YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI

Hande KILIÇARSLAN, (Ahi Evran Üniversitesi, Neşet Ertaş Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü, Kırşehir, Türkiye)
Sema ETİKAN (Ahi Evran Üniversitesi, Neşet Ertaş Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü, Kırşehir, Türkiye)
Art-e Sanat Dergisi
23 0
Yıl: 2015 Cilt: 8 Sayı: 15 Sayfa Aralığı: 79 - 94 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI

Öz:
IspartailiYalvaçilçesigeçmiştenbugünedüzdokumacılığınyapıldığıönemlimerkezlerdenbirisidir.Yörük yerleşimyeriolmasınındaetkisiyleuzunzamandırkirkitlidokumacılığınköklübirgelenekoluşturduğu yörede, çeşitli kullanım amaçları için dokunan ürünler arasında ölümlük-dirimlik dokumalar da bulunmaktadır. Sargı kilimiya da ahretlik adıyla da bilinen bu dokumalar defin sırasında kullanılmakta,sonrasındadacamivecemevigibiibadethanelerebağışlanmaktadır.Günümüzdeilçede dokumacılıkoldukçaazalmıştır.Bununlaberaberdokumacılarınevlerindebulunan,öncedendokunmuş ürünlerdemakinehalısıgibiürünlerledeğiştirmeyapılarakköyleregelensatıcılartarafındanalınmıştır. Ancakdokumacılıkazalmaklaberaberölümlük-dirimlikkullanmageleneğidevamettirilmekte,buamaçla kullanılacakdokumalarçeyizlerdebugündeyeralmaktadır.Anadolununhemenheryöresindevarolanbu gelenekte, ölümlük-dirimlik dokumalar zamanı geldiğinde kullanılmak üzere her genç kızın çeyizine eklenmekteyadakadınlarevlendiktensonrahemkendilerihemdeeşleriiçinbukilimleridokuyarakbir kenarda bulundurmaktadırlar. Bu çalışma da Yalvaç yöresi düz dokuma kültürü içerisinde yer alan ölümlük dirimlik kilimlerin dokuma tekniği, renk, motif ve desen özellikleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda,dokumalarıngeçmiştebitkiselboyalarkullanılarakboyanmışipliklerleüretildiğiancakyakın zamanlardabitkiselboyakullanımınınazalarakyeriniyapayboyalarınaldığıbelirlenmiştir.Kendineözgü renk,motifvedesenözelliklerinesahipolanbudokumalardapıtrak,kurtizi,saçbağı,göz,koçboynuzu, çengel,kuş,canavarayağı,yıldız,sandık,akrep,muskavesuyolugibimotiflerinsıklıklakullanıldığıtespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Sanat

ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK WEAVING OF YALVAÇ DISTRICT IN ISPARTA

Öz:
Yalvaç district of Isparta is the center of plain weaving from past to present. By being a nomadicsettlement, kirkit weaving is a rooted tradition in this region and ölümlük-dirimlik weavings is one of theproducts that has been woven for a variety of using. These weavings are known asSargı Kilimi orahretlik and they are used during burial process, then they are being donated to mosques or cemhouses. Today, weaving is greatly diminished in district. Nevertheless, rugs that has been woven before istaken by dealers who come to villages and changed with machine-made rugs. Although weaving is greatlydiminished, ölümlük-dirimlik tradition is going on and these weavings exist in unmarried girls dowry.This tradition consists in almost every region of Anatolia, ölümlük-dirimlik is a part of unmarried younggirls dowry for them and their husbands and they are being used when their time comes. As a result ofresearch, it s been found that weavings are colored by herbal dyes replace with synthetic dyes by time.Each of them have their unique motifs and patterns and motifs like velcro-type, hair band, eye, cleat,hook, bird, monster feet, star, chest, scorpion, amulet and waterway are often used.
Anahtar Kelime:

Konular: Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Anonim, (thrz). İlimiz Isparta, Özgül Yayınları, Isparta. Anonim, (1983). Isparta İl Yıllığı, Isparta Yüksek Öğrenim Vakfı, Isparta.
  • Anonim, (1993). Türk El Sanatları, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları:202, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
  • Anonim, (1998). Türkçe Sözlük 1, A-J, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları:549, Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu Yayınları Türkçe Sözlükler Dizisi:1. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 9. Baskı, Ankara. 92 Anonim, (2007). T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Halı Müzesi İle Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar Müzesi Kataloğu, Suzan Bayraktaroğlu ve Serpil Özçelik (Ed.), PYS Vakıf Sistem Matbaa Müdürlüğü, Ankara.
  • Acar, B. B., (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları, Eren Yayınları No:3, İstanbul. Allane, L., (1995). Kilims A Buyer’s Guıde, Thames and Hudson Ltd., London.
  • Armağan, M., (1992). Gelenek, Alternatif Üniversite, Ağaç Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul.
  • Çelik, Ü., (2004). Fethiye’deki Eldirekli Göçebe Yörükler ve Eldirek Kilimleri, Ay Yayınları, İzmir.
  • Deniz, B., (1998). Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları (Kilim-Cicim-Zili), Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, No:169, Ankara.
  • Deniz, B., (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, No:215, Ankara.
  • Etikan, S., (2012). “Anadolu Dokuma Kültüründe Sargı Kilimleri, Muğla Örneği”, I. Uluslararası Türk Sanatları Sempozyumu ve Sanat Çalıştayı, Konya. Genç, R., (1998). “Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türklerde Dokuma ve Yaygı İşleri”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Mayıs 1996, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
  • Karahan, R., (2007). Dünden Bugüne Hakkari Kilimleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Kırzıoğlu, (G), N., (1998). “Altaylarda Pazırık Kurganı’ndan Çıkan Motiflerin Anadolu ve Türk Cumhuriyetleri’nde Yaşayan İzlerinden Bazı Örnekler”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs 1996, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
  • Kırzıoğlu, (G), N., (2001). Altaylar’dan Tunaboyu’na Türk Dünyası’nda Ortak Yanışlar (Motifler), 1. Baskı, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, No:2753, Ankara.
  • Koç, M., (1983). Barıs-Hamit-Hamitâbât Tüm Yönleri İle Isparta, Türk Köyü Yayınları, Isparta.
  • Köstüklü, N., (2010). Yalvaç Tarihi Üzerine Araştırmalar (Tanzimat’tan Cumhuriyet’e), Yalvaç Belediyesi Kültür Yayınları, Dönmez Ofset Basımevi, Ankara.
  • Kum, N., (1941). “Yalvaç Adının Menşei Hakkında” , Ün Dergisi, C:7, Sayı:84-86, Isparta.
  • Ölçer, N., (1988). Türk ve İslâm Eserleri Müzesi Kilimler, Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti., İstanbul.
  • Ölmez, N. F., (2012). “Ölüm Olgusunun Türk Dokumalarına Yansıması”, Defin, E. G. NASKALİ (Ed.), Tarihçi Kitabevi.
  • Önder, M., (1991). “Anadolu’da Kilimler de Konuşur” , Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Yıl:3, Sayı:11-Eylül, Ankara.
  • Shils, E., (2003). “Gelenek”, Doğu Batı Düşünce Dergisi Modernliğin Gölgesinde Gelenek, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
  • Soysaldı, A., (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri, T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını:379, Ankara.
  • Subaşı, N., (2003). “Kültürel Mirasın Çeşitliliği ve Seçicilik Sorunu”, Doğu Batı Düşünce Dergisi Modernliğin Gölgesinde Gelenek, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
  • Sümer, F., (1984). “Anadolu’daki Türk Halıcılığına Dair En Eski Tarihi Kayıtlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Türk Halıları Özel Sayısı, Sayı:32, İstanbul.
  • İnternet Kaynakları Tuik, (2012). Yalvaç Nüfusu, http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=32&p_kod=2&p_yil=2013&p_dil=1&desformat=html, (16.10.2014).
  • Yalvaç, (2014). Yalvaç Tarihi, http://www.yalvac.bel.tr/index.php?p=75&l=1 (18.09.2014).
  • Kaynak Kişiler
  • Elife ORUÇ, 74 Yaşında, Okuma-Yazma Bilmiyor, Dokumacı, Körküler Köyü, 13-04-2013. Emine ŞEN, 75 Yaşında, Okuma-Yazma Bilmiyor, Dokumacı, Yukarıtırtar Köyü, 17-04-2013. Abdurrahman UÇAR, 49 Yaşında, Lise Mezunu, Ayvalı Köyü İmamı, Ayvalı Köyü, 16-04-2013. Hüseyin ŞAHİN, 55 Yaşında, Lise Mezunu, Körküler Köyü Cem Evi Görevlisi, Körküler Köyü, 14-04- 2013. Mehmet BAYRAKLI, 43 Yaşında, Lise Mezunu, Kumdanlı Köyü Merkez Eski Camii İmamı, Kumdanlı Köyü, 17-04-2013.
APA Kılıçarslan H, Etikan S (2015). YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. , 79 - 94.
Chicago Kılıçarslan Hande,Etikan Sema YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. (2015): 79 - 94.
MLA Kılıçarslan Hande,Etikan Sema YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. , 2015, ss.79 - 94.
AMA Kılıçarslan H,Etikan S YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. . 2015; 79 - 94.
Vancouver Kılıçarslan H,Etikan S YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. . 2015; 79 - 94.
IEEE Kılıçarslan H,Etikan S "YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI." , ss.79 - 94, 2015.
ISNAD Kılıçarslan, Hande - Etikan, Sema. "YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI". (2015), 79-94.
APA Kılıçarslan H, Etikan S (2015). YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. Art-e Sanat Dergisi, 8(15), 79 - 94.
Chicago Kılıçarslan Hande,Etikan Sema YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. Art-e Sanat Dergisi 8, no.15 (2015): 79 - 94.
MLA Kılıçarslan Hande,Etikan Sema YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. Art-e Sanat Dergisi, vol.8, no.15, 2015, ss.79 - 94.
AMA Kılıçarslan H,Etikan S YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. Art-e Sanat Dergisi. 2015; 8(15): 79 - 94.
Vancouver Kılıçarslan H,Etikan S YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI. Art-e Sanat Dergisi. 2015; 8(15): 79 - 94.
IEEE Kılıçarslan H,Etikan S "YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI." Art-e Sanat Dergisi, 8, ss.79 - 94, 2015.
ISNAD Kılıçarslan, Hande - Etikan, Sema. "YALVAÇ İLÇESİ ÖLÜMLÜK-DİRİMLİK DOKUMALARI". Art-e Sanat Dergisi 8/15 (2015), 79-94.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 22:9

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları