GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ
Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 150 Sayfa Aralığı: 1 - 17 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ
Öz: Biga Yarımadasının 20 km batısında yer alan ve Türkiyenin en büyük adası olan Gökçeadaın jeolojisi,özellikle de magmatik kayaçları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Gökçeadanın kuzeybatısındatektonik yükselimle dar bir alanda yüzeyleyen Geç Ediakaran/Erken Paleozoyik yaşlı Çamlıca meta- morfitleri adanın en yaşlı kayaçlarıdır. Çamlıca metamorfitleri üzerinde denizaltı yelpaze çökellerindenoluşan Erken Eosen yaşlı Karaağaç Formasyonu uyumsuz olarak yer alır. Çamlıca metamorfitlerini ke- serek Karaağaç Formasyonu içerisine yerleşen riyolitik lavlar ile tüf ve tüfitlerden oluşan Dağiçitepevolkanit üyesi ise çalışma sahasının en yaşlı volkanik birimidir. Karaağaç Formasyonu üzerinde uyum- suz olarak Orta Eosen yaşlı sığ denizel kumtaşlarından oluşan Koyunbaba Formasyonu çökelmiştir.Üzerinde ise uyumlu olarak GB-KD uzanımlı resifal kireçtaşından oluşan Soğucak Formasyonu bulu- nur. Soğucak Formasyonu üzerinde uyumlu olarak yer alan Orta-Üst Eosen yaşlı Ceylan Formasyonu veCeylan Formasyonu üzerinde de uyumlu olarak bulunan Erken Oligosen yaşlı Mezardere Formasyonu,derin denizel ortamda türbiditik akıntılara bağlı olarak çökelmişlerdir. Mesozoyik ve Eosen yaşlı bi- rimleri keserek, Eosen yaşlı çökel birimler içerisine kriptodom ve dom şeklinde yerleşen ve çalışmasahasının bugünkü sert topoğrafyasını oluşturan Geç Eosen (?)- Oligosen yaşlı subvolkanitler, adadakiikinci magmatik evre olup, Gökçeada Domları olarak isimlendirilmiştir. Subvolkanitlerin alt zonlarındakristalleşen diyorit-monzodiyorit porfirler ise Mutludere sokulumunu oluşturmaktadır. Gökçeadanındoğusunda ve güneyinde Oligosen yaşlı Mezardere Formasyonu üzerinde pomza akmaları şeklinde izle- nen Geç Oligosen yaşlı Gökçeada ignimbiriti yer alır. İgnimbiritin üzerine ise bloklu kül akmalarındanoluşan Erken Miyosen yaşlı Kesmekaya volkanitleri gelir. Bazaltik andezit ile andezitik bileşimli lavve piroklastitlerden oluşan Orta Miyosen yaşlı Eşelek volkanitleri Gökçeadanın doğusunda genişçebir alanda izlenir. Genellikle az pekişmiş konglomera, kumtaşı ve silttaşı ile marn ara katkılarındanoluşan Üst Miyosen yaşlı Çanakkale Formasyonu Gökçeadanın doğu, güneydoğu ve güneyinde daralanlarda yüzeylemektedir. Gevşek, tutturulmamış, kum, silt, vb. çökellerden oluşan Kuvaterner yaşlıalüvyal çökeller ve yamaç molozları kendinden önce oluşmuş tüm birimleri uyumsuz olarak örterekistifi sonlandırırlar. Gökçeadanın ana tektonik yapılarını Neo-tektonik dönemde gelişen sağ yanal atımlıoblik faylar oluşturmaktadır.
Anahtar Kelime: Konular:
The GEOLOGY of GÖKÇEADA (ÇANAKKALE)
Öz: The geology and esp ecially the magmatic rocks of Gökçeada, which is the biggest island of Turkeyand located at 20 km s west of Biga Peninsula, constitute the subj ect of this study. Late Ediacaran/ Early Paleozoic aged Çamlıca metamorphics which crop out with a tectonic uplift in a narrow areain northwest of Gökçeada are the oldest rocks of the island. Early Eocene aged Karaağaç Formationwhich is formed by submarine fan deposits unconformably overlies Çamlıca metamorphics. As for theDağiçitepe volcanic member which is formed by rhyolitic lavas, tuff and tuffites emplaced into KaraağaçFormation cutting Çamlıca metamorphics is the oldest volcanic unit of the study area. On KaraağaçFormation, Koyunbaba Formation has unconformably been deposited which consists of Middle Eoceneshallow marine sediments. Then it has conformably been overlain by Soğucak Formation which consistsof SE-NW extending reefal limestone. Middle-Upper Eocene aged Ceylan Formation which conformablyoverlies the Soğucak Formation and the early Oligocene aged Mezardere Formation which conformablyoverlies Ceylan Formation have been deposited due to turbiditic currents in deep marine environment.Late Eocene(?)Oligocene aged subvolcanics which cut Mesozoic and Eocene units and emplaced intoEocene aged sedimentary units in the f orm of cryp to dome and dome f orm the recent rigid top ograp hy ofthe study area and are the second magmatic p hase called the Gökçeada Domes . Diorite-monzonitesporphyry which crystallized in lower zones of subvolcanics on the other hand constitutes Mutludereintrusion. In eastern and southern parts of Gökçeada, Late Oligocene Gökçeada ignimbrites are locatedwhich are observed in the form of pumice flows on Mezardere Formation. These ignimbrites are thenoverlain by Early Miocene aged Kesmekaya volcanics which are formed by blocky ash flows. Middle Mi- ocene aged Eşelek volcanics consisting of lava and pyroclastics with composition basaltic andesite andandesite are observed on a large area in east of Gökçeada. Upper Miocene aged Çanakkale Formationwhich is generally f ormed by the intercalation of p oor consolidated conglomerate, sandstone, siltstoneand marl crops out in narrow regions at east, southeast and south of Gökçeada. Quaternary alluvialdep osits and debris comp osed of loose, unconsolidated sand, silt and other sediments unconf ormablyoverlie all previous units and complete the succession. Main tectonic structures of Gökçeada are formedby right lateral oblique f aults which develop ed in Neo-tectonic p eriod.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akartuna, M. 1950. İmroz Adasında bazı jeolojik müşahadeler. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 2/2, 8-17.
- Akartuna, M., Atan, O.R. 1978. Gökçeadanın (Çanakkale) jeoloji ve sedimantaloji hakkında ön rapor. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Dairesi Rapor Arşivi Rapor No: 105. Ankara. (yayımlanmamış).
- Atabey, E., Ilgar, A., Saltık, A. 2004. Çanakkale havzasının Orta-Üst Miyosen stratigrafisi, Çanakkale, KB Türkiye. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 128, 79-97.
- Barr, S.R., Temprley, J., Tarney, J. 1999. Lateral growth of the continental crust through deep level subduction-accretion: Are-evaluation of central Greek Rhodope. Lithos 46, 69-94.
- Dönmez, M., Akçay, A. E., Genç, C.Ş., Acar, Ş. 2005. Biga Yarımadasında Orta-Üst Eosen volkanizması ve denizel ignimbiritler. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 131, 49-61.
- Dönmez, M., Akçay, A. E., Duru, M., Ilgar A., Pehlivan, Ş. 2008. 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Çanakkale H17 Paftası. No: 101. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. Ankara.
- Duru, M., Pehlivan, Ş., Ilgar A., Dönmez, M., Akçay, A. E. 2008. 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Ayvalık İ17 Paftası. No: 98. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Ercan, T., Satır, M., Dora, A., Sarıkoğlu, E., Yıldırım, T., Adis, C., Walter, H.J., Özbayrak, İ.H. 1995. Biga Yarımadası, Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan Adalarındaki Tersiyer yaşlı volkanitlerin petrolojisi ve bölgesel yayılımı. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 117, 55-86.
- Esso Standard, 1960. I sayılı Marmara petrol bölgesi AR/ EST/105, 106, 108 ve 109 hak sıra numaralı sahalara ait terk raporu. TPAO Arama Grubu Arşivi. Rapor No: 131. Ankara, (yayımlanmamış).
- Fytikas, M., Innocenti, F., Manetti, P., Mazzuoli, R., Peccerillo, A., Villari, L. 1984. Tertiary to Ouaternary evolution of volcanism in the Aegean region: The Geological Evolution the Eastern Medditrranean. J. E. Dixon, A. H. F. Robertson (Ed.). Geological Society of London. Special Publication. 17, 687- 699.
- Hüryılmaz, H. 2011. Gökçeada-Yenibademli Höyük 2010 Yılı Kazıları. 33. Kazı sonuçları toplantısı, 23-28 Mayıs 2011. Malatya. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 155-1. 1-18.
- Ilgar A., Demirci, E.S., Duru, M., Pehlivan, Ş., Dönmez, M., Akçay, A. E. 2008. 1/100.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Çanakkale H15 ve H16 Paftaları. No: 100. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Innocenti, F., Manetti, P., Mazzuoli, R., Pertusati, P., Fytikas, M., Kolios, N. 1994. The geology and geodynamic significance of the island of Limnos, North Aegean Sea, Greece. Neues Jahrbuch für Geologie und Palaontologie-Monatshefte. H.11, 661-691.
- Kasar, S., Bürkan, K., Siyako, M., and Demir, O. 1983. Tekirdağ- Şarköy- Keşan Enez bölgesinin jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Arama Grubu Rapor No. 1771. Ankara, (yayımlanmamış).
- Keskin, C. 1974. Ergene Havzası ve kuzeyinin stratigrafisi. Türkiye İkinci Petrol Kongresi Bildiriler Kitabı 131-163.
- Kesgin, Y., Varol, B. 2003. Gökçeada ve Bozcaadanın Tersiyer jeolojisi (Çanakkale). Türkiye. Maden Tetkik ve Arama Dergis. 126, 49-67.
- Koral, H., Öztürk, H., Hanilçi, N. 2008. Tectonically induced coastal uplift mechanism of Gökçeada Island, Northern Aegean Sea, Turkey. Quaternary International 197 (2009) 4354.
- MTA. 2006. Trakya Litostratigrafi Birimleri Kitabı. Stratigrafi Komitesi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. Ankara.
- Okay, A.İ., Siyako, M., Bürkan K. A. 1990. Biga Yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni 2/1, 83- 121
- Okay, A.İ., Satır, M. 2000. Coeval plutonism and metamorrphism in a Latest Oligocene metamorphic core complex in Northwest Turkey. Geological Magazine 137/5, 495-516.
- Okut, M. 1975. Çanakkale ili, Gökçeada ilçesi hammadde prospeksiyon raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Kuzeybatı Anadolu Bölge Müdürlüğü Rap or No: 297. Balıkesir. (yayımlanmamış)
- Papanikolaou, D., Panagopoulos, A. 1981. On the structural style of Southern Rhodope, Greece. Geologica Balcanica 11, 12-22.
- Pe-Piper, G., Piper, J. W., Koukouvelas, I., Dolansky, L. M., Kokkalas S. 2009. Postorogenic shoshonitic rocks and their origin by melting underplated basalts. The Miocene of Limnos, Greece. Geological Society of America Bulletin 1-2, 39-54.
- Seymour, K. S., Tsikouras, V., Kotopouli, K., Hatzipanayiotou, K., Pe-Piper, G. 1996. A window to the operation of microplate tectonics in The Tethys Ocean: the geochemistry of the Samothrace granite. Aegean Sea. Mineralogy and Petrology 1, 251272.
- Sfondrini, G. 1961. Surface geological report on Ar/ TPAO/1/538 and 537. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Arama Grubu Rapor No: 1429. Ankara. (yayımlanmamış).
- Sümengen, M., Terlemez, l.,Şentürk, K., Karaköse, C. 1987. Gelibolu Yarımadası ve güneybatı Trakya havzasının stratigrafisi, sedimentolojisi ve tektoniği. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 8128. Ankara. (yayımlanmamış).
- Sümengen, M., Terlemez, İ. 1991. Güneybatı Trakya yöresi Eosen çökellerinin stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 113, 17-30.
- Şentürk, K., Karaköse, C. 1987. Çanakkale Boğazı ve dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 9333. Ankara. (yayımlanmamış)
- Temel, R. Ö. ve Çiftçi, N. B. 2002. Gelibolu Yarımadası, Gökçeada ve Bozcaada Tersiyer çökellerinin stratigrafisi ve ortamsal özellikleri. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni 14, 17-40.
- Tunç, İ. O., Yiğitbaş, E., Şengün, F., Wazeck, J., Hofmann, M., Linnemann, U. 2002. U-Pb zircon geochronology of northern metamorphic massifs in the Biga Peninsula (NW Anatolia-Turkey): new data and a new approach to understand the tectonostratigraphy of the region. Geodinamica Acta. 25, 3-4, Special Issue: Tectonics of the Eastern Mediterranean - Black Sea Region: Part A Dedicated in honor of Aral Okays 60th birthday. doi:10.1080/09853111.2013.87724
- Ünal, O. 1967. Trakya jeolojisi ve petrol imkanları. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Arama Grubu Rapor No: 391, 103 s. Ankara (yayımlanmamış).
- Varol, B., Baykal, M. 2008. Trakya Tersiyer karbonatlarının sedimantolojik ve kronostratigrafik özellikleri. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Araştırma Merkezi. 104s. Ankara. (yayımlanmamış).
| APA | Sarı R, TÜRKECAN A, dönmez m, küçükefe ş, AYDIN Ü, ÖZMEN Ö (2015). GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. , 1 - 17. |
| Chicago | Sarı Ramazan,TÜRKECAN Ahmet,dönmez mustafa,küçükefe şahset,AYDIN Ümit,ÖZMEN Öner GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. (2015): 1 - 17. |
| MLA | Sarı Ramazan,TÜRKECAN Ahmet,dönmez mustafa,küçükefe şahset,AYDIN Ümit,ÖZMEN Öner GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. , 2015, ss.1 - 17. |
| AMA | Sarı R,TÜRKECAN A,dönmez m,küçükefe ş,AYDIN Ü,ÖZMEN Ö GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. . 2015; 1 - 17. |
| Vancouver | Sarı R,TÜRKECAN A,dönmez m,küçükefe ş,AYDIN Ü,ÖZMEN Ö GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. . 2015; 1 - 17. |
| IEEE | Sarı R,TÜRKECAN A,dönmez m,küçükefe ş,AYDIN Ü,ÖZMEN Ö "GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ." , ss.1 - 17, 2015. |
| ISNAD | Sarı, Ramazan vd. "GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ". (2015), 1-17. |
| APA | Sarı R, TÜRKECAN A, dönmez m, küçükefe ş, AYDIN Ü, ÖZMEN Ö (2015). GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 0(150), 1 - 17. |
| Chicago | Sarı Ramazan,TÜRKECAN Ahmet,dönmez mustafa,küçükefe şahset,AYDIN Ümit,ÖZMEN Öner GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 0, no.150 (2015): 1 - 17. |
| MLA | Sarı Ramazan,TÜRKECAN Ahmet,dönmez mustafa,küçükefe şahset,AYDIN Ümit,ÖZMEN Öner GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, vol.0, no.150, 2015, ss.1 - 17. |
| AMA | Sarı R,TÜRKECAN A,dönmez m,küçükefe ş,AYDIN Ü,ÖZMEN Ö GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. Maden Tetkik ve Arama Dergisi. 2015; 0(150): 1 - 17. |
| Vancouver | Sarı R,TÜRKECAN A,dönmez m,küçükefe ş,AYDIN Ü,ÖZMEN Ö GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ. Maden Tetkik ve Arama Dergisi. 2015; 0(150): 1 - 17. |
| IEEE | Sarı R,TÜRKECAN A,dönmez m,küçükefe ş,AYDIN Ü,ÖZMEN Ö "GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ." Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 0, ss.1 - 17, 2015. |
| ISNAD | Sarı, Ramazan vd. "GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) JEOLOJİSİ". Maden Tetkik ve Arama Dergisi 150 (2015), 1-17. |
