Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu
Yıl: 2014 Cilt: 108 Sayı: 213 Sayfa Aralığı: 9 - 26 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu
Öz: Türkistanda I. Dünya Savaşı cereyan etmemesine rağmen bu yıllarda bölge büyük yıkımlara ve katliamlara sahne oldu. Özellikle Türkistan halklarının Çar Hükümetinin askere alma kararına direnişi sonucundaki 1916 ayaklanması büyük katliamlara sebep oldu. Şubat 1917 İhtilali ile Rusyada Çarlık rejiminin çökmesi ise Türkistan halkları tarafından sevinçle karşılandı. Aydınların da millî devlet arayışlarına fırsat verdi. Böylece Türkistanda 1917nin sonlarında Alaş Orda ve Türkistan Muhtariyet hükümetleri ortaya çıktı. Ancak, bunlar Ekim devriminden sonra Bolşeviklerin baskısıyla yıkıldı.
Anahtar Kelime: Konular:
The World war ı and the formation of the Soviet Turkish Republics in Turkestan
Öz: Although there was no front of WWI, terrible devastation and mass killings took place in Turkestan. Especially the 1916 uprising which occured in the results of Turkestani peoples resistance to the Government s decision to recruiting caused great slaughter. The collapse of the Tsarist regime in Russia with the February Revolution in 1917 was welcomed by Turkestani peoples and given the opportunity to intellectuals to establish national governments. Thus, Alash Orda and Turkestan Autonomous Governments were emerged in Turkestani in late 1917. However, they were collapsed by the pressure of the Bolsheviks after the October Revolution.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AZAMHOCAYEV, Saidakbar: Türkiston Muhtoriyatı, Taşkent, 2000.
- Alihan Bökeyhanov Şığarmalar, Kazakstan Yayınevi, Almatı, 1994.
- AYDA, Adile: Sadri Maksudi Arsal, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1991.
- BENZİNG, Johannes: Das Turkistanische Volk im Kampf um Seine Selbstandigkeit, Die Welt Des Islams, Band 19, 1937.
- CARR, Edward Hallet: Sovyet Rusya Tarihi Bolşevik Devrimi 1917- 1923, Cilt: I, Metis Yayınları, İstanbul, 1989.
- CASTAGNE, J.: Le Turkestan Depuis La Revolution Russe (1917- 1921), Revue du Monde Musulman, Cilt: 50, Paris, Haziran, 1922.
- CASTAGNE, J.: Türkistan Milli Kurtuluş Hareketi, Orkun Yayınevi, İstanbul, 1980.
- ÇOKAY, Mustafa: Dekabr Hatıraları, Yaş Türkistan, No: 37, Aralık, 1932.
- ÇOKAY, Mustafa: Turkestan pod Vlastyu Sovetov (K Kharakteristika Diktaturı Proletariata), Almatı, 1993.
- ÇOKAY, Mustafa: Kerensky ve Türkistan Millî Hareketi I, Yaş Türkistan, No: 9-10, Ağustos-Eylül 1930.
- ÇOKAY, Mustafa: 1916.nçı Yılgı Millî Kozgalış Hakkında Bolşevikler Yalganı, Yaş Türkistan, No: 24, Kasım, 1931.
- ÇOKAY, Mustafa: Sadullah Tursun Hocanı Tazeleş Münasebetiyle, Yaş Türkistan, No: 5 (63), Şubat, 1935.
- ÇOKAY, Mustafa: 1917 Yılı Hatıra Parçaları, Ankara, 1988.
- ÇOKAY, Mustafa: Hokand Muhtariyeti Hakkında, No: 7, Ankara, 1927.
- DEVLET, Nadir: Rusya Türklerinde Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1985.
- DEVLETŞIN, Timurbek: Sovyet Tataristanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
- Eski Devirlerden Günümüze Kazakistan ve Kazaklar, (Çev. Abdulvahap Kara), Selenge Yayınları, İstanbul, 2008.
- HAYİT, Baymirza: Ruslara Karşı Basmacılar Hareketi, İstanbul, 2006.
- HAYİT, Baymirza: Türkistan Rusya ve Çin Arasında, Otağ Yayınları, İstanbul, 1975.
- KAKINÇ, Halit: Kızıl Cebe Rıskulov, İstanbul, 2013.
- KARA, Abdulvahap: Türkistan Ateşi Mustafa Çokayın Hayatı ve Mücadelesi, İstanbul, 2002.
- KASIMOV, B.: XX. Asr Boşıda Cadid Adabieti va Tarihiy Hodisolar, Cadidçilik: İslohot, Yangilaniş, Mustakillik va Tarakkiyat Üçün Kuraş (Turkiston va Buhoro Cadidçiligi Tarihiga Yangi Çizgilar), Taşkent, 1999.
- Kazak, Der. Ü. Subkhanberdina-S. Davitov vd., Kazak Ansiklopedisi Baş Editörlüğü, Almatı, 1998.
- Kazakstan Tariyhı Oçerkter, Almatı, 1994.
- KOYGELDIYEV, Mambet: Alaş Kozğalısı, Sanat Yayınevi, Almatı, 1995.
- KURAT, Akdes Nimet: Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917ye Kadar, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1987.
- NÜRPEYİSOV, Kenes: Alaş Ham Alaşorda, Atatek Yayınevi, Almatı, 1995.
- OLCOTT, Martha Brill: The Kazakhs, Hoover Institution Press, Stanford, 1987. OMERKHAN, A.: A History of the Establishment of Soviet Rule in Turkestan, The East Turkic Review, Vol. II, No. 3, Eylül, 1960.
- ORALTAY, Hasan: The Alash Movement in Turkestan, Central Asian Survey, Vol. 4, No. 2, 1985.
- ORALTAY, Hasan: Alaş Kazak Türklerinin Milli İstiklal Parolası, İstanbul, 1973. PIERCE, Richard: Russian Central Asia 1867-1917 A Study in Colonial Rule, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, 1960.
- RYWKIN, Michael, Moscows Muslim Challenge Soviet Central Asia, Armonk-New York-London, 1982.
- SOKAL, Edward Dennis: The Revolt of 1916 in Russian Central Asia, The John Hopkins University Studies, Baltimore, 1953.
- TOGAN, Zeki Velidî: Türkili ve Türkistanın Yakın Tarihi, İstanbul, 1975.
- Türkistan Milli Hareketi ve Mustafa Çokay (Merhumun 60. Doğum Yılı Münasebetiyle), Haz. Abdulvahap Oktay, İstanbul, 1950.
- VERNADSKY, George: Rusya Tarihi, Selenge Yayınları, İstanbul, 2009.
- ZENKOVSKY, Serge A.: Rusyada Pan-Türkizm ve Müslümanlık, (Çev. İzzet Kantemir,) Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1983.
- ZİYAYEVA, D. Kh.: Türkistanda Halk Harakatları va Cadidler (1916 Yıl Vokeaları Misalida), XX. Asır Bosida Cadid Adabieti va Tarihiy Hodisalar, Caditçilik: Islahat, Yangilaniş, Mustakillik va Tarakkiet Üçün Kuraş, Taşkent, 1999.
| APA | KARA A (2014). Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. , 9 - 26. |
| Chicago | KARA Abdulvahap Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. (2014): 9 - 26. |
| MLA | KARA Abdulvahap Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. , 2014, ss.9 - 26. |
| AMA | KARA A Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. . 2014; 9 - 26. |
| Vancouver | KARA A Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. . 2014; 9 - 26. |
| IEEE | KARA A "Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu." , ss.9 - 26, 2014. |
| ISNAD | KARA, Abdulvahap. "Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu". (2014), 9-26. |
| APA | KARA A (2014). Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. Türk Dünyası Araştırmaları, 108(213), 9 - 26. |
| Chicago | KARA Abdulvahap Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. Türk Dünyası Araştırmaları 108, no.213 (2014): 9 - 26. |
| MLA | KARA Abdulvahap Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. Türk Dünyası Araştırmaları, vol.108, no.213, 2014, ss.9 - 26. |
| AMA | KARA A Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. Türk Dünyası Araştırmaları. 2014; 108(213): 9 - 26. |
| Vancouver | KARA A Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu. Türk Dünyası Araştırmaları. 2014; 108(213): 9 - 26. |
| IEEE | KARA A "Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu." Türk Dünyası Araştırmaları, 108, ss.9 - 26, 2014. |
| ISNAD | KARA, Abdulvahap. "Türkistan'da I. Dünya savaşı'nın etkileri ve Türk Sovyet Cumhuriyetlerinin oluşumu". Türk Dünyası Araştırmaları 108/213 (2014), 9-26. |
