Yıl: 2014 Cilt: 0 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 87 - 104 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ

Öz:
Abbâsîler adına hutbe okunan Yemende bir Hâricînin Zebîd şehrini ele geçirmesi ve hutbeyikendi adına okutmaya başlaması üzerine dönemin Abbâsî halifesi Nâsır-­‐‐Lidînillah, Eyyûbî hükümdarıSelâhaddin Eyyûbîden duruma el koymasını istemiş, böylece Yemende Abbâsî halifesinin adındansonra Eyyûbî hükümdarının adı okunmaya başlamıştır. Eyyûbîlerin Yemen hükümdarı el-­‐‐Melikül-­‐‐ Mesûd Atsızın vefatı üzerine vekâleten yönettiği topraklarda bağımsızlık mücadelesi veren NureddinÖmer b. Ali b. Resûl, Eyyûbîleri Yemende bertaraf ettikten sonra Hicaz topraklarından Mekkeyi elegeçirmeyi istemiş, uzun süren mücadelenin ardından dönemin Abbâsî halifesi Müstansır-­‐‐Billâhınkendisine taklid vermek suretiyle meşruiyetini tanıması üzerine Yemen ve Mekkede minberlerdeadını okutmuştur. Bu yazı, Nureddin Ömerin Yemen ve Mekkedeki bağımsızlık mücadelesini ve bubölgede meşruiyet kazanması için Abbâsî halifesi Müstansır-­‐‐Billâh tarafından kendisine taklidverilmesini anlatmaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

The Declaration of Resulid s Independence in Yemen and Dominance Mecca

Öz:
The Abbasid caliph of that period, an-­‐‐Nasir-­‐‐Lidinillah, had called the ruler of the Ayyubidstate, Salah al-­‐‐Din Ayyubid, for help following the capture of Zabid city in Yemen, in which thekhutbah was read out in the name of the Abbasids, by an adherent of a Kharijite, who had begunhaving the khutbah read out in his name and as a result of the intervention of Salah al-­‐‐Din Ayyubidthe khutbah has begun to be read in the name of the Ayyubid ruler after the Abbasid caliph. In theseterritories which were ruled by the Eyubids by proxy following the death of the ruler of Yemen, al-­‐‐ Melik al-­‐‐Masud Atsiz, Nur al-­‐‐Din Omar b. Ali b. Rasul, who waged a war of independence, expelledthe Ayyubids from Yemen and then wanted to capture Mekka, which is a part of Hijaz territorities.Following a long struggle he has let his name read out in the pulpits in Mecca and Yemen after theAbbasid caliph al-­‐‐Mustansir-­‐‐Billah has recognized his legitimacy by confering him taqlid. This articleaims at exposing the war of independence waged by Nur al-­‐‐Din Omar in Yemen and Mecca and hisbeing awarded taqlid by the Abbasid caliph al-­‐‐Mustansir-­‐‐Billah in order to obtain legitimacy in thisregion.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed, Muhammed Abdül’âl, Eyyûbiyyûn fi’l-­‐‐Yemen mea medhali fîtârîhi’l-­‐‐Yemeni’l-­‐‐İslâmiyye ilâ asrihim, İskenderiye: Dârü’l-­‐‐Ma’rifeti’l-­‐‐Câmiiyye,1989. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, Benû Resûl Benû Tâhir ve alâkâtü’l-­‐‐Yemeni’l-­‐‐hâriciyye fîahdihimâ: 628-­‐‐823/1231-­‐‐1517, İskenderiye: el-­‐‐Hey’etü’l-­‐‐Mısriyyetü’l-­‐‐Âmme li’l-­‐‐ Kitâb, 1980. Ahmed es-­‐‐Sibâî, Târîhu Mekke: Dirâsetü fi’s-­‐‐siyâseti ve’l-­‐‐ilmi ve’l-­‐‐ictimâive’l-­‐‐umrân, Mekke 1999. Bekâr, M. Serdar, “el-­‐‐Melikü’l-­‐‐Kâmil, Muhammed”, DİA (Ankara 2004),XXIX, s. 68-­‐‐70. Ebû Şâme el-­‐‐Makdisî, Şihâbüddin Ebû Muhammed Abdurrahman b.İsmail b. Ebî Şâme el-­‐‐Makdisî ed-­‐‐Dımaşkî (ö. 665/1268), Kitâbü’r-­‐‐ravdateyn fîahbâri’d-­‐‐devleteyn en-­‐‐nûriyye ve’s-­‐‐salâhiyye (thk. İbrahim ez-­‐‐Zeybek), I-­‐‐V, Beyrut:Müessesetü’r-­‐‐Risâle, 1997. Ebü’z-­‐‐Ziyâ ed-­‐‐Deyba’, Ebü’z-­‐‐Ziyâ Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b.Ömer b. Ali b. Yusuf ed-­‐‐Deyba’ eş-­‐‐Şeybânî ez-­‐‐Zübeydî (ö. 944/1537), Kurretü’l-­‐‐ uyûn bi-­‐‐ahbâri’l-­‐‐Yemeni’l-­‐‐meymûn (thk. Muhammed b. Ali el-­‐‐Ekva’ el-­‐‐Havâlî),San’a: Mektebetü’l-­‐‐İrşad, 2006. Fâsî, Ebü’t-­‐‐Tayyib Takiyyüddin Muhammed b. Ahmed b. Ali el-­‐‐Fâsî el-­‐‐ Mekkî el-­‐‐Mâlikî (ö. 832/1429), Şifâü’l-­‐‐garâm bi-­‐‐ahbâri’l-­‐‐beledi’l-­‐‐Harâm, I-­‐‐II, Beyrut:Dârü’l-­‐‐Kütübi’l-­‐‐İlmiyye, ts. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, el-­‐‐İkdü’s-­‐‐semîn fî târîhi’l-­‐‐beledi’l-­‐‐Emîn (thk. Fuad Seyyid), I-­‐‐VIII,Kahire: Matbaatü’s-­‐‐Sünneti’l-­‐‐Muhammediyye, 1962-­‐‐1967. Gassânî, Ebü’l-­‐‐Abbâs İsmail b. Abbâs el-­‐‐Gassânî el-­‐‐Melikü’l-­‐‐Eşref (ö. 803/1400), el-­‐‐Ascedü’l-­‐‐mesbûk ve’l-­‐‐cevherü’l-­‐‐mahkûk fî tabakâti’l-­‐‐hulefâi ve’l-­‐‐mülûk (thk. Şâkir Mahmûd Abdülmünim), I-­‐‐II, Beyrut: Dârü’t-­‐‐Turâsi’l-­‐‐İslâmî, 1975. Habeşî, Târihü’d-­‐‐devleti’r-­‐‐Resûlî fi’l-­‐‐Yemen (thk. Abdullah Muhammed el-­‐‐ Habeşî (Eser, 9/15. asırda yaşadığı tahmin edilen, müellifi meçhul bir şahsa aittir), Dımaşk: Dârü’l-­‐‐Cîl, 1984. Hasan, İbrahim Hasan, “Abbâsî Hilâfetine İsmen Tâbi Bağımsız Devletler”, Siyasî Dinî Kültürel Sosyal İslam Tarihi (trc. İsmail Yiğit), V, İstanbul 1986, s. 83-­‐‐159. Hazrecî, Ebü’l-­‐‐Hasan Muvaffakuddin Ali b. Hasan b. Ebî Bekir el-­‐‐ Hazrecî ez-­‐‐Zebîdî (ö. 812/1410), el-­‐‐Ukûdü’l-­‐‐lü’lüiyye fî târîhi’d-­‐‐devleti’r-­‐‐Resûliyye (tas. Muhammed Besyûnî Asel), I-­‐‐II, Kahire: Matbaatü’l-­‐‐Hilâl, 1911. İbn Dokmak, Sarimüddin İbrahim b. Muhammed b. Aydemir İbn Dokmak (ö. 809/1407), Nüzhetü’l-­‐‐enâm fî târîhi’l-­‐‐İslâm (628-­‐‐659/1230-­‐‐1261) (thk. Semîr Tabbâre), Beyrut: Mektebetü’l-­‐‐Asriyye, 1999. İbn Fehd, Necmeddin Ömer b. Fehd b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Fehd (ö. 885/1480), İthâfü’l-­‐‐verâ bi-­‐‐ahbâri ümmi’l-­‐‐ kurâ (thk. Fehim Muhammed Şeltût), I-­‐‐IV, Mekke: Câmiatü Ümmi’l-­‐‐Kurâ, 1984. İbn Hâtim, Bedreddin Muhammed b. Hâtim b. Ahmed b. İmrân b. el-­‐‐ Fazl el-­‐‐Yemânî el-­‐‐Hemedânî (ö. 702/1302) Kitâbü’s-­‐‐simti’l-­‐‐gâli’s-­‐‐semen fî ahbâri’l-­‐‐ mülûk mine’l-­‐‐guzzi bi’l-­‐‐Yemen (haz. G. R. Smith), I-­‐‐IV, London: E. J. W. Gibb Memorial, 1974. İbn Şeddâd, Ebü’l-­‐‐Mehâsin Bahâeddin Yusuf b. Râfi‘ b. Temîm (ö. 632/1234), en-­‐‐Nevâdirü’s-­‐‐sultânî ve’l-­‐‐mehâsinü’l-­‐‐Yûsufî: Sîretü Selâhaddin (thk. Cemâleddin eş-­‐‐Şeyyâl), Kâhire: Mektebetü’l-­‐‐Hancî, 1994. İbn Tağriberdî, Ebü’l-­‐‐Mehâsin Cemalüddin Yusuf b. Tağriberdî İbnTağriberdî (ö. 874/1469), el-­‐‐Menhelü’s-­‐‐sâfî ve’l-­‐‐müstevfâ ba’de’l-­‐‐vâfî (thk.Muhammed Muhammed Emin), I-­‐‐XII, Kahire: Dârü’l-­‐‐Kütüb ve’l-­‐‐Vesâikü’l-­‐‐ Kavmiyye, 1984-­‐‐2005. İbn Vâsıl, Ebû Abdullah Cemalüddin Muhammed b. Sâlim b. Nasrullahb. Sâlim İbn Vâsıl et-­‐‐Temîmî el-­‐‐Hamevî eş-­‐‐Şâfiî (ö. 697/1298), Müferricü’l-­‐‐kürûb fîahbâri benî Eyyûb (thk. Hüseyin Muhammed Rebi’), I-­‐‐V, Kahire: Vizâretü’s-­‐‐ Sekâfe ve’l-­‐‐İ’lam, 1972. İbnü’l-­‐‐Amîd, Ebü’l-­‐‐Mekârim el-­‐‐Mekîn Circîs (Abdullah) b. el-­‐‐AmîdEbi’l-­‐‐Yâsir b. Ebi’l-­‐‐Mekârim İlyâs (ö. 672/1273), Ahbârü’l-­‐‐Eyyûbiyyîn, Kahire:Mektebetü’s-­‐‐Sekâfeti’d-­‐‐Dîniyye (nşr. Claude Cahen, “La ChroniqueAyyoubides d’al-­‐‐Makin b. al-­‐‐Amid”, BEO, XV, (1955-­‐‐1957), s. 127-­‐‐184’tenofsettir), by., ts. İbnü’d-­‐‐Devâdârî, Seyfüddin Ebû Bekir b. Abdillah b. Aybek ed-­‐‐Devâdârî(ö. 732/1332), Kenzü’d-­‐‐dürer ve câmi‘i’l-­‐‐gurer: ed-­‐‐Dürrü’l-­‐‐matlûbi fî ahbâri mulûkibenî Eyyûb (thk. Saîd Abdülfettah Âşûr), I-­‐‐IX, Kahire 1972. İbnü’l-­‐‐Esîr, Ebü’l-­‐‐Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerimİbnü’l-­‐‐Esîr (ö. 630/1233), el-­‐‐Kâmil fi’t-­‐‐târîh, I-­‐‐XII, Beyrut: Dârü Beyrût, 1992. İbnü’l-­‐‐Fuvatî, Kemalüddin Ebü’l-­‐‐Fazl Abdürrezzak b. Ahmed eş-­‐‐ Şeybânî el-­‐‐Bağdâdî (ö. 723/1324), Havâdisu’l-­‐‐câmia ve’t-­‐‐tecâribu’n-­‐‐nâfia fi’l-­‐‐mieti’s-­‐‐ sâbia (thk. Mehdi en-­‐‐Necm), Beyrut: Dârü’l-­‐‐Kütübü’l-­‐‐İlmiyye, 2003. İbnü’l-­‐‐Verdî, Hafs Zeynüddin Ömer b. Muzaffer b. Ömer İbnü’l-­‐‐Verdî(ö. 749/1349), Tetimmetü’l-­‐‐muhtasar fî ahbâri’l-­‐‐beşer: Târîhü İbni’l-­‐‐Verdî (thk.Ahmed Rıfat Bedrâvî), I-­‐‐II, Beyrut: Dârü’l-­‐‐Ma’rife, 1970. Karaca, Filiz, “Hil’at”, DİA (Ankara 1998), XVIII, 22-­‐‐27. Mahmûd, Hasan Süleyman, Târîhü’l-­‐‐Yemeni’s-­‐‐siyâsî fî asri’l-­‐‐İslâmî, Bağdat: Matbaatü Mecmai’l-­‐‐İlmi’l-­‐‐Irakî, 1969. Makrîzî, Ebü’l-­‐‐Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdilkadir (ö. 845/1442), Kitâbü’s-­‐‐sülûk li-­‐‐ma‘rifeti düveli’l-­‐‐mülûk (nşr. Muhammed Mustafa Ziyade), I-­‐‐XII, Kahire 1957. Mâlikî, Süleyman Abdülganî, el-­‐‐Bilâdü’l-­‐‐Hicaz münzü bidâyeti ahdi’l-­‐‐eşrâf hattâ sukûti’l-­‐‐hilâfeti’l-­‐‐Abbâsiyye fî Bağdâd, Riyad: Dirâsetü’l-­‐‐Melik Abdülaziz, 1983. Merbu’, Hüseyin Muhammed, Bilâdü’l-­‐‐Hicâz fi’l-­‐‐asri’l-­‐‐Eyyûbî: 567-­‐‐ 648/1171-­‐‐1250, by., 1980. Suyûtî, Ebü’l-­‐‐Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Târîhü’l-­‐‐hulefâ’, Beyrut: Dârü’s-­‐‐Sekâfe, ts. Şâmî, Ahmed b. Muhammed, Târîhü’l-­‐‐Yemeni’l-­‐‐fikrî fi’l-­‐‐asri’l-­‐‐Abbâsî, I-­‐‐IV, Beyrut: Dârü’n-­‐‐Nefâis, 1987.۔۔۔۔ Şeşen, Ramazan, “Eyyûbîler”, DGBİT (red. Hakkı Dursun Yıldız) (İstanbul 1987), VI, s. 301-­‐‐432. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, “Eyyûbîler”, DİA (İstanbul 1995), XII, 20-­‐‐31. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, Salahaddin’den Baybars’a Eyyûbîler-­‐‐Memlükler (1193-­‐‐1260), İstanbul 2007. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, “Eyyûbîler”, Türkler (ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca) (Ankara 2002), V, s. 60-­‐‐76. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, Eyyûbîler (1169-­‐‐1260), İstanbul: İSAM yay., 2012. Tomar, Cengiz, “Resûlîler”, DİA (İstanbul 2008), XXXV, s. 1-­‐‐2. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, “Turan Şah”, DİA (İstanbul 2012), XLI, 412-­‐‐413. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, “Yemen”, DİA (İstanbul 2013), XLIII, 400-­‐‐406. Usta, Aydın, “Taklid”, DİA (Ankara 2010), XXXIX, 465-­‐‐467. Yâfiî, Afifüddin Abdullah b. Es’ad b. Ali el-­‐‐Yemânî Yâfiî (ö. 768/1366), Mir’âtü’l-­‐‐cinân ve ibretü’l-­‐‐yakzân fî ma’rifeti havâdisi’z-­‐‐zemân (thk. Abdullah Muhammed Cuburi), I-­‐‐IV, Beyrut: Müessesetü’r-­‐‐Risâle, 1984. Yahyâ el-­‐‐Haddâd, et-­‐‐Târîhü’l-­‐‐âm li’l-­‐‐Yemen: et-­‐‐Târîhü’s-­‐‐siyâsî ve’l-­‐‐ictimâî ve’l-­‐‐iktisâdî ve’s-­‐‐sekâfî, münzü bidâyeti târîhi’l-­‐‐Yemeni’l-­‐‐kadîm ve hatte’l-­‐‐asri’r-­‐‐râhin, I-­‐‐V, Beyrut: Dârü’t-­‐‐Tenvîr, 1986. Yemânî, Tâceddin Abdülbâkî b. Abdilmecîd el-­‐‐Yemânî (ö. 743/1343), Târîhü’l-­‐‐Yemen: el-­‐‐Müsemmâ Behcetü’z-­‐‐zemen fî târîhi’l-­‐‐Yemen (thk. Mustafa Hicâzî; tak. İbrâhîm el-­‐‐Hadarânî), Beyrut: Dârü’l-­‐‐Avdet, 1985. Zehebî, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), Târîhü’l-­‐‐İslâm ve vefeyâtü’l-­‐‐meşâhîr ve’l-­‐‐a‘lâm: 621-­‐‐630, 631-­‐‐640 (thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Şuayb el-­‐‐Arnaut, Salih Mehdi Abbâs), Beyrut: Müessesetü’r-­‐‐Risâle, 1988. -­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐-­‐‐, el-­‐‐Muhtâr min târîhi İbni’l-­‐‐Cezerî: Havâdisü’z-­‐‐zamân ve enbâühû ve vefeyâtü’l-­‐‐ekâbir ve’l-­‐‐a’yân min enbâihî (thk. Hudayr Abbas Muhammed Halîfe el-­‐‐ Münşidâvî), Beyrut: Dârü’l-­‐‐Kitâbi’l-­‐‐Arabî, 1988.
APA SARI Y (2014). RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. , 87 - 104.
Chicago SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. (2014): 87 - 104.
MLA SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. , 2014, ss.87 - 104.
AMA SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. . 2014; 87 - 104.
Vancouver SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. . 2014; 87 - 104.
IEEE SARI Y "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ." , ss.87 - 104, 2014.
ISNAD SARI, YASEMİN. "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ". (2014), 87-104.
APA SARI Y (2014). RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(31), 87 - 104.
Chicago SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.31 (2014): 87 - 104.
MLA SARI YASEMİN RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.31, 2014, ss.87 - 104.
AMA SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2014; 0(31): 87 - 104.
Vancouver SARI Y RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2014; 0(31): 87 - 104.
IEEE SARI Y "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ." İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.87 - 104, 2014.
ISNAD SARI, YASEMİN. "RESÛLÎLER'İN Yasemin SARI*YEMEN'DE BAĞIMSIZLIĞINI İLAN ETMESİVE MEKKE HÂKİMİYETLERİ". İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2014), 87-104.