-635).
| APA | Kapanşahin M (2012). Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. , 191 - 218. |
| Chicago | Kapanşahin Muhittin Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. (2012): 191 - 218. |
| MLA | Kapanşahin Muhittin Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. , 2012, ss.191 - 218. |
| AMA | Kapanşahin M Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. . 2012; 191 - 218. |
| Vancouver | Kapanşahin M Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. . 2012; 191 - 218. |
| IEEE | Kapanşahin M "Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri." , ss.191 - 218, 2012. |
| ISNAD | Kapanşahin, Muhittin. "Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri". (2012), 191-218. |
| APA | Kapanşahin M (2012). Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. History Studies, 4(4), 191 - 218. |
| Chicago | Kapanşahin Muhittin Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. History Studies 4, no.4 (2012): 191 - 218. |
| MLA | Kapanşahin Muhittin Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. History Studies, vol.4, no.4, 2012, ss.191 - 218. |
| AMA | Kapanşahin M Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. History Studies. 2012; 4(4): 191 - 218. |
| Vancouver | Kapanşahin M Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri. History Studies. 2012; 4(4): 191 - 218. |
| IEEE | Kapanşahin M "Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri." History Studies, 4, ss.191 - 218, 2012. |
| ISNAD | Kapanşahin, Muhittin. "Büyük Selçuklu sultanları ile Abbası halifelerinin ilişkileri". History Studies 4/4 (2012), 191-218. |
