TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ

Yılmaz BAYAR, (Karabük Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü, Karabük, Türkiye)
Cüneyt KILIÇ, (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, Çanakkale, Türkiye)
Feyza ARICA (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, Çanakkale, Türkiye)
Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi
3 0
Yıl: 2014 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 451 - 471 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ

Öz:
Cari hesap dengesi, bir ülkenin makroekonomik istikrarı ve refahı için önemli göstergelerden birisidir. Buna karşın cari açık son yıllarda Türkiye ekonomisinin kronik bir sorunu haline gelmiştir. Bu çalışmada Granger nedensellik testi, etki-tepki ve varyans ayrıştırma analizleri kullanılarak Türkiyede 2000:Q4 2013:Q3 döneminde cari işlemler dengesi ile ekonomik büyüme, enflasyon, reel efektif döviz kuru, doğrudan yabancı yatırım girişleri, ham petrol fiyatları, portföy yatırımları, kamu brüt toplam borç stoku, ihracatın ithalatı karşılama oranı ve Borsa İstanbul 100 endeksi arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışma sonucunda kamu brüt toplam borç stoku, reel efektif döviz kuru, portföy yatırımları, ihracatın ithalatı karşılama oranı ve Borsa İstanbul 100 endeksinin cari işlemler dengesinin Granger nedeni olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca cari işlemler dengesindeki değişimin %78,6sının, doğrudan yabancı yatırım girişleri, portföy yatırımları, ham petrol fiyatları ve kamu brüt toplam borç stoku tarafından açıklandığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: İşletme İktisat İşletme Finans

Determinants of Current Account Deficits in Turkey

Öz:
Current account balance is one of the important indicators for the macroeconomic stability and welfare of one country. But however current account deficits have become one of the chronic problems of Turkish economy in recent years. This study examines the relationship between current account balance and economic growth, inflation, real effective exchange rate, foreign direct investment inflows, crude oil prices, portfolio investments, total government gross debt stock, rate of exports meeting imports and Borsa Istanbul 100 index in Turkey during the period 2000:Q4 2013:Q3 by using Granger causality test, impulse-response and variance decomposition analyses. We found that total government gross debt stock, real effective exchange rate, portfolio investments, rate of exports meeting imports and Borsa Istanbul 100 index are Granger causes of current account balance. Moreover we determined that 78,6% of variation in the current account balance were explained by foreign direct investment inflows, portfolio investments, crude oil prices and total government gross debt stock.
Anahtar Kelime:

Konular: İşletme İktisat İşletme Finans
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AGAYEV, Seymur (2013), “Eski Sovyet Ülkelerinde Cari Hesap Dengesi Belirleyicileri ve Petrol Zenginliğinin Neden Olduğu Farklılıklar”, Ege Akademik Bakış, Cilt:13, Sayı:3; 351–365.
  • AKRAM, Muhammad (2011), Do Crude Oil Price Changes Affect Economic Growth of India, Pakistan and Bangladesh?, Economics D-Level Thesis, Högskolan Dalarna.
  • ALEXANDER, Sidney S. (1952), “Effects of a Devaluation on a Trade Balance”, International Monetary Fund (IMF), Staff Papers 2; 263–278.
  • ARISTOVNIK, Aleksander (2007), “Short- and Medium-Term Determinants of Current Account Balances in Middle East and North Africa Countries”, William Davidson Institute, Working Paper Number 862; 1–22.
  • Bank For International Settlements-BIS (Uluslararası Ödeme Bankası), İnternet Adresi: www.bis.org, Erişim Tarihi: 18.10.2013.
  • BARNES, Sebastian; Jeremy LAWSON ve Arthur RADZIWILL (2010), “Current Account Imbalances in the Euro Area: A Comparative Perspective”, OECD Economics Department, Working Paper No.826; 1–18.
  • BAYRAKTUTAN, Yusuf ve Işıl DEMİRTAŞ (2011), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Cari Açığın Belirleyicileri: Panel Veri Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 22, Sayı 2; 1–28.
  • BICKERDIKE, C. F. (1920), “The Instability of Foreign Exchanges”, The Economic Journal, Vol. 30, No. 117; 118-122.
  • BITZIS, Grigorios; John M. PALEOLOGOS ve Christos PAPAZOGLOU (2008), “The Determinants of the Greek Current Account Deficit: The EMU Experience”, Journal of International and Global Economic Studies, Vol.1, No.1; 105–122.
  • Borsa İstanbul (BİST), İnternet Adresi: www.borsaistanbul.com/veriler, Erişim Tarihi: 19.10.2013.
  • BUITER, Willem H. (1981), “Time Preference and International Lending and Borrowing in an Overlapping-Generations Model”, Journal of Political Economy, Vol.89; 769–797
  • CALDERON, Cesar; Alberto CHONG ve Norman LOAYZA (2000), “Determinants of Current Account Deficits in Developing Countries”, World Bank Policy Research, Working Paper 2398; 1–37.
  • CANIDEMİR, Süleyman; Rahmet USLU, Derya EKİCİ ve Murat YARAT (2011), “Türkiye’de Cari Açığın Yapısal ve Dönemsel Belirleyicileri”, Ekonomik Yaklaşım Kongreler Dizisi-VII; 1–27.
  • CHINNA, Menzie D. ve Eswar S. PRASAD (2003), “Medium-Term Determinants of Current Accounts in Industrial and Developing Countries: An Empirical Exploration”, Journal of International Economics, Vol.59; 47– 76.
  • CLOWER, Erica ve Hiro ITO (2012), “The Persistence and Determinants of Current Account Balances: The Implications for Global Rebalancing”, ADBI Working Paper, Series No. 400; 1–41.
  • DAM, M. Metin; İsmet GÖÇER; Şahin BULUT ve Mehmet. MERCAN (2012), “Determinants of Turkey Current Account Deficit: An Econometric Analysis”, 3rd International Symposium on Sustainable Development, Sarajevo; 111–122.
  • DEBELLE, Guy ve Hamid FAREQUEE (1996), “What Determinants the Currnet Account? A cross-Sectionaland Panel Data Approach”, IMF Working Paper, No: 58; 1–35.
  • DEMİRBAŞ, M.; H. TÜRKAY ve M. TÜRKOĞLU (2009), “Petrol Fiyatlarındaki Gelişmelerin Türkiye’nin Cari Açığı Üzerine Etkisinin Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, C.14, S.3; 289-299.
  • DEMİRCİ, E. ve Ş. ER (2007), “Ham Petrol Fiyatlarının Türkiye’deki Cari Açığa Etkisinin İncelenmesi”, 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Ulusal Kongresi, 24–25 Mayıs, İnönü Üniversitesi, Malatya, 2007; 1–12.
  • Devlet Planlama Teşkilatı (2012), “Ekonomik ve Sosyal Göstergeler (1950– 2010)”, İnternet Adresi: http: //www.dpt.gov.tr/PortalDesign/Portal Controls/WebIcerikGosterim.aspx?Enc=83D5A6FF03C7B4FC5A73E5C FAD2D9676, Erişim Tarihi: 09.11.2013.
  • DICKEY, Dawid A. ve Wayne A. FULLER (1979), “Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root”, Journal of the American Statistical Association, 74; 427–431.
  • ENDERS, W. (1995), Applied Econometric Time Series: Wiley Series in Probability and Mathemathical Statistics, John Wiley Inc., New York.
  • ERDOĞAN, Seyfettin ve Hilal BOZKURT (2009), “Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri: MGARCH Modelleri ile Bir İnceleme”, Maliye Finans Yazıları, Sayı: 84; 135–172.
  • ERKILIÇ, Serdar (2006), Türkiyede Cari Açığın Belirleyicileri, TCMB Uzmanlık Yeterlilik Tezi.
  • GEHRINGER, Agnieszka (2013), “Another Look at the Determinants of Current Account Imbalances in the European Union: An Empirical Assessment”, FIW Working Paper, No:105; 1–29.
  • GHOSH, Atish ve Uma RAMAKRISHNAN (2012), “Current Account Deficits: Is There a Problem?”, İnternet Adresi: http://www.imf.org/external/pubs/ft/ fandd/basics/current.htm, Erişim Tarihi: 09.11.2013.
  • GÖÇER, İsmet (2013), “Türkiye’de Cari Açığın Nedenleri, Finansman Kalitesi ve Sürdürülebilirliği: Ekonometrik Bir Analiz”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:8, Sayı:1; 213–242.
  • HANEDAR, A. Ö.; O. AKKAYA ve Ç. BİZİM, “Durağanlık Analizi, Birim Kök Testleri ve Trend”, İnternet Adresi: http://www.deu.edu.tr/userweb/onder. hanedar/dosyalar/Metin.pdf, Erişim Tarihi: 07.12.2013.
  • HERRMANN, Sabine ve Axel JOCHEM (2005), “Determinants of Current Account Developments in the Central and East European EU Member States –Consequences for the Enlargement of the Euro Area”, Deutsche Bundesbank Discussion Paper, Series 1: EconomicStudies No 32/2005; 1–31.
  • JOHANSEN, Søren (1995), Likelihood-Based Inference in Cointegrated Vector Autoregressive Models, Oxford: Oxford University Press.
  • JOHNSON, Harry G. (1977), “The Monetary Approach to Balance of Payments Theory and Policy: Explanation and Policy Implications”, Economica, Vol.44, No.175; 217–229.
  • KESİKOĞLU, Ferdi; Ertuğrul YILDIRIM ve Hamza ÇEŞTEPE (2013), “Cari Açığın Belirleyicileri: 28 OECD Ülkesi için Panel VAR Analizi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:9, Yıl:9, Sayı:2; 15-34.
  • KORAP, Levent (2007), “Testing Causal Relationships Between Energy Consumption, Real Income and Prices: Evidence from Turkey”, Beykent University Journal of Social Sciences, Vol. 1, No. 2; 1-29.
  • METZLER, L. (1948), A Survey of Contemporary Economics, Vol. I, Homewood: Richard D. Irwin.
  • MUCUK, Mehmet ve Volkan ALPTEKİN (2008), “Türkiye’de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975 - 2006)”, Maliye Dergisi, Sayı 155; 159-174.
  • OBSTFELD, Maurice (1982), “Aggregate Spending and the Terms of Trade: Is There a Laursen-MetzlerEffect?", Quarterly Journal of Economics, Vol.97; 251–270.
  • OBSTFELD, Maurice ve Kenneth ROGOFF (1995), “The Intertemporal Approach to the Current Account”, in Grossman, G.M.,Rogoff, K. (Eds.) Handbook of International Economics, North-Holland, Vol. 3; 1731–1799.
  • OSAKWE Patrick ve Sher VERICK (2007), “Current Account Deficits in SubSaharan Africa: Do they Matter?”, Proceedings of the African Economic Conference; 241–257.
  • ÖZGEN Ferhat B. ve Bülent GÜLOĞLU, (2004), “Türkiye´de İç Borçların İktisadi Etkilerinin VAR Tekniği İle Analizi”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Sayı 31; 93-114.
  • PEKER, Osman ve Hakan HOTUNLUOĞLU (2009), “Türkiye’de Cari Açığın Nedenlerinin Ekonometrik Analiz”, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 3; 221–237.
  • ROBINSON, Joan (1947), Essays in the Theory of Employment, Oxford: Basil Blackwell.
  • UNCTAD (2013), “Balance of Payments”, İnternet Adresi: http://unctadstat. unctad.org/ReportFolders/reportFolders.aspx?sRF_ActivePath=P,4,22&s RF_Expanded=,P,4,22, Erişim Tarihi: 15.12.2013. U.S. Energy Information Administration (ABD Enerji Bilgi Yönetim Dairesi), İnternet Adresi: www.eia.gov, Erişim Tarihi: 26.10.2013. UZ, İdil (2010), “Determinants of Current Account: The Relation between Internal and External Balances in Turkey”, Applied Econometrics and International Development, Vol. 10–2; 115–126. VOSVRDA, Miloslav S., “Stationarity and Unit Root Testing”, İnternet Adresi: http://vosvrdaweb.utia.cas.cz/cykly/Stationarity%20and%20Unit%20Roo t%20Testing.pdf, Erişim Tarihi: 06.10.2013. YANG, Lucun (2011), “An Empirical Analysis of Current Account Determinants in Emerging Asian Economies”, Cardiff Business School Working Paper Series, E2011/10. YAPRAKLI, Ssevda (2012), “Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt:65, Sayı:4; 141–163. ZIVOT E. ve J. WANG (2003), “Vector Autoregressive Models For Multivariate Time Series with S-Plus”, Springer; 385-429. SACHS, Jeffrey D. (1981), “The Current Account and Macroeconomic Adjustment in the 1970s”, BrookingsPapers on Economic Activity, 1; 201–268.
  • SALVATORE, Dominick (2007), International Economic, 9th Ed., John Wiley&SonsInc., New Jersey.
  • TARI, Recep ve Hilal BOZKURT (2006), “Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin Var Modelleri İle Analizi (1991.1-2004.3)”, Ekonometri ve İstatistik, Sayı: 4; 12-28.
  • TELATAR, Erdinç (2011), “Türkiye’de Cari Açık Belirleyicileri ve Cari AçıkKrediler İlişkisi”, Bankacılar Dergisi, Sayı 78; 22–34.
  • Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanliği Strateji Geliştirme Başkanliği (2013), İnternet Adresi: www.sgb.gov.tr, Erişim Tarihi: 21.10.2013.
  • Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) (2013), Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS), İnternet Adresi: http://evds.tcmb.gov.tr/cbt.html, Erişim Tarihi: 17.10.2013.
  • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2013), İnternet Adresi: www.tüik.gov.tr, Erşim Tarihi: 23.10.2013.
  • UNCTAD (2013), “Balance of Payments”, İnternet Adresi: http://unctadstat. unctad.org/ReportFolders/reportFolders.aspx?sRF_ActivePath=P,4,22&s RF_Expanded=,P,4,22, Erişim Tarihi: 15.12.2013.
  • U.S. Energy Information Administration (ABD Enerji Bilgi Yönetim Dairesi), İnternet Adresi: www.eia.gov, Erişim Tarihi: 26.10.2013.
  • UZ, İdil (2010), “Determinants of Current Account: The Relation between Internal and External Balances in Turkey”, Applied Econometrics and International Development, Vol. 10–2; 115–126.
  • VOSVRDA, Miloslav S., “Stationarity and Unit Root Testing”, İnternet Adresi: http://vosvrdaweb.utia.cas.cz/cykly/Stationarity%20and%20Unit%20Roo t%20Testing.pdf, Erişim Tarihi: 06.10.2013.
  • YANG, Lucun (2011), “An Empirical Analysis of Current Account Determinants in Emerging Asian Economies”, Cardiff Business School Working Paper Series, E2011/10.
  • YAPRAKLI, Ssevda (2012), “Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt:65, Sayı:4; 141–163.
  • ZIVOT E. ve J. WANG (2003), “Vector Autoregressive Models For Multivariate Time Series with S-Plus”, Springer; 385-429.
APA BAYAR Y, KILIÇ C, ARICA F (2014). TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. , 451 - 471.
Chicago BAYAR YILMAZ,KILIÇ CÜNEYT,ARICA Feyza TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. (2014): 451 - 471.
MLA BAYAR YILMAZ,KILIÇ CÜNEYT,ARICA Feyza TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. , 2014, ss.451 - 471.
AMA BAYAR Y,KILIÇ C,ARICA F TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. . 2014; 451 - 471.
Vancouver BAYAR Y,KILIÇ C,ARICA F TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. . 2014; 451 - 471.
IEEE BAYAR Y,KILIÇ C,ARICA F "TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ." , ss.451 - 471, 2014.
ISNAD BAYAR, YILMAZ vd. "TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ". (2014), 451-471.
APA BAYAR Y, KILIÇ C, ARICA F (2014). TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 451 - 471.
Chicago BAYAR YILMAZ,KILIÇ CÜNEYT,ARICA Feyza TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 15, no.1 (2014): 451 - 471.
MLA BAYAR YILMAZ,KILIÇ CÜNEYT,ARICA Feyza TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, vol.15, no.1, 2014, ss.451 - 471.
AMA BAYAR Y,KILIÇ C,ARICA F TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2014; 15(1): 451 - 471.
Vancouver BAYAR Y,KILIÇ C,ARICA F TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2014; 15(1): 451 - 471.
IEEE BAYAR Y,KILIÇ C,ARICA F "TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ." Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15, ss.451 - 471, 2014.
ISNAD BAYAR, YILMAZ vd. "TÜRKİYE'DE CARİ AÇIĞIN BELİRLEYİCİLERİ". Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 15/1 (2014), 451-471.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 21:25

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları