OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854)

Yıl: 2015 Cilt: 25 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 249 - 268 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854)

Öz:
Osmanlı ve İran, XVI. yüzyılın başlarından itibaren pek çok anlaşmazlık dolayısıyla birbiriyle mücadele etmiştir. İki taraf arasında yüzyıllarca devam eden bu anlaşmazlık konularından biri de sınır boylarında yaşayan bazı aşiretlerin çıkardıkları sorunlar olmuştur. Bilhassa Van, Bayezid, Hakkâri, Musul, Süleymaniye ve Şehrizor gibi yerlerde bulunan bazı aşiretlerin göçebe yapıları, sosyal ve ekonomik durumları ile aşiret liderlerinin vasıfları, meydana gelen hadiselerin seyrini belirlemiştir. Bahsi geçen bölgelerdeki aşiretlerin çoğunluğunun yaylak-kışlak dolayısıyla göçebe yaşamları ve buna bağlı olarak iki devlet topraklarına gidiş gelişleri, bu mevkilerde yaşayan yerleşik ahali üzerinde olumsuz tesirler meydana getirmiştir. Bu çerçevede bazı aşiretlerin Osmanlı ve İran topraklarında yağma, gasp, hırsızlık, adam öldürme gibi huzur ve asayişi bozucu tavırları, sıkça rastlanan vakalar halini almıştır. XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren sorunların daha da artması göçebe aşiretler meselenin iki devlet açısından ne kadar büyük bir sorun oluşturduğunu göstermiştir. Aşiretler meselesinin Osmanlı ve İran üzerinde olumsuz neticeler doğurması dolayısıyla da, 1847 tarihinde imzalanan Erzurum Antlaşmasının sekizinci maddesi bu konuya ayrılmıştır. Bu maddeye göre; sınır güvenliği ve huzurun tesis edilmesi başta olmak üzere, asayişin sağlanması, hangi aşiretin hangi devlete bağlılığının tespit edilmesi gibi hususlar üzerinde durulmuştur. Ancak antlaşma sonrası Osmanlı-İran sınır tespitinden, bazı aşiretlerin hangi devlete bağlılığına kadar pek çok konu, hem çözümsüzlüğün hem de gerginliğin ana gündemlerinden biri olmaya devam etmiştir. Buna bağlı olarak 1850-1854 yılları arasında Osmanlı-İran sınır bölgelerinde bazı aşiretlerin karıştığı olayların mahiyetine bakıldığında meselenin öyle kolay hallolmayacağı da belli olmuştur.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar

Conflicts Caused By Certain Tribes on the Determination and Security of the Ottoman-Iran Border (1850-1854)

Öz:
Ottomans and Iran struggled with each other starting from the early 16th Century based on several conflicts. One of the items of conflict that lasted for centuries was the trouble caused by the tribes that lived on the borderline. Nomadic structure of the tribes living around the cities of Van, Bayezid, Hakkari, Musul, Süleymaniye and Şehrizor, their social and economical conditions and the qualities of tribal leaders defined the course of the events. Nomadic lifestyle of the majority of the tribes of the area due to their seasonal movements between winter and summer quarters, and resulting movements across the country borders created negative effects on the non-migratory local people of the region. Their actions disturbing the public order and peace on Ottoman and Iranian lands such as pillage, usurpation, robbery and murder became common. Increasing troubles by the first half of the 19th Century demonstrated how significant the nomadic tribes problem was for both countries. Due to the negative results of tribal issues on both Ottomans and Iran, 8th clause of the Erzurum Treaty signed in 1847 was spared for this conflict. The clause dealt with mainly establishing border security and peace, securing public order and determination of the loyalties of different tribes to either Turkey or Iran. However, even after the treaty several issues such as the determination of Ottoman-Iran borders and the loyalties of several tribes continued to be the main topics of both the deadlock and conflict between these two states. Consequently, a review of the events the border tribes involved in the Ottoman-Iran border region during 1850-1854 would demonstrate that the conflict would not be resolved easily.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arşiv Vesikaları, Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
  • BOA, H.H., Dosya No: 4, Gömlek No: 105.
  • BOA, H.H., Dosya No: 1, Gömlek No: 8.
  • BOA, H.H., Dosya No: 1314, Gömlek No: 51255.
  • BOA, H.H., Dosya No: 1314, Gömlek No: 51256.
  • BOA, H.H., Dosya No: 444, Gömlek No: 22247.
  • BOA, A. DVN. MHM., D. No: 5, G. No: 35.
  • BOA., HR. MKT.UM., D. No: 29, G. No: 63.
  • BOA., A. MKT.UM., D. No: 62, G. No: 44.
  • BOA., İ. MVL., D. No: 225, G. No: 7665, Belge No: 1-2-3-5-7.
  • BOA., İ. MVL., G. No: 11798, B. No: I-II-III.
  • Tetkik Eserler
  • AHMED CEVDET PAŞA, Tarih-i Cevdet, C. XII, Tertib-i Cedid, Dersa‘adet, 1309.
  • AYKUN, İbrahim, Erzurum Konferansı (1843-1847) ve Osmanlı-İran Hudut Antlaşması, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1995.
  • BALCI, Ramazan, Osmanlı’nın Doğu Siyaseti, Yitik Hazine Yay., İstanbul, 2010
  • BALA, Mirza, “Kaçar” maddesi, İslam Ansiklopedisi (MEB), C, VI, Eskişehir 1997, s. 36-37.
  • Mehmed Hurşid Paşa, Seyâhatnâme-i Hudûd, Çevrimyazı, Alâattin Eser, Simurg Yay., İstanbul, 1997.
  • NASIRÎ, Muhammed Rıza, Nâsıreddin Şah Zamanında Osmanlı-İran Münasebetleri (1848-1896).
  • Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1977 SARIKÇIOĞLU, Melike, Osmanlı-İran Hudut Sorunları (1847-1913), TTK., Yay., Ankara, 2013.
  • SERTOĞLU, Mithat; Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V, TTK. Yay, Ankara 2011.
  • SYKES, Percy M., A History of Persia, Volume, II, London, 1915.
  • SYKES, Percy M, “The Kurdish Tribes of the Ottoman Empire”, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Vol. 38, Jul.-Dec., 1908, p. 451-486.
  • ŞÂNÎZÂDE Mehmed Atâullah Efendi; Tarih-i Şânîzâde, C. III, İstanbul 1290.
  • ULUERLER, Sıtkı, XIX. Yüzyıl İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1747-1848), Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2009.
APA ULUERLER S (2015). OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). , 249 - 268.
Chicago ULUERLER SITKI OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). (2015): 249 - 268.
MLA ULUERLER SITKI OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). , 2015, ss.249 - 268.
AMA ULUERLER S OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). . 2015; 249 - 268.
Vancouver ULUERLER S OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). . 2015; 249 - 268.
IEEE ULUERLER S "OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854)." , ss.249 - 268, 2015.
ISNAD ULUERLER, SITKI. "OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854)". (2015), 249-268.
APA ULUERLER S (2015). OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 249 - 268.
Chicago ULUERLER SITKI OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 25, no.2 (2015): 249 - 268.
MLA ULUERLER SITKI OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.25, no.2, 2015, ss.249 - 268.
AMA ULUERLER S OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2015; 25(2): 249 - 268.
Vancouver ULUERLER S OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2015; 25(2): 249 - 268.
IEEE ULUERLER S "OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854)." Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, ss.249 - 268, 2015.
ISNAD ULUERLER, SITKI. "OSMANLI-İRAN SINIR TESPİTİ VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BAZI AŞİRETLERİN ÇIKARDIĞI SORUNLAR (1850-1854)". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 25/2 (2015), 249-268.