Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası
Yıl: 2012 Cilt: 4 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 15 - 28 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası
Öz: Dini bir kurum olarak Hz. Peygamberin vefatından sonra ortaya çıkan hilafet makamı, ilgasına kadar geçen süreç içerisinde farklı devletler ve ailelerin yönetiminde kalmıştı. Hatta belli dönemlerde, aynı anda birden fazla halifenin de iş başında olduğunu görmekteyiz. Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı ele geçirmesiyle birlikte yeni bir döneme ve sürece giren hilafet makamı, özellikle Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine doğru gelindiğinde daha etkin bir şekilde kullanılmak istenmişti. Ancak I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi, hilafet makamına dair tartışmaları da iyice gün yüzüne çıkarmıştı. Savaştan yenik çıkan Osmanlı Devleti’nin topraklarının işgali ile birlikte Milli Mücadele’nin başlaması gerek toplum içerisinde gerekse de devlet kurumlarında yeni bir dönüşümü beraberinde getirecekti. Bu yazıda, hilafetin ilgası sürecinde yaşananlar, TBMM’nin tutumu ve Mustafa Kemal Paşa’nın bu tartışmalara yaklaşımı hakkında genel değerlendirmeler yapılmak istenmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
End of the ınstitution of a religious: The abolition of the caliphate
Öz: As a religious institution of caliphate appeared after the death of the Prophet (Mohammed) was under the controlled by many states and families until the abolition of it. Besides, during certain periods, we could see more than one caliphate. After the captured of Egypt by Ottoman Sultan, Yavuz Sultan Selim, caliphate got into a new process. Especially it has been wished to use more effective towards at the end of Ottoman State. But outbreak of World War I, thoroughly focused on the discussions about the authority of the caliphate. After losing the war with the occupation of the territories of the Ottoman Empire and the starting of National Struggle, a new transformation would raise whether in society or state institutions. In this article, general assessments have been aimed to make that happened in the process of the abolition of the caliphate, Parliament’s attitude and Mustafa Kemal Pasha’s approaching to the debate.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- “Halife” maddesi, İslam ansiklopedisi, cilt: 5/1.
- Akbulut, Dursun Ali, “Hilafet’in Kaldırılması Üzerine Erzurum’dan Reisicumhur Gazi
- Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine Çekilen Telgraflar”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarih Enstitüsü Dergisi, cilt: 1, Sayı:2, Kasım 1988.
- Akşin, Sina, Türkiye Tarihi, c. 4, İstanbul, 1997.
- Aytepe, Oğuz, “Yeni Belgelerin Işığında Halifeliğin Kaldırılması ve Hanedan Üyelerinin Yurtdışına Çıkarılmaları”, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs-Kasım 2002
- Yavuz, Bige, “1924 Türkiyesi’nde Devletin Siyasal Yapısını Laikleştirme Çalışmaları ve Karşı Tepkiler İle İlgili Bir İngiliz Belgesi”, Atatürk Yolu Dergisi, No: 11, Mayıs 1993.
- Altuğ, Yılmaz, Türk İnkılâp Tarihi, İstanbul, 1997.
- Arsal, Sadri Maksudi, “Teokratik Devlet ve Laik Devlet”, Tanzimat, c. 1, İstanbul, 1999.
- Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Basıma Haz. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, İstanbul, 1999.
- Atatürk, Mustafa Kemal, Türk Gencinin El kitabı, Başbakanlık Basın-Yayın Genel Müdürlüğünce derlenmiştir, İstanbul, 1973.
- Ateş, Toktamış, Türk Devrim Tarihi, İstanbul, 1999.
- Avcı, Casim, “Hilafet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt:17, İstanbul, 1998.
- Bilge, Necip, “Atatürk Devrimlerinin Temel öğesi Lâiklik”, Atatürk Araştırma Merkezi, Atatürk Düşünce Din ve Lâiklik, Yay. Haz. Ethem Ruhi Fığlalı ve diğerleri, Ankara, 1999.
- Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi: Milli Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919-1923, cilt: I, Ankara, 1994.
- Çubukçu, İbrahim Agah, “Halifelik, Din ve Laiklik”, Atatürk Araştırma Merkezi, Atatürk Düşünce Din ve Lâiklik, Yay. Haz. Ethem Ruhi Fığlalı ve diğerleri, Ankara, 1999.
- Duda, Herbert W., XIX. Yüzyılın Sonu ile XX. Yüzyılın Başında Türkiye’de Hilafet’ten Cumhuriyet’e Geçiş, Tercüme eden: Prof. Dr. Abdurrahman Güzel, Ankara, 1989.
- Fromklin, David, Barışa Son Veren Barış, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul, 1989.
- Genç, Reşat, Türkiye’yi Laikleştiren Yasalar, Ankara, 2005.
- Gümüşoğlu, Hasan, Osmanlı Hilafeti ve Kaldırılması, İstanbul, 2000.
- Hülagü, Metin, “Hilafetin adı İslamın gücü”, Tarih ve Düşünce, Eylül 2002.
- İnan, Arı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları, Ankara, 1982.
- Kılıç, Ahmet Faruk, Atatürk ve Din, İstanbul, 2009.
- Kinross, Lord, Atatürk, Türkçesi: Necdet Sander, İstanbul, 2003.
- Koray, Durmuş, Neden Atatürk Niçin Laiklik, İstanbul. 2003.
- Kur’an-ı Kerim (Bakara suresi 30. ayet, Enam suresi 165. ayet, Yûnus suresi 73. ayet, Nemi suresi 62. ayet, Fatır suresi 39. ayet, Sâd suresi 26. ayet).
- Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara, 2004.
- Otmanbölük, Günvar, “İdamlık Gazeteciler”, Tarih ve Medeniyet, Sayı: l, Mart 1994.
- Öke, Mim Kemal, Güney Asya Müslümanlarının İstiklal Davası ve Türk Milli Mücadelesi, Ankara, 1988.
- Özbudun, Ergun, 1921 Anayasası, Ankara, 1992.
- Özcan, Azmi, “Hilafet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt:17, İstanbul, 1998.
- Öztuna, Yılmaz, Büyük Osmanlı Tarihi, c. 5, İstanbul. 1994.
- Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. 1, İstanbul, 1993.
- Saray, Mehmet, Türklerde Dini ve Kültürel Hoşgörü, Atatürk ve Laiklik, Ankara, 2002.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:2, Cilt: 7.
- Türkiye Cumhuriyetinin Temel İlkelerinden Lâiklik (Panel), Atatürk Araştırma Merkezi, Yöneten: Utkan Kocatürk, Ankara, 1995.
- Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih, İstanbul, 2000.
- Uluğ, Naşit Hakkı, Halifeliğin Sonu, İstanbul, 1975.
- “Turkish Policy”, The Times, Monday, Mar 03, 1924, pg. 11.
- “Abolition of the Caliphate”, The Times, Tuesday, Mar 04, 1924, pg. 14.
- “The Caliph Deposed”, The Times, Wednesday, Mar 05, 1924, pg. 14.
- “Changes at Angora”, The Times, Tuesday, Dec 30, 1924, pg. 9.
| APA | Akkor M (2012). Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. , 15 - 28. |
| Chicago | Akkor Mahmut Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. (2012): 15 - 28. |
| MLA | Akkor Mahmut Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. , 2012, ss.15 - 28. |
| AMA | Akkor M Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. . 2012; 15 - 28. |
| Vancouver | Akkor M Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. . 2012; 15 - 28. |
| IEEE | Akkor M "Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası." , ss.15 - 28, 2012. |
| ISNAD | Akkor, Mahmut. "Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası". (2012), 15-28. |
| APA | Akkor M (2012). Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. History Studies, 4(1), 15 - 28. |
| Chicago | Akkor Mahmut Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. History Studies 4, no.1 (2012): 15 - 28. |
| MLA | Akkor Mahmut Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. History Studies, vol.4, no.1, 2012, ss.15 - 28. |
| AMA | Akkor M Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. History Studies. 2012; 4(1): 15 - 28. |
| Vancouver | Akkor M Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası. History Studies. 2012; 4(1): 15 - 28. |
| IEEE | Akkor M "Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası." History Studies, 4, ss.15 - 28, 2012. |
| ISNAD | Akkor, Mahmut. "Dinî bir müessesenin sonu: Hilafet’in ilgası". History Studies 4/1 (2012), 15-28. |
