Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri

Göka, Erol; BULUT DOĞAN, Süheyla; ak, mehmet; KISA, Cebrail; aydemir, makbule çiğdem; TÜZER, Verda; AK, Emine; BULUT, SERDAR

Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri

Süheyla BULUT DOĞAN, (SB Gazi Mustafa Kemal Devlet Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye)

Serdar BULUT, (Etimesgut Asker Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye)

Verda TÜZER, (Sağlık Bakanlığı, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye)

Mehmet AK, (Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Emine AK, (Kilis Devlet Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Kilis, Türkiye)

Cebrail KISA, (Sağlık Bakanlığı, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye)

Çiğdem AYDEMİR, (Sağlık Bakanlığı, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye)

Erol GÖKA (Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dalı, Konya, Türkiye)

Nöropsikiyatri Arşivi

25 0

Yıl: 2014 Cilt: 51 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 205 - 210 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri

Öz:

Giriş: Bu çalışmada şizofreni tanısı alan hastalarda antipsikotiklerin prolaktin seviyeleri üzerine etkisinin ve uzun süre antipsikotik kullanan hastalarda hiperprolaktineminin kemik mineral yoğunluğu (KMY) üzerine etkilerinin araştırılması amaçlandı. Yöntem: Çalışmaya DSM-IVe göre şizofreni tanısı konulan, en az on iki aydır aynı antipsikotiği kullanan ve çalışmaya alınma kriterlerini karşılayan ardışık 80 hasta alındı. Hastaların sosyodemografik özelliklerini içeren bilgi formu dolduruldu. Klinik durumlarını değerlendirmek için pozitif ve negatif semptomları değerlendirme ölçekleri (SAPS ve SANS) uygulandı, beden kitle indeksleri (BKİ) belirlendi. Prolaktin düzeyleri Luminesan Immun Assay (LIA) ile ölçüldü. KMY ölçümleri ise Dual Enerji Xray Absorbsiyometri (DEXA) yöntemi ile femoral ve lumbar bölgeden yapıldı. Çalışmada haloperidol (n=20) ve risperidon (n=20) prolaktini yükselten, olanzapin (n=20) ve ketiapin (n=20) ise prolaktini az etkileyen antipsikotik olarak kabul edildi. Antipsikotiklerin KMY üzerine olan etkileri bu gruplar arasında karşılaştırıldı. Bulgular: Haloperidol kullanan hastaların %60ında, risperidon kullanan hastaların %90ında, olanzapin kullanan hastaların %25inde ve ketiapin kullanan hastaların %10unda hiperprolaktinemi saptandı. Ortalama prolaktin seviyesi prolaktini yükselten antipsikotik kullanan grupta anlamlı ölçüde yüksek bulundu (p<0,001). Ölçüm yapılan bölgelerde KMY açısından gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu. Prolaktini yükselten grupta, tedavi süresi ve klorpromazin eşdeğer dozları ile lumbar vertebra ve femur KMY, t ve z skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif korelasyon vardı (p<0,05). Her iki grubun BKİ ve KMY değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif korelasyon bulundu (p<0,05).Sonuç: Çalışmamızda gruplar arasında ortalama prolaktin seviyeleri ve hiperprolaktinemili hasta sayısı yönünden istatistiksel olarak anlamlı farklılığın bulunması prolaktin yükselten ve prolaktini az etkileyenantipsikotikler tarzında bir sınıflamanın doğruluğunu güçlendirmektedir. Prolaktini yükselten antipsikotik kullanan grupta tedavi süresi ve tedavi dozları ile KMY arasında bir ilişkinin bulunmuş olması, KMYdeki azalmanın uzun süreli tedavi ile beklenebilecek bir durum olmasına işaret etmesi açısından önemli olduğu değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Nörolojik Bilimler Psikiyatri

The effects of prolactin-raising and prolactin-sparing antipsychotics on prolactin levels and bone mineral density in schizophrenic patients

Öz:

Introduction: We aimed to investigate the effects of antipsychotics on prolactin levels in patients diagnosed with schizophrenia and the effects of hyperprolactinemia on bone mineral density (BMD) in patients on long-term antipsychotics. Method: In this study, we included eighty consecutive patients who were diagnosed with schizophrenia according to DSM-IV, had been using the same antipsychotic for the last ten months, and fulfilled the inclusion criteria. Data on sociodemographic characteristics of the patients were collected through an information sheet. The Scale for the Assessment of Negative Symptoms (SANS) and the Scale for the Assessment of Positive Symptoms (SAPS) were used to rate positive and negative symptoms of the patients. In addition, their body mass indices (BMI) were calculated. Prolactin levels were measured through luminescence immune assay and BMD measurements were made at lumbar and femoral sites using dual-energy x-ray absorbtiometry. Haloperidol (n=20) and risperidone (n=20) were assigned to prolactin-raising antipsychotic group, and olanzapine (n=20) and quetiapine (n=20) were assigned to prolactin-sparing antipsychotic group for this study. The effects of antipsychotics on BMD were compared among these groups. Results: Hyperprolactinemia was determined in 60% of haloperidol using patients, 90% of risperidone using patients, 25% of olanzapine using patients and 10% of quetiapine using patients. Mean prolactin levels were found to be significantly higher in prolactin-raising antipsychotic using group (p<0.001). There were no statistically significant differences in BMD values between the two groups, for the sites where the measurement was done. Lumbar spine and femoral neck T-scores and Z-scores in the prolactin-raising group significantly negatively correlated with the treatment durations and chlorpromazineequivalent doses (p<0.05). BMI and BMD values of both groups also displayed statistically significant positive correlations (p<0.05). Conclusion: The statistically significant differences in mean prolactin levels and numbers of patients with hyperprolactinemia between the treatment groups support the validity of classifying the antipsychotics as prolactin- raising and prolactin-sparing . The relationship of BMD with the treatment duration and doses in the prolactin-raising antipsychotic using group was deemed to be important, since it indicated that a decrease in BMD was to be expected in long-term antipsychotic treatment.

Anahtar Kelime:

Konular: Nörolojik Bilimler Psikiyatri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1.Kinon BJ, Gilmore JA, Liu H, Halbreich UM. Prevalence of hyperprolactinemia in schizophrenic patients treated with conventional antipsychotic medications or risperidone. Psychoneuroendocrinology 2003; 28 (Suppl 2):55-68.
2.Smith SM, OKeane V, Murray R. Sexual dysfunction in patients taking conventional antipsychotic medication. Br J Psychiatry 2002; 181:49-55.
3.Kuruvilla A, Peedicayil J, Srikrishna G, Kuruvilla K, Kanagasabapathy AS. A study of serum prolactin levels in schizophrenia: comparison of males and females. Clin Exp Pharmacol Physiol 1992; 19:603-606.
4.Green AI, Brown WA. Prolactin and neuroleptic drugs. Endocrinol Metab Clin North Am 1988; 17:213-223.
5.Meltzer HY, Kane JM, Kolakowska T. Plasma levels of neuroleptics, prolactin levels and clinical response. Coyle JT, Enna SJ, editörler. Neuroleptics: Neurochemical, behavioral and clinical perspectives. New York, Raven Press, 1983: 255-279.
6.Cookson J, Hodgson R, Wildgust HJ. Prolactin, hyperprolactinaemia and antipsychotic treatment: a review and lessons for treatment of early psychosis. J Psychopharmacol 2012; 26:42-51.
7.Meaney AM, Smith S, Howes OD, OBrien M, Murray RM, OKeane V. Effects of long-term prolactin-raising antipsychotic medication on bone mineral density in patients with schizophrenia. Br J Psychiatry 2004; 184:503-508.
8.Liu-Seifert H, Kinon BJ, Ahl J, Lamberson S. Osteopenia associated with increased prolactin and aging in psychiatric patients treated with prolactin-elevating antipsychotics. Ann N Y Acad Sci 2004; 1032:297-298.
9. Naidoo U, Goff DC, Klibanski A. Hyperprolactinemia and bone mineral density: the potential impact of antipsychotic agents. Psychoneuroendocrinology 2003; 28 (Suppl 2:97-108.
10. Altındağ Ö, Altındağ A, Vırıt O, Savaş HA, Yılmaz M, Bozgeyik Ö, Aydeniz A, Gürsoy S. Antipsikotik ilaç kullanan şizofreni hastalarında kemik mineral yoğunluğu. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2009; 19:402-406.
11. Jung DU, Conley RR, Kelly DL, Kim DW, Yoon SH, Jang JH, Shin JG, Shim JC. Prevalence of bone mineral density loss in Korean patients with schizophrenia: a cross-sectional study. J Clin Psychiatry 2006; 67:1391-1396.
12. Eryavuz M. Osteoporozun tanımı ve sınıflandırılması. Gökçe Kutsal Y, editör. Osteoporoz. Roche, İstanbul. 1998:1-7.
13. Gökçe Kutsal Y. Osteoporozda Görüntüleme Yöntemleri ve Histomorfometre. İstanbul, 1998; 81-103.
14. David SR, Taylor CC, Kinon BJ, Breier A. The effects of olanzapine, risperidone, and haloperidol on plasma prolactin levels in patients with schizophrenia. Clin Ther 2000; 22:1085-1096.
15. Kleinberg DL, Davis JM, de Coster R, Van Baelen B, Brecher M. Prolactin levels and adverse events in patients treated with risperidone. J Clin Psychopharmacol 1999; 19:57-61.
16. Kim KS, Pae CU, Chae JH, Bahk WM, Jun TY, Kim DJ, Dickson RA. Effects of olanzapine on prolactin levels of female patients with schizophrenia treated with risperidone. J Clin Psychiatry 2002; 63:408-413.
17. Kapur S, Zipursky RB, Remington G. Clinical and theoretical implications of 5-HT2 and D2 receptor occupancy of clozapine, risperidone, and olanzapine in schizophrenia. Am J Psychiatry 1999; 156:286-293.
18. OKeane V, Meaney AM. Antipsychotic drugs: a new risk factor for osteoporosis in young women with schizophrenia?. J Clin Psychopharmacol 2005; 25:26-31.
19. Halbreich U, Rojansky N, Palter S, Hreshchyshyn M, Kreeger J, Bakhai Y, Rosan R. Decreased bone mineral density in medicated psychiatric patients. Psychosom Med 1995; 57:485-491.
20. Klibanski A, Neer RM, Beitins IZ, Ridgway EC, Zervas NT, McArthur JW. Decreased bone density in hyperprolactinemic women. N Engl J Med 1980; 303:1511-1514.
21. Hummer M, Malik P, Gasser RW, Hofer A, Kemmler G, Moncayo Naveda RC, Rettenbacher MA, Fleischhacker WW. Osteoporosis in patients with schizophrenia. Am J Psychiatry 2005; 162:162-167.
22. Abraham G, Paing WW, Kaminski J, Joseph A, Kohegyi E, Josiassen RC. Effects of elevated serum prolactin on bone mineral density and bone metabolism in female patients with schizophrenia: a prospective study. Am J Psychiatry 2003; 160:1618- 1620.
23. Lee TY, Chung MY, Chung HK, Choi JH, Kim TY, So HS. Bone density in chronic schizophrenia with long-term antipsychotic treatment: preliminary study. Psychiatry Investig 2010; 7:278-284.
24. Koçer E, Yazıcı S, Canan F. Genç-erişkin şizofreni hastalarında kemik mineral yoğunluğu düzeyinin sağlıklı kontrollerle karşılaştırılması. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2011; 24:314-320.
25. Keely EJ, Reiss JP, Drinkwater DT, Faiman C. Bone mineral density, sex hormones, and long-term use of neuroleptic agents in men. Endocr Pract 1997; 3:209-213.
26. Trovas G, Lyritis GP, Galanos A, Raptou P, Katsiri M. Influence of weight gain on spine mineral density in postmenopausal women. Calcif Tissue Int 1999; 64:380-383.

APA	BULUT DOĞAN S, BULUT S, TÜZER V, ak m, AK E, KISA C, aydemir m, Göka E (2014). Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. , 205 - 210.
Chicago	BULUT DOĞAN Süheyla,BULUT SERDAR,TÜZER Verda,ak mehmet,AK Emine,KISA Cebrail,aydemir makbule çiğdem,Göka Erol Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. (2014): 205 - 210.
MLA	BULUT DOĞAN Süheyla,BULUT SERDAR,TÜZER Verda,ak mehmet,AK Emine,KISA Cebrail,aydemir makbule çiğdem,Göka Erol Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. , 2014, ss.205 - 210.
AMA	BULUT DOĞAN S,BULUT S,TÜZER V,ak m,AK E,KISA C,aydemir m,Göka E Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. . 2014; 205 - 210.
Vancouver	BULUT DOĞAN S,BULUT S,TÜZER V,ak m,AK E,KISA C,aydemir m,Göka E Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. . 2014; 205 - 210.
IEEE	BULUT DOĞAN S,BULUT S,TÜZER V,ak m,AK E,KISA C,aydemir m,Göka E "Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri." , ss.205 - 210, 2014.
ISNAD	BULUT DOĞAN, Süheyla vd. "Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri". (2014), 205-210.

APA	BULUT DOĞAN S, BULUT S, TÜZER V, ak m, AK E, KISA C, aydemir m, Göka E (2014). Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. Nöropsikiyatri Arşivi, 51(3), 205 - 210.
Chicago	BULUT DOĞAN Süheyla,BULUT SERDAR,TÜZER Verda,ak mehmet,AK Emine,KISA Cebrail,aydemir makbule çiğdem,Göka Erol Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. Nöropsikiyatri Arşivi 51, no.3 (2014): 205 - 210.
MLA	BULUT DOĞAN Süheyla,BULUT SERDAR,TÜZER Verda,ak mehmet,AK Emine,KISA Cebrail,aydemir makbule çiğdem,Göka Erol Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. Nöropsikiyatri Arşivi, vol.51, no.3, 2014, ss.205 - 210.
AMA	BULUT DOĞAN S,BULUT S,TÜZER V,ak m,AK E,KISA C,aydemir m,Göka E Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. Nöropsikiyatri Arşivi. 2014; 51(3): 205 - 210.
Vancouver	BULUT DOĞAN S,BULUT S,TÜZER V,ak m,AK E,KISA C,aydemir m,Göka E Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri. Nöropsikiyatri Arşivi. 2014; 51(3): 205 - 210.
IEEE	BULUT DOĞAN S,BULUT S,TÜZER V,ak m,AK E,KISA C,aydemir m,Göka E "Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri." Nöropsikiyatri Arşivi, 51, ss.205 - 210, 2014.
ISNAD	BULUT DOĞAN, Süheyla vd. "Şizofreni tanılı hastalarda prolaktini yükselten ve az etkileyen antipsikotiklerin prolaktin seviyesi ve kemik mineral yoğunluğu üzerine etkileri". Nöropsikiyatri Arşivi 51/3 (2014), 205-210.