Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme

Özen, Rahşan; YÜKSEL, ERHAN

Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme

Rahşan ÖZEN, (Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı, Elazığ, Türkiye)

Erhan YÜKSEL (Erciyes Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı, Kayseri, Türkiye)

Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi

33 7

Yıl: 2014 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 23 - 28 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme

Öz:

İnanışlar, halk kültürünün en önemli öğelerinden olup toplumların sosyal ve kültürel yapısını büyük ölçüde yansıtırlar. Veteriner hekimliği folklorunun ana çalışma konularını oluşturan hayvanlara ve hayvancılığa ait uygulamalar, halk inanışları içerisinde önemli bir yer tuttuğundan, bu alanda yapılacak çalışmalar toplumların sosyo-kültürel yapısının tanınması ve tanımlanması açısından vazgeçilmez niteliktedir. Bu çalışmada, Anadolunun en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Kayseride, hayvanlarla ilgili halk inanışlarının derlenmesi ve bu inanışların kökenlerine ulaşılması amaçlandı. Bu amaçla, Kayseri ve çevresinde yaşayan 50 kişiyle görüşüldü. Elde edilen bulgular içerik analizi yöntemiyle değerlendirildi. Verilerin analizi sonucunda, kötü ruhların, hayvan biçimine girerek, eski evlerin mahzenlerinde ev sahiplerine göründüğü; keçi veya dana derisinden yapılan teflerin duvara asılarak o eve kötü ruhların girmesinin engellenilmesine çalışıldığı; yılan öldürülüp yakıldığında mutlaka yağmur yağmaya başladığı; Akkaraman sürüsüne birkaç adet kara koyun bırakılmasının nazara karşı koruma sağladığı şeklinde bulgulara ulaşıldı. Sonuç olarak, Kayseri folklorunda sözlü kaynaklardan derlenen hayvanlarla ilgili inanışların kökenlerinde hem Orta Asyanın hem de Anadolunun inanç ve kültür yapısının izlerinin bulunduğu ileri sürülmektedir.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Abudukelimı B. Uygur Türklerinin Dinî İnanışları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri (Dinler Tarihi) Programı. Ankara- Türkiye, 2006.
2. Acıpayamlı O. Türkiye'de yağmur duası ve psiko- sosyal metot'la incelenmesi. DTCFD 1963; 21(1- 2):1-39.
3. Acıpayamlı O. Türkiye'de yağmur duası II. DTCFD 1964; 22(3-4):221-50.
4. Akbay OH. "Tohno Hikâyeleri"nde geçen halk inanışları üzerine bir değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012; 4(6):87-107.
5. Akgün E. Şamanist Türk halklarında kurban sungusu ve kendisine kurban sunulan varlıklar. Türk Dünyası Araştırmaları 2008; (172):21-32.
6. Akman E. Türk ve dünya kültüründeki su kültü üzerine düşünceler. Kastamonu Eğitim Dergisi 2002; 10(1):1-10.
7. Alp KÖ. Orta Asyadan Anadoluya Kültürel Sembollere Giriş. Ankara: Eflatun Yayınevi, 2009; s. 38, 39, 51, 55.
8. Araz R. Harput'ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği. Ankara: Levent Ofset, 1995; s.54,77, 151,155.
9. Arslan ES. Ege Bölgesi Folklorunda Veteriner Hekimliği ve Hayvancılık Üzerine Araştırmalar. Doktora Tezi. Ankara Üniv. Sağlık Bilimler Enstitüsü, Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Programı. Ankara-Türkiye,1998.
10. Artun E. Tekirdağda batıl inanışlar. Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları 1998; (1):66-83.
11. Buluç S. Şaman. MEB İslam Ansiklopedisi Cilt XI. İstanbul; 1970; s.327.
12. Çalışkan Z. Sarız ve Çevresinde Yaşayan Avşarların Örf ve Adetlerinde Dini Unsurların Sosyolojik Tetkiki. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Din Sosyolojisi Programı. Kayseri-Türkiye,1992.
13. Çay AM. Türk Milli Kültüründe Hayvan Motifleri I (Koyun ve Keçi etrafında oluşan gelenekler). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1990; s.62.
14. Çetin ÇZ. Tatar Türklerinde mitolojik varlıklarla ilgili mitler ve inanışlar (iyeler ve yaratıklar). Bilig 2007; (43):1-32.
15. Çıblak N. Halk kültüründe nazar, nazarlık inancı ve bunlara bağlı uygulamalar. Türklük Bilimi Araştırmaları 2004; (15):103-25.
16. Dinçer F. Türk Folklorunda veteriner hekimliği (beş doğu ilimizde yeni örnekleriyle). I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi. 23-30 Haziran 1975; Ankara-Türkiye.
17. Duvarcı A. Türklerde tabiat üstü varlıklar ve bunlarla ilgili kabuller, inanmalar, uygulamalar. Bilig 2005; (32):125-44.
18. Ergun P. Alevilik -Bektaşilikteki tavşan inancının mitolojik kökenleri üzerine. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi 2011; (60):281- 312.
19. Eyuboğlu İZ. Anadolu İnançları. İstanbul: Derin Yayınları, 2007; s.132.
20. İnan A. Nazarlıklar. Türk Folklor Araştırmaları.1963; 8 (169):3138.
21. İnan A. Tarihte ve Bugün Şamanizm (Materyaller ve Arastırmalar). Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986; s. 23.
22. Kalafat Y. Doğu Anadolu'da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1990; s. 22, 43, 50, 56, 77,97,98.
23. Kalafat Y. Türk Halk İnançlarında Tabu. Ankara: Berikan Yayınevi, 2012; s.68, 122, 123.
24. Kılıç A. Isparta yöresi halk inançları. Uluslar arası Anadolu İnançları Kongresi. 23-28 Ekim 2000; Ürgüp (Nevşehir)-Türkiye.
25. Kılıç S. Uşak ve çevresinde yağmur yağdırma uygulamaları (Takmak köyü örneği). Turkish Studies 2011; 6(1): 495-506.
26. Labecka-Koecherowa M. Şaman ayini- yeniden yapılanma deneyi. Tiyatro Araştırmaları Dergisi 1995; (12):77-98.
27. Mollaibrahimoğlu Ç. Anadolu Halk Kültüründe Hayvanlar Etrafında Oluşan İnanç ve Pratikler. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Programı. Trabzon-Türkiye, 2008.
28. Oğuz, ÖM, Oral Z. 2004, Türkiyede 2004 yılında yaşayan halk inanışları: nesneler ve uygulamalar. http://www.thbmer.gazi.edu.tr/yayinlar/pdf/inanis. pdf; Erişim tarihi: 10.5.2009.
29. Ögel B. Türk Mitoloji I. Cilt. İkinci Baskı. Ankara: TTK Basımevi, 1993; s.560.
30. Ögel B. Türk Mitoloji II. Cilt. Ankara: TTK Basımevi, 1995; s.275, 326,327.
31. Roux JP. Orta Asyada Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005; s.76, 80.
32. Tatlıoğlu D. Türkmen ırımları (Halk inançları). Cumhuriyet Ünv. İlahiyat Fak. Dergisi 2000; 4(1):15166.
33. Tavkul U. Kültürel etkileşim açısından On İki Hayvanlı Türk Takviminin yayılışı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 2007; 4(1):25-45.
34. Yıldız ŞN. Türk Halk Anlatılarında Hayvan Motifleri. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Programı. Elazığ-Türkiye, 2011. Kaynak Kişiler
1. Mustafa ÇİMEN, 1977, Üniversite Mezunu, Veteriner Hekim, Tomarza
2. Fatih KÖSE, 1976, Üniversite Mezunu, İnşaat Mühendisi, Başakpınar/Talas
3. Yılmaz DOĞAY, 1972, Ortaokul Mezunu, Çiftçi, Başakpınar/Talas
4. Sezai YAZGAN,1937, Okuryazar Değil, Marangoz, Başakpınar/Talas
5. Süleyman KANDAĞI, 1935, Okuryazar Değil, Serbest Meslek, Başakpınar/Talas
6. Mehmet ÖZTÜRK, 1950, Ortaokul, Çiftçi, Merkez/ Sarız
7. Ahmet KILAVUZ, 1958, Okuryazar Değil, Çiftçi, Merkez/Tomarza
8. Ayhan KISA, 1947, İlkokul Mezunu, Esnaf, Tavlasun
9. Aziz AKTAŞ,1964, Lise Mezunu, Çiftçi, Yukarı Borandere Köyü/Pınarbaşı
10. Sıtkı ÇALIK, 1951, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Esenköy/Pınarbaşı
11. Mehmet KURTAR, 1953, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Büyük Tuzhisar/Bünyan
12. Mehmet ÖNER,1946, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Esenköy/Pınarbaşı
13. Gürsel ÇETİNKAYA, 1965, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Kahvecioğlu Köyü/Bünyan
14. Kürşat ERKEK, 1979, Üniversite Mezunu, Çiftçi, Merkez/Sarız
15. Basri KÖKOĞLU, 1959, Lise Mezunu, İşletmeci, Yaylacı Köyü/Sarız
16. Muhsin TANRIVERDİ,1951, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Yıldırım Köyü/Sarıoğlan
17. Mustafa YAMAN, 1964, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Yıldırım Köyü/Sarıoğlan
18. Faysal KIRAÇ, 1969, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Kahveci Köyü/Bünyan
19. Dursun EROĞLU,1961, Ortaokul Mezunu, Çiftçi, Kahveci Köyü/Bünyan
20. Doğan ÇALIK, 1977, Lise Mezunu, Çiftçi, Saçlı Köyü/Pınarbaşı
21. Cuma DURMUŞ, 1952, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Saçlı Köyü/Pınarbaşı
22. Yusuf ASLAN, 1950, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Saçlı Köyü/Pınarbaşı
23. Ahmet ARSLAN, 1944, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Kahveci Köyü/Bünyan
24. Mustafa KIRIKKOY, 1943, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Kavlaklar Köyü/Pınarbaşı
25. Reşat ASLAN, 1964, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Horsa Köyü/Pınarbaşı
26. Galip METİN, 1973, Lise Mezunu, Çiftçi, Kavlaklar Köyü/Pınarbaşı
27. Cemal KARAKOÇ,1933, Okur Yazar Değil, Çiftçi, Reşit Köyü/Sarıoğlan
28. Nurettin YILDIZ, 1965, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Reşit Köyü/Sarıoğlan
29. Mustafa ÖZÇELİK,1951, Okur Yazar Değil, Çiftçi, Çelikbilek/Tomarza
30. Abuzer DOĞAN, 1943, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Çalışkan Köyü/İncesu
31. Nihat YILDIZ, 1968, Lise Mezunu, Çiftçi, Çalışkan Köyü/İncesu
32. Kerem SOLAK,1944, Okur Yazar Değil, Sindehöyük/Develi
33. Ali ÖZDEMİR, 1974, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Hoşça Köyü/Develi
34. Mesut ÖZDEMİR, 1980, Lise Mezunu, Hayvan Sağlığı Teknisyeni, Palas/Sarıoğlan
35. Murat KIRAÇ, 1951, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Merkez/Develi
36. İrfan CULHAOĞLU, 1974, Memur, Merkez/Develi
37. Erhan KURTOĞLU,1961, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Çöteli Köyü/Develi
38. Samet AKARSU, 1979, Ortaokul Mezunu, Çiftçi, Soysal Köyü/Develi
39. Yaşar GÜL, 1966, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Karaca Ören Köyü/Develi
40. Arif ÖZKALE, 1949, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Çayırözü Köyü /Develi
41. Orhan BERK, 1972, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Çöten Köyü/Develi
42. Vedat AYDIN, 1969, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Hoşça Köyü/Develi
43. Selim YARICI,1977, Üniversite Mezunu, Veteriner Hekimi, Bakırdağ Beldesi/Develi
44. Okan KAYAALP,1982, Üniversite Mezunu, Veteriner Hekimi, Merkez/Talas
45. Erdal KARAGÖZ,1972, Üniversite Mezunu, Memur, Gesi/Melikgazi
46. Abdullah ARI, 1966, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Süksün Köyü/İncesu
47. İlyas ÇEKİÇ, 1964, İlkokul Mezunu, Çiftçi, Süksün Köyü/İncesu
48. Sakine ULUHAN, 1943, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı, Çanakpınar/Tomarza
49. Münevver KAHRAMAN, 1946, Ortaokul Mezunu, Ev Hanımı, Talas
50. Şuayip ALTEMEL, 1949, İlkokul Mezunu, Esnaf, Akmescit Köyü/Bünyan

APA	Özen R, YÜKSEL E (2014). Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. , 23 - 28.
Chicago	Özen Rahşan,YÜKSEL ERHAN Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. (2014): 23 - 28.
MLA	Özen Rahşan,YÜKSEL ERHAN Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. , 2014, ss.23 - 28.
AMA	Özen R,YÜKSEL E Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. . 2014; 23 - 28.
Vancouver	Özen R,YÜKSEL E Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. . 2014; 23 - 28.
IEEE	Özen R,YÜKSEL E "Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme." , ss.23 - 28, 2014.
ISNAD	Özen, Rahşan - YÜKSEL, ERHAN. "Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme". (2014), 23-28.

APA	Özen R, YÜKSEL E (2014). Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 11(1), 23 - 28.
Chicago	Özen Rahşan,YÜKSEL ERHAN Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 11, no.1 (2014): 23 - 28.
MLA	Özen Rahşan,YÜKSEL ERHAN Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, vol.11, no.1, 2014, ss.23 - 28.
AMA	Özen R,YÜKSEL E Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 2014; 11(1): 23 - 28.
Vancouver	Özen R,YÜKSEL E Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 2014; 11(1): 23 - 28.
IEEE	Özen R,YÜKSEL E "Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme." Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 11, ss.23 - 28, 2014.
ISNAD	Özen, Rahşan - YÜKSEL, ERHAN. "Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme". Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 11/1 (2014), 23-28.