RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ
Yıl: 2014 Cilt: 0 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 87 - 104 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ
Öz: Abbâsîler adına hutbe okunan Yemende bir Hâricînin Zebîd şehrini ele geçirmesi ve hutbeyikendi adına okutmaya başlaması üzerine dönemin Abbâsî halifesi Nâsır-‐‐Lidînillah, Eyyûbî hükümdarıSelâhaddin Eyyûbîden duruma el koymasını istemiş, böylece Yemende Abbâsî halifesinin adındansonra Eyyûbî hükümdarının adı okunmaya başlamıştır. Eyyûbîlerin Yemen hükümdarı el-‐‐Melikül-‐‐ Mesûd Atsızın vefatı üzerine vekâleten yönettiği topraklarda bağımsızlık mücadelesi veren NureddinÖmer b. Ali b. Resûl, Eyyûbîleri Yemende bertaraf ettikten sonra Hicaz topraklarından Mekkeyi elegeçirmeyi istemiş, uzun süren mücadelenin ardından dönemin Abbâsî halifesi Müstansır-‐‐Billâhınkendisine taklid vermek suretiyle meşruiyetini tanıması üzerine Yemen ve Mekkede minberlerdeadını okutmuştur. Bu yazı, Nureddin Ömerin Yemen ve Mekkedeki bağımsızlık mücadelesini ve bubölgede meşruiyet kazanması için Abbâsî halifesi Müstansır-‐‐Billâh tarafından kendisine taklidverilmesini anlatmaktadır.
Anahtar Kelime: Konular:
The Declaration of Resulid s Independence in Yemen and Dominance Mecca
Öz: The Abbasid caliph of that period, an-‐‐Nasir-‐‐Lidinillah, had called the ruler of the Ayyubidstate, Salah al-‐‐Din Ayyubid, for help following the capture of Zabid city in Yemen, in which thekhutbah was read out in the name of the Abbasids, by an adherent of a Kharijite, who had begunhaving the khutbah read out in his name and as a result of the intervention of Salah al-‐‐Din Ayyubidthe khutbah has begun to be read in the name of the Ayyubid ruler after the Abbasid caliph. In theseterritories which were ruled by the Eyubids by proxy following the death of the ruler of Yemen, al-‐‐ Melik al-‐‐Masud Atsiz, Nur al-‐‐Din Omar b. Ali b. Rasul, who waged a war of independence, expelledthe Ayyubids from Yemen and then wanted to capture Mekka, which is a part of Hijaz territorities.Following a long struggle he has let his name read out in the pulpits in Mecca and Yemen after theAbbasid caliph al-‐‐Mustansir-‐‐Billah has recognized his legitimacy by confering him taqlid. This articleaims at exposing the war of independence waged by Nur al-‐‐Din Omar in Yemen and Mecca and hisbeing awarded taqlid by the Abbasid caliph al-‐‐Mustansir-‐‐Billah in order to obtain legitimacy in thisregion.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed, Muhammed Abdülâl, Eyyûbiyyûn fil-‐‐Yemen mea medhali fîtârîhil-‐‐Yemenil-‐‐İslâmiyye ilâ asrihim, İskenderiye: Dârül-‐‐Marifetil-‐‐Câmiiyye,1989. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Benû Resûl Benû Tâhir ve alâkâtül-‐‐Yemenil-‐‐hâriciyye fîahdihimâ: 628-‐‐823/1231-‐‐1517, İskenderiye: el-‐‐Heyetül-‐‐Mısriyyetül-‐‐Âmme lil-‐‐ Kitâb, 1980. Ahmed es-‐‐Sibâî, Târîhu Mekke: Dirâsetü fis-‐‐siyâseti vel-‐‐ilmi vel-‐‐ictimâivel-‐‐umrân, Mekke 1999. Bekâr, M. Serdar, el-‐‐Melikül-‐‐Kâmil, Muhammed, DİA (Ankara 2004),XXIX, s. 68-‐‐70. Ebû Şâme el-‐‐Makdisî, Şihâbüddin Ebû Muhammed Abdurrahman b.İsmail b. Ebî Şâme el-‐‐Makdisî ed-‐‐Dımaşkî (ö. 665/1268), Kitâbür-‐‐ravdateyn fîahbârid-‐‐devleteyn en-‐‐nûriyye ves-‐‐salâhiyye (thk. İbrahim ez-‐‐Zeybek), I-‐‐V, Beyrut:Müessesetür-‐‐Risâle, 1997. Ebüz-‐‐Ziyâ ed-‐‐Deyba, Ebüz-‐‐Ziyâ Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b.Ömer b. Ali b. Yusuf ed-‐‐Deyba eş-‐‐Şeybânî ez-‐‐Zübeydî (ö. 944/1537), Kurretül-‐‐ uyûn bi-‐‐ahbâril-‐‐Yemenil-‐‐meymûn (thk. Muhammed b. Ali el-‐‐Ekva el-‐‐Havâlî),Sana: Mektebetül-‐‐İrşad, 2006. Fâsî, Ebüt-‐‐Tayyib Takiyyüddin Muhammed b. Ahmed b. Ali el-‐‐Fâsî el-‐‐ Mekkî el-‐‐Mâlikî (ö. 832/1429), Şifâül-‐‐garâm bi-‐‐ahbâril-‐‐beledil-‐‐Harâm, I-‐‐II, Beyrut:Dârül-‐‐Kütübil-‐‐İlmiyye, ts. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, el-‐‐İkdüs-‐‐semîn fî târîhil-‐‐beledil-‐‐Emîn (thk. Fuad Seyyid), I-‐‐VIII,Kahire: Matbaatüs-‐‐Sünnetil-‐‐Muhammediyye, 1962-‐‐1967. Gassânî, Ebül-‐‐Abbâs İsmail b. Abbâs el-‐‐Gassânî el-‐‐Melikül-‐‐Eşref (ö. 803/1400), el-‐‐Ascedül-‐‐mesbûk vel-‐‐cevherül-‐‐mahkûk fî tabakâtil-‐‐hulefâi vel-‐‐mülûk (thk. Şâkir Mahmûd Abdülmünim), I-‐‐II, Beyrut: Dârüt-‐‐Turâsil-‐‐İslâmî, 1975. Habeşî, Târihüd-‐‐devletir-‐‐Resûlî fil-‐‐Yemen (thk. Abdullah Muhammed el-‐‐ Habeşî (Eser, 9/15. asırda yaşadığı tahmin edilen, müellifi meçhul bir şahsa aittir), Dımaşk: Dârül-‐‐Cîl, 1984. Hasan, İbrahim Hasan, Abbâsî Hilâfetine İsmen Tâbi Bağımsız Devletler, Siyasî Dinî Kültürel Sosyal İslam Tarihi (trc. İsmail Yiğit), V, İstanbul 1986, s. 83-‐‐159. Hazrecî, Ebül-‐‐Hasan Muvaffakuddin Ali b. Hasan b. Ebî Bekir el-‐‐ Hazrecî ez-‐‐Zebîdî (ö. 812/1410), el-‐‐Ukûdül-‐‐lülüiyye fî târîhid-‐‐devletir-‐‐Resûliyye (tas. Muhammed Besyûnî Asel), I-‐‐II, Kahire: Matbaatül-‐‐Hilâl, 1911. İbn Dokmak, Sarimüddin İbrahim b. Muhammed b. Aydemir İbn Dokmak (ö. 809/1407), Nüzhetül-‐‐enâm fî târîhil-‐‐İslâm (628-‐‐659/1230-‐‐1261) (thk. Semîr Tabbâre), Beyrut: Mektebetül-‐‐Asriyye, 1999. İbn Fehd, Necmeddin Ömer b. Fehd b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Fehd (ö. 885/1480), İthâfül-‐‐verâ bi-‐‐ahbâri ümmil-‐‐ kurâ (thk. Fehim Muhammed Şeltût), I-‐‐IV, Mekke: Câmiatü Ümmil-‐‐Kurâ, 1984. İbn Hâtim, Bedreddin Muhammed b. Hâtim b. Ahmed b. İmrân b. el-‐‐ Fazl el-‐‐Yemânî el-‐‐Hemedânî (ö. 702/1302) Kitâbüs-‐‐simtil-‐‐gâlis-‐‐semen fî ahbâril-‐‐ mülûk minel-‐‐guzzi bil-‐‐Yemen (haz. G. R. Smith), I-‐‐IV, London: E. J. W. Gibb Memorial, 1974. İbn Şeddâd, Ebül-‐‐Mehâsin Bahâeddin Yusuf b. Râfi b. Temîm (ö. 632/1234), en-‐‐Nevâdirüs-‐‐sultânî vel-‐‐mehâsinül-‐‐Yûsufî: Sîretü Selâhaddin (thk. Cemâleddin eş-‐‐Şeyyâl), Kâhire: Mektebetül-‐‐Hancî, 1994. İbn Tağriberdî, Ebül-‐‐Mehâsin Cemalüddin Yusuf b. Tağriberdî İbnTağriberdî (ö. 874/1469), el-‐‐Menhelüs-‐‐sâfî vel-‐‐müstevfâ badel-‐‐vâfî (thk.Muhammed Muhammed Emin), I-‐‐XII, Kahire: Dârül-‐‐Kütüb vel-‐‐Vesâikül-‐‐ Kavmiyye, 1984-‐‐2005. İbn Vâsıl, Ebû Abdullah Cemalüddin Muhammed b. Sâlim b. Nasrullahb. Sâlim İbn Vâsıl et-‐‐Temîmî el-‐‐Hamevî eş-‐‐Şâfiî (ö. 697/1298), Müferricül-‐‐kürûb fîahbâri benî Eyyûb (thk. Hüseyin Muhammed Rebi), I-‐‐V, Kahire: Vizâretüs-‐‐ Sekâfe vel-‐‐İlam, 1972. İbnül-‐‐Amîd, Ebül-‐‐Mekârim el-‐‐Mekîn Circîs (Abdullah) b. el-‐‐AmîdEbil-‐‐Yâsir b. Ebil-‐‐Mekârim İlyâs (ö. 672/1273), Ahbârül-‐‐Eyyûbiyyîn, Kahire:Mektebetüs-‐‐Sekâfetid-‐‐Dîniyye (nşr. Claude Cahen, La ChroniqueAyyoubides dal-‐‐Makin b. al-‐‐Amid, BEO, XV, (1955-‐‐1957), s. 127-‐‐184tenofsettir), by., ts. İbnüd-‐‐Devâdârî, Seyfüddin Ebû Bekir b. Abdillah b. Aybek ed-‐‐Devâdârî(ö. 732/1332), Kenzüd-‐‐dürer ve câmiil-‐‐gurer: ed-‐‐Dürrül-‐‐matlûbi fî ahbâri mulûkibenî Eyyûb (thk. Saîd Abdülfettah Âşûr), I-‐‐IX, Kahire 1972. İbnül-‐‐Esîr, Ebül-‐‐Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerimİbnül-‐‐Esîr (ö. 630/1233), el-‐‐Kâmil fit-‐‐târîh, I-‐‐XII, Beyrut: Dârü Beyrût, 1992. İbnül-‐‐Fuvatî, Kemalüddin Ebül-‐‐Fazl Abdürrezzak b. Ahmed eş-‐‐ Şeybânî el-‐‐Bağdâdî (ö. 723/1324), Havâdisul-‐‐câmia vet-‐‐tecâribun-‐‐nâfia fil-‐‐mietis-‐‐ sâbia (thk. Mehdi en-‐‐Necm), Beyrut: Dârül-‐‐Kütübül-‐‐İlmiyye, 2003. İbnül-‐‐Verdî, Hafs Zeynüddin Ömer b. Muzaffer b. Ömer İbnül-‐‐Verdî(ö. 749/1349), Tetimmetül-‐‐muhtasar fî ahbâril-‐‐beşer: Târîhü İbnil-‐‐Verdî (thk.Ahmed Rıfat Bedrâvî), I-‐‐II, Beyrut: Dârül-‐‐Marife, 1970. Karaca, Filiz, Hilat, DİA (Ankara 1998), XVIII, 22-‐‐27. Mahmûd, Hasan Süleyman, Târîhül-‐‐Yemenis-‐‐siyâsî fî asril-‐‐İslâmî, Bağdat: Matbaatü Mecmail-‐‐İlmil-‐‐Irakî, 1969. Makrîzî, Ebül-‐‐Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdilkadir (ö. 845/1442), Kitâbüs-‐‐sülûk li-‐‐marifeti düvelil-‐‐mülûk (nşr. Muhammed Mustafa Ziyade), I-‐‐XII, Kahire 1957. Mâlikî, Süleyman Abdülganî, el-‐‐Bilâdül-‐‐Hicaz münzü bidâyeti ahdil-‐‐eşrâf hattâ sukûtil-‐‐hilâfetil-‐‐Abbâsiyye fî Bağdâd, Riyad: Dirâsetül-‐‐Melik Abdülaziz, 1983. Merbu, Hüseyin Muhammed, Bilâdül-‐‐Hicâz fil-‐‐asril-‐‐Eyyûbî: 567-‐‐ 648/1171-‐‐1250, by., 1980. Suyûtî, Ebül-‐‐Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Târîhül-‐‐hulefâ, Beyrut: Dârüs-‐‐Sekâfe, ts. Şâmî, Ahmed b. Muhammed, Târîhül-‐‐Yemenil-‐‐fikrî fil-‐‐asril-‐‐Abbâsî, I-‐‐IV, Beyrut: Dârün-‐‐Nefâis, 1987.۔۔۔۔ Şeşen, Ramazan, Eyyûbîler, DGBİT (red. Hakkı Dursun Yıldız) (İstanbul 1987), VI, s. 301-‐‐432. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Eyyûbîler, DİA (İstanbul 1995), XII, 20-‐‐31. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Salahaddinden Baybarsa Eyyûbîler-‐‐Memlükler (1193-‐‐1260), İstanbul 2007. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Eyyûbîler, Türkler (ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca) (Ankara 2002), V, s. 60-‐‐76. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Eyyûbîler (1169-‐‐1260), İstanbul: İSAM yay., 2012. Tomar, Cengiz, Resûlîler, DİA (İstanbul 2008), XXXV, s. 1-‐‐2. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Turan Şah, DİA (İstanbul 2012), XLI, 412-‐‐413. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, Yemen, DİA (İstanbul 2013), XLIII, 400-‐‐406. Usta, Aydın, Taklid, DİA (Ankara 2010), XXXIX, 465-‐‐467. Yâfiî, Afifüddin Abdullah b. Esad b. Ali el-‐‐Yemânî Yâfiî (ö. 768/1366), Mirâtül-‐‐cinân ve ibretül-‐‐yakzân fî marifeti havâdisiz-‐‐zemân (thk. Abdullah Muhammed Cuburi), I-‐‐IV, Beyrut: Müessesetür-‐‐Risâle, 1984. Yahyâ el-‐‐Haddâd, et-‐‐Târîhül-‐‐âm lil-‐‐Yemen: et-‐‐Târîhüs-‐‐siyâsî vel-‐‐ictimâî vel-‐‐iktisâdî ves-‐‐sekâfî, münzü bidâyeti târîhil-‐‐Yemenil-‐‐kadîm ve hattel-‐‐asrir-‐‐râhin, I-‐‐V, Beyrut: Dârüt-‐‐Tenvîr, 1986. Yemânî, Tâceddin Abdülbâkî b. Abdilmecîd el-‐‐Yemânî (ö. 743/1343), Târîhül-‐‐Yemen: el-‐‐Müsemmâ Behcetüz-‐‐zemen fî târîhil-‐‐Yemen (thk. Mustafa Hicâzî; tak. İbrâhîm el-‐‐Hadarânî), Beyrut: Dârül-‐‐Avdet, 1985. Zehebî, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), Târîhül-‐‐İslâm ve vefeyâtül-‐‐meşâhîr vel-‐‐alâm: 621-‐‐630, 631-‐‐640 (thk. Beşşâr Avvâd Marûf, Şuayb el-‐‐Arnaut, Salih Mehdi Abbâs), Beyrut: Müessesetür-‐‐Risâle, 1988. -‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐-‐‐, el-‐‐Muhtâr min târîhi İbnil-‐‐Cezerî: Havâdisüz-‐‐zamân ve enbâühû ve vefeyâtül-‐‐ekâbir vel-‐‐ayân min enbâihî (thk. Hudayr Abbas Muhammed Halîfe el-‐‐ Münşidâvî), Beyrut: Dârül-‐‐Kitâbil-‐‐Arabî, 1988.
APA | SARI Y (2014). RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. , 87 - 104. |
Chicago | SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. (2014): 87 - 104. |
MLA | SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. , 2014, ss.87 - 104. |
AMA | SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. . 2014; 87 - 104. |
Vancouver | SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. . 2014; 87 - 104. |
IEEE | SARI Y "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ." , ss.87 - 104, 2014. |
ISNAD | SARI, YASEMİN. "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ". (2014), 87-104. |
APA | SARI Y (2014). RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(31), 87 - 104. |
Chicago | SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.31 (2014): 87 - 104. |
MLA | SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.31, 2014, ss.87 - 104. |
AMA | SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2014; 0(31): 87 - 104. |
Vancouver | SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2014; 0(31): 87 - 104. |
IEEE | SARI Y "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ." İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.87 - 104, 2014. |
ISNAD | SARI, YASEMİN. "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ". İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2014), 87-104. |